De Europese Commissie wil regels aanpassen die de aanleg van energieprojecten en verzwaring van het elektriciteitsnet in de weg zitten. Nu liggen veel van zulke projecten in Nederland stil vanwege de stikstofuitstoot die ermee gepaard gaat. De sector is blij met de plannen, al gaat het lang duren voordat er iets verandert.

De Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, schrijft in een voorstel dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat de snelle aanleg van elektriciteitsinfrastructuur "in geen enkel opzicht mag worden belemmerd door de tijdelijke uitstoot die vrijkomt bij de constructie".

De voorgestelde aanpassing van de stikstofregels is onderdeel van een breder pakket aan maatregelen van de Commissie. Dat is erop gericht hindernissen weg te nemen die de versterking van de energie-infrastructuur bemoeilijken. Het plan moet ook de energierekening van Europeanen verlagen en energie-afhankelijkheid van Rusland verminderen.

Wel uitstoot bij bouw, daarna juist minder

Bij de bouw van windmolens, hoogspanningsmasten en de aanleg van nieuwe kabels en buizen zitten stikstofregels nu nog in de weg. Doordat er jarenlang te veel stikstof is neergekomen in beschermde Natura 2000-gebieden, mag er van de rechter geen extra stikstof meer bij komen en liggen veel projecten stil.

Dat is tegenstrijdig, vinden bedrijven in de energiesector. Want hoewel er bij de bouw van energie-infrastructuur stikstof vrijkomt, leiden zulke projecten op termijn juist vaak tot mínder stikstofneerslag. Toch kan er ook voor dat soort projecten vaak geen vergunning worden afgegeven omdat de Nederlandse stikstofemmer al overvol zit.

Bouwvrijstelling

Tijdelijke stikstofneerslag vormde niet altijd een probleem voor het verlenen van vergunningen. Tot 2022 regelde de zogeheten 'bouwvrijstelling' dat stikstof die alleen vrijkwam tijdens het bouwen niet meetelde. Er hoefde alleen een vergunning te worden aangevraagd voor projecten die ook na de bouw nog stikstofneerslag op beschermde natuur veroorzaakten. Toen de Raad van State daar eind 2022 een streep door haalde, kwam de vergunningverlening verder stil te liggen.

Demissionair minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) pleit al langer voor aanpassing van de stikstofregels voor dergelijke projecten. Ze vroeg haar Europese collega's in september nog om een uitzondering op de stikstofregels voor elektriciteitsinfrastructuur die slechts tijdelijk stikstof uitstoten. Daar is de Europese Commissie het dus mee eens.

Directeur Huibert Baud van de grootste regionale netbeheerder Liander is blij dat de Commissie nu met het voorstel komt. "Alleen al bij Liander leidt de stikstof-impasse tot vertraging bij ruim 300 projecten. Met ruim 14.000 grote klanten op de wachtlijst in Nederland is elke barrière die de bouw vertraagt er één te veel."

Ook de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) juicht het plan toe. "Ik denk dat dit voorstel voor Nederland een doorbraak kan opleveren", reageert NVDE-voorzitter Olof van der Gaag. "Hierdoor zouden honderden energieprojecten weer door kunnen. Dat hebben we nodig."

Vervolgstappen

Toch zal het nog een tijd duren voordat het voornemen in de praktijk wordt gebracht. Het voorstel is nog niet definitief. Hoe het bijvoorbeeld naar de Nederlandse situatie wordt vertaald en welke regels er moeten worden aangepast, zegt de Commissie nog niet.

Als er een definitief plan ligt, gaat dat eerst naar het Europees Parlement. Wanneer dat gebeurt, is niet bekend. Daarna moeten de EU-lidstaten zich nog over het voorstel buigen.

Het is waarschijnlijk inmiddels ingeburgerd bij Amerikaanse ambtenaren: het gebruik van het lettertype Calibri. Dat wordt sinds januari 2023 gebruikt voor de officiële communicatie van Amerikaanse diplomaten en overheidsinstanties. Maar minister Rubio van Buitenlandse Zaken wil er vanaf, kiezen voor Calibri was volgens hem "een verspilde stap op het gebied van diversiteit".

Gisteren verzocht hij alle diplomatieke posten in de VS om het oude Times New Roman-lettertype weer te gaan gebruiken. Calibri is slachtoffer geworden van de Amerikaanse "strijd tegen woke", kopt The New York Times. De ontwerper van de Calibri-letter, de Nederlander Lucas de Groot, reageert verbolgen op Rubio's besluit.

De Groot noemt de opgegeven reden "treurig". In januari van 2023 koos oud-minister Blinken van regering Biden juist voor zijn letter, als modern alternatief voor het oude Times New Roman. Bovendien was het nieuwe lettertype schreefloos - zonder kleine streepjes en haakjes - en daarmee toegankelijker, was het idee.

Vriendelijk, toegankelijk en leesbaar

De Groot ontwerpt al sinds de jaren 80 letters. Eerst ontwierp hij koppen voor de schoolkrant, later kwamen opdrachten voor Nederlandse ministeries. Daarnaast is hij al dertig jaar leraar in letterontwerp.

In 2002 begon hij met het ontwerp van Calibri, in opdracht van Microsoft. Op dat moment wist hij nog niet dat het lettertype zo veel jaren zo belangrijk zou zijn: van 2006 tot 2024 was het het standaard aanbevolen lettertype bij Microsoft Office-programma's, waarna het werd vervangen door Aptos.

De Groot kreeg de opgave om een modern en "vriendelijk" lettertype te ontwerpen, zonder schreven, de haakjes dus. Het moest toegankelijk en goed leesbaar zijn op beeldschermen, omdat alles steeds vaker digitaal geregeld werd.

Waar komt de naam Calibri vandaan?

Het lettertype moest een vriendelijke uitstraling krijgen, en toegankelijk zijn. De naam moest daarbij passen. De naam van het lettertype moest beginnen met de letter C.

Ontwerper Lucas de Groot bedacht de naam niet zelf, dat deed Microsoft. De Groot had wel namen aangedragen, zoals Curvai en Clas. Het eerste voorstel werd doorgestreept omdat het lijkt op een Slavisch scheldwoord. En ook Clas kwam er niet doorheen, "omdat het scheten laten betekent op z'n Grieks".

Het meestgebruikte lettertype vóór Calibri, was Times New Roman. Het werd ontwikkeld in de jaren 30 voor de Britse krant The Times. De krant werd gedrukt met loodzetsel, waarbij loden plaatjes met daarop letters werden gebruikt om kranten te drukken. "Times New Roman was heel geschikt voor de drukkunst bij kranten", legt de letterontwerper uit. "Het was een dik lettertype, het sprong duidelijk van het papier."

Times New Roman werd eind jaren 90 gedigitaliseerd en als standaard gebruikt in Office-programma's als Word. "Maar het digitale font was voor computers veel minder geschikt dan de gedrukte letters voor kranten", benoemt De Groot. Volgens hem is de digitale versie veel te mager, en daardoor moeilijker te lezen op een computerbeeldscherm. "De schreven zijn te dun, en als het geprint wordt ziet het er te scherp uit."

De Groot noemt nog een ander struikelpunt bij de digitale versie van Times New Roman. "Omdat de technologie bij het overnemen van het lettertype nog in de kinderschoenen stond, zijn de afstanden tussen letters niet goed uitgewogen. Zo staan bijvoorbeeld de hoofdletter T en de kleine letter o verder van elkaar dan bij modernere lettertypen, door het vroegere loodzetten."

Calibri werd bestempeld als makkelijk leesbaar, zeker op beeldschermen. Ook voor mensen met leesbeperkingen als dyslexie zijn lettertypen zonder schreven mogelijk beter te lezen. Al denkt De Groot dat het vooral ook ligt aan gewenning. "Het lettertype dat je het meest gebruikt, is waarschijnlijk het makkelijkst te begrijpen." Hij noemt letters zonder schreven in ieder geval rustiger.

Minister Rubio wil met het besluit om Times New Roman weer vaker te gebruiken "de waardigheid en professionaliteit van de schriftelijke producten van het ministerie herstellen". Hij schrijft dat Calibri informeler is dan schreeflettertypen.

De Groot snapt dat er liefhebbers kunnen zijn van de klassieke look van Times New Roman. "Schreefletters kunnen inderdaad mooi zijn, maar ze kunnen mensen wel storen en onduidelijk zijn. De digitale versie is daarom niet professioneel", zegt de ontwerper. Maar als er goed met de letters wordt omgegaan, en er wellicht een betere digitale versie komt, kan de ontwerper het begrijpen. Al blijft de reden om te wisselen in zijn ogen "echt absurd".

IJsland heeft zich in navolging van Nederland, Spanje, Ierland en Slovenië teruggetrokken van deelname aan het Eurovisie Songfestival van komend jaar.

Het land is net als de andere vier niet blij dat Israël opnieuw mag meedoen. Organisator EBU besloot vorige week dat Israël ondanks bezwaren van een aantal landen niet wordt uitgesloten.

"Gezien het publieke debat in IJsland en de reacties op de beslissing van de EBU van vorige week, is het duidelijk dat er geen vreugde of vrede zal heersen met betrekking tot de deelname van RÚV aan het Eurovisie Songfestival", schrijft de IJslandse nationale publieke omroep RÚV.

IJsland organiseert jaarlijks een nationale finale waarin een deelnemer wordt gekozen. Of die wel doorgaat, is nog niet bekend.