In Zuid-Afrika zijn bij een schietpartij vannacht negen mensen doodgeschoten, tien anderen raakten gewond. Het geweld begon in een café in Bekkersdal, in de buurt van Johannesburg, en ging daarna verder op straat terwijl mensen vluchtten.

Wat het motief was, is niet bekend. Volgens de politie zijn sommige slachtoffers op straat willekeurig neergeschoten. "De aanvallers openden het vuur op de cafébezoekers en bleven willekeurig schieten terwijl ze vluchtten", zegt de politie tegen omroep SABC. De politie is op zoek naar twee auto's waar de schutters in wegreden.

Het is het tweede geweldsincident deze maand in Zuid-Afrika waarbij veel doden zijn gevallen. Op 6 december kwamen twaalf mensen om bij een schietpartij in de buurt van Pretoria, onder wie drie kinderen. Dat was in een illegaal café waar ook een hostel zou zijn gevestigd.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste moordcijfers ter wereld.

Het aantal explosies in Nederland blijft onverminderd hoog. Dit jaar waren het er al 1356, blijkt uit de meest recente cijfers van het Offensief Tegen Explosies, waarin onder andere de politie en gemeenten zijn vertegenwoordigd.

Naar verwachting valt het aantal aanslagen op huizen en andere panden bijna even hoog uit als in 2024. Heel vorig jaar waren het er 1543.

De politie noemt het positief dat het aantal explosies is niet verder is toegenomen, maar zegt dat het aantal nog steeds enorm hoog is. "Er gebeurt veel om aanslagen tegen te gaan, maar dit fenomeen is niet zomaar teruggedrongen", zegt Jos van der Stap, programmamanager high impact crimes, waar ook explosies onder vallen.

De impact van al die explosies blijft volgens hem ontzettend groot. Vaak leeft de hele buurt in angst. "Je kunt je voorstellen wat het doet als jij met je gezin ergens woont en ziet hoe er door zo'n aanslag een huis in de straat afbrandt. En soms ook het huis van de buren erbij."

Vuurwerk met benzine

Bij meer dan 500 explosies is niet alleen zwaar vuurwerk gebruikt, maar ook brandstof. De uitvoerders plakken dan één of twee cobra's op een fles benzine, waardoor een vuurzee ontstaat en dus nog meer schade.

Zulke aanslagen lijken vooral bedoeld om te intimideren of om wraak te nemen. Ze zorgen voor veel gevaar; soms vallen er gewonden of zelfs doden. Bekendste voorbeeld is de Tarwekamp in Den Haag, waar een jaar geleden zes mensen omkwamen na een aanslag waarbij maar liefst 200 liter benzine was gebruikt.

Drie weken geleden raakte een bewoner zwaargewond in Almere, toen brand uitbrak na een aanslag op zijn huis. Begin dit jaar was er ook een grote explosie in een flat in Heerhugowaard. Daar ging, mogelijk per ongeluk, vuurwerk op een jerrycan benzine af. Dertien huizen raakten onbewoonbaar, meerdere mensen moesten naar het ziekenhuis en zes huisdieren overleefden de brand niet.

Vergissingen

De aanslagen zijn soms het gevolg van conflicten in het criminele milieu, maar in ongeveer de helft van de gevallen hebben ze een heel andere oorzaak. "Dan speelt er bijvoorbeeld iets relationeels of is er een zakelijk conflict", vertelt Van der Stap.

Niet altijd lukt het de politie om de werkelijke reden te achterhalen. "Slachtoffers laten niet altijd het achterste van hun tong zien, maar soms weten ze het ook echt niet."

Vergissingen komen nog regelmatig voor, constateert de politie. Een van de meest schrijnende voorbeelden blijft de vuurwerkaanslag in Nieuwkuijk vorig jaar, waarbij een vrouw haar onderbeen verloor. De daders hadden het vermoedelijk voorzien op de buren.

Cijfers over 2025:

1356 aanslagen met explosieven, waarvan 516 ook met benzine

926 woningen getroffen en 227 bedrijven

323 verdachten aangehouden

Ook dit jaar zijn er meerdere explosies geweest op het verkeerde huisnummer in een straat, maar ook in de beoogde straat op het beoogde huisnummer, maar dan in de verkeerde woonplaats.

"De jongens die de klus uitvoeren krijgen de adressen via via door per app", vertelt Van der Stap. "Bovendien is een groot deel laag opgeleid of licht verstandelijk beperkt, waardoor ze makkelijk fouten maken."

Verdachten van 16

Dit jaar heeft de politie meer dan 300 verdachten opgepakt voor explosies, waaronder een groot aantal minderjarigen. Hoewel de gemiddelde leeftijd van de verdachten 23 jaar is, was de grootste groep nog maar 16 jaar.

De verdachten laten zich verleiden om makkelijk geld te verdienen en worden volgens de politie ingehuurd voor allerlei criminele klusjes. "Ze kunnen ook opeens als uithaler werken of als nepagent bankpassen bij mensen aan de deur ophalen", zegt Van der Stap. "Aan de ene kant worden ze uitgebuit, maar aan de andere kant willen ze zelf die jas van 1000 euro zonder ervoor te werken in de supermarkt."

Ronselen

Om de aanslagengolf te stoppen, is het Offensief Tegen Explosies bezig op meerdere fronten tegelijk: van opsporing tot preventie en nazorg. "Onze focus ligt op de groep minderjarige jongens die makkelijk beïnvloedbaar is, maar ook op de brokers die deze jongens erin trekken", vertelt Van der Stap. "We zien dat zij bewust naar bepaalde scholen of begeleidwonenprojecten gaan om te ronselen."

Daarnaast proberen de instanties die zich in het Offensief hebben verenigd om de productie van zwaar vuurwerk tegen te gaan. Want, is de gedachte: zolang er zo makkelijk aan te komen is, en zoveel jongeren bereid zijn aanslagen te plegen, blijft het dweilen met de kraan open.

Een week na de aanslag op een chanoekaviering in Sydney houdt Australië een 'nationale dag van bezinning'. Overal in het land worden de slachtoffers van de aanslag herdacht.

De Australische premier Albanese woont een herdenkingsbijeenkomst bij op Bondi Beach, de plek van de aanslag in Sydney. Om 08.47 uur Nederlandse tijd, het moment waarop de eerste schoten werden gelost, worden kaarsen aangestoken en wordt een minuut stilte gehouden. Ook hangen de vlaggen op overheidsgebouwen in het land halfstok.

Onderzoek

Albanese kondigde vandaag een onderzoek aan naar het werk van de inlichtingendiensten. Volgens hem onderstreept de aanslag "het snel veranderende veiligheidslandschap in Australië".

"Onze veiligheidsdiensten moeten zo goed mogelijk voorbereid zijn op dergelijke gebeurtenissen", meldt de premier. Het onderzoek moet volgens hem uitwijzen of politie en inlichtingendiensten "de juiste bevoegdheden hebben" en of er genoeg samenwerkingsafspraken zijn om het land veilig te houden.

Het onderzoek moet volgend jaar april zijn afgerond. De regering van Albanese kreeg vooral van de Joodse gemeenschap de afgelopen week felle kritiek. Zij zagen het antisemitisme de afgelopen jaren toenemen en vinden dat de regering daar te weinig aan heeft gedaan.

Wetgeving

Afgelopen donderdag beloofde de premier al met nieuwe wetgeving te komen waarmee het gemakkelijker wordt om mensen die haatzaaiende taal gebruiken en geweld verspreiden te vervolgen. Ook gaat Australië de wapenwetten aanscherpen en vuurwapens opkopen van mensen die er vrijwillig afstand van willen doen.

Bij de aanslag van vorige week werden vijftien mensen gedood en raakten tientallen mensen gewond. Volgens Australische media liggen nog dertien slachtoffers in het ziekenhuis.

IS-vlaggen

De twee aanslagplegers schoten met meerdere vuurwapens op mensen die waren samengekomen voor Chanoeka, het joodse lichtjesfeest. Een van de daders, de 50-jarige Sajid Akram werd door de politie doodgeschoten. Zijn 24-jarige zoon Naveed raakte gewond en ligt onder bewaking in het ziekenhuis.

In de auto van de schutters zijn twee zelfgemaakte IS-vlaggen gevonden en explosieven. Ook zou Naveed banden hebben gehad met een veroordeelde IS-terrorist.