Veteraan Robert Gray heeft weinig woorden nodig om zijn ongenoegen te laten horen over Margraten: "Totale ontering". Op de militaire begraafplaats in Zuid-Limburg liet Amerika onlangs twee panelen met foto's en verhalen van zwarte Amerikanen weghalen. "Het grootste deel daar is aangelegd door Afro-Amerikanen. Zij groeven de graven, hebben het merendeel van de soldaten begraven." Met nabestaanden komt hij in actie.

Nabestaanden, oorlogsveteranen en belangenclubs voor zwarte Amerikanen: ook in Amerika is het nieuws uit Margraten niet ongemerkt voorbijgegaan. "Ik ben er zo ongelukkig over", zegt Margaret Pender. "Verbijsterd ben ik, gefrustreerd." Ze is familie van de weduwe van Willey F. James Jr., die op 25-jarige leeftijd als verkenner in het leger om het leven kwam.

Geboren in de jaren 20 in Kansas City, kort voor de bevrijding omgekomen in Duitsland. Samen met zes andere Afro-Amerikaanse oorlogsveteranen kreeg James Jr. in 1997 alsnog Amerika's hoogste militaire onderscheiding, bijna vijftig jaar na hun witte collega's in het leger. President Clinton rijkte de Medal of Honor uit aan zijn weduwe.

Die eervolle onderscheiding zullen ze hem niet gauw afpakken. Maar bijna dertig jaar na de uitreiking waait er een andere wind in het Witte Huis. "Het voelt alsof alles wordt uitgewist waar wij als zwarte Amerikanen voor staan", beschrijft Pender haar gevoel bij dit nieuwe tijdperk.

Geschiedenis herschreven

Op de eerste dag van zijn terugkeer in het Witte Huis ondertekende Donald Trump liefst 26 presidentiële decreten. Daaronder een decreet waarin stond dat er direct een einde moest komen alle 'beschamende discriminerende' programma's, evenals aan 'illegale' diversiteit. Een boodschap die lijkt te zijn doorgedrongen tot de lagere niveaus. Sindsdien wordt de geschiedenis op meerdere plekken actief herschreven. Soms subtiel, vaak een stuk minder.

Op de website van de Nationale Begraafplaats in Arlington verdwenen verhalen waarin de rol van zwarte militairen werd beschreven, net als die van hispanics en vrouwen. De publieke radiozender NPR citeerde een ambtenaar die het eufemistisch een 'vernieuwing' van de 'digitale content' noemde. Of Margraten in diezelfde categorie valt, is onduidelijk.

Washington heeft bij monde van de AMBC, verantwoordelijk voor militaire begraafplaatsen als die in Margraten, nog niet gereageerd op vragen daarover van de NOS. Eerder stelde het dat een van de panelen steeds gewisseld wordt en een ander paneel dan wordt verwijderd.

Laag

In Kansas City nemen ze met die uitleg geen genoegen. "Zij gingen daarheen om het Europese continent te bevrijden van fascisme en racisme", zegt veteraan Gray over de zwarte militairen. Zelf is hij oud-marinier. De afgelopen jaren deed hij veel onderzoek naar het leven van James Jr., die net als hij opgroeide in een sterk gesegregeerd Kansas City. Als zwarte jongeman mocht James het spoor niet eens over, weet Gray.

"Ze wilden ook rassengelijkheid in de VS, dat is waar ze voor vochten." Tegen die geschiedenis, en de late erkenning van het Witte Huis, komt het ogenschijnlijk uitwissen van die ontberingen juist ook bij zwarte veteranen als Gray hard aan. "We hadden nooit gedacht dat ze zó laag zouden gaan."

Rechten verdwijnen stukje bij beetje

"Het is de kaasschaafmethode", zegt directeur Carmaletta Williams bij de Black Archives, een organisatie die de geschiedenis en cultuur van Afro-Amerikanen in het Midden-Westen van de VS documenteert. "Elke keer worden er rechten afgesneden", zegt ze, gevraagd of Amerika teruggaat in de tijd. "Tot je geen kaas meer over hebt."

Ze wijst daarbij ook naar de manier waarop kiesdistricten door de Republikeinen opnieuw worden vormgegeven, in de hoop bij de tussentijdse verkiezingen van volgend jaar hoger te scoren. Ook in de staat Missouri, waar Kansas City deel van uitmaakt. "Zodanig dat de zwarte stem verwatert, en bijna verdwijnt. Daar moeten we hard tegen opstaan."

Robert Gray, zelf jarenlang eerste sergeant, doet dat al. Hij schreef een brief aan het Witte Huis en aan de begraafplaats-opzichters van ABMC. "Ik hoop dat andere veteranenorganisaties dat ook gaan doen. Wij staan het niet toe dat men onze geschiedenis onteert."

Ook gaat hij de boer op met de erfenis van Willy F. James Jr. Op de Lincoln Highschool in de wijk waar James Jr. opgroeide, maar vroegtijdig verliet om ten strijde te trekken in Europa, rijkt Gray postuum diens schooldiploma uit. "Een eer die laat kwam, maar hem niet wordt onthouden."

Elizabeth Baldwin, de zus van James Jr., is blij dat ze het nog mag meemaken. "Ja, prachtig", zegt ze. Praten kost haar moeite. "Ik ben 104."

Nichtje Margaret Pender neemt het van haar over. "Ik hoop dat de panelen worden teruggeplaatst, daar vechten we voor", zegt ze. "Als de leerlingen die hier nu zijn, niet weten waar ze vandaan komen, dan weten ze ook niet waar ze naartoe gaan."

De A2 in Limburg kan nog niet volledig open na de werkzaamheden van dit weekend. In zuidelijke richting blijven nog rijstroken dicht en geldt een snelheidsbeperking, vanwege schade aan het asfalt. Dit leidt vanochtend tot flinke files op de A2 en de A73.

De A2 tussen Echt en Geleen was afgelopen weekend dicht vanwege werkzaamheden op het traject tussen Het Vonderen (bij Echt) en Kerensheide (bij Geleen). De snelweg ging vanochtend net voor 06.00 uur weer open voor het verkeer, maar met de beperkingen.

Op de A2 bij Echt is één rijstrook dicht. In beide richtingen geldt daar een snelheidsbeperking van 70 kilometer per uur. Iets verderop in zuidelijke richting, nabij Born, zijn twee rijstroken dicht. Daar geldt op de overgebleven rijstrook een maximumsnelheid van 50 kilometer per uur.

Oplossen

Een woordvoerder van Rijkswaterstaat noemt de afgesloten rijstroken bij L1 Nieuws "een flinke domper op een perfect verlopen weekend". "De werkzaamheden in het weekend zijn perfect verlopen. In de nacht ontstonden er helaas problemen met het asfalt. We zijn druk bezig met herstelwerkzaamheden en proberen het zo snel mogelijk op te lossen."

De woordvoerder kan niet zeggen hoelang de rijstroken blijven afgesloten. Verkeer richting Maastricht moet rekening houden met extra reistijd. De vertraging liep vanochtend op tot zeker een uur.

Activisten twee dagen in bomen

Tijdens de werkzaamheden afgelopen weekend klommen zeven activisten in de bomen langs de snelweg. Ze protesteerden tegen plannen van Rijkswaterstaat om de bomen te kappen voor de verbreding van de snelweg.

Gisteravond waren de demonstranten na twee dagen weer uit de bomen, nadat Rijkswaterstaat had toegezegd voorlopig te bomen niet te kappen.

Oud-premier van Bangladesh Sheikh Hasina is bij verstek veroordeeld tot de doodstraf voor haar rol bij de bloedige protesten tegen haar bewind, vorig jaar.

Bij die demonstraties kwamen volgens een rapport van de Verenigde Naties tot 1400 mensen om het leven, van wie de meesten werden gedood door kogels van veiligheidsdiensten. Hasina heeft volgens de rechter zelf de opdracht gegeven om op de demonstranten te schieten.

Ze werd veroordeeld door een speciaal tribunaal dat is opgezet om misdaden tegen de menselijkheid te vervolgen. Dat werd in 2010 door Hasina zelf ingesteld om oorlogsmisdadigers te kunnen vervolgen die werden gepleegd tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Bangladesh.

Correspondent Zuid-Azië Devi Boerema:

"Dit vonnis werd zowel buiten als binnen in de rechtbank verwelkomd met gejuich. Voor de nabestaanden van de slachtoffers brengt het een gevoel van gerechtigheid.

Het zal niet meteen tot rust leiden in Bangladesh. Aanhangers van Hasina hadden al aangekondigd dat zij de stad willen platleggen uit protest tegen dit vonnis. De afgelopen dagen hebben zij verschillende bomaanslagen gepleegd, brandgesticht en rellen georganiseerd. Ook vandaag veroorzaken ze onrust, waardoor het een stuk stiller op straat was in Dhaka. Mensen volgden vooral vanaf huis de uitspraak die live op televisie werd uitgezonden.

Tegenstanders van Hasina, die dit vonnis juist verwelkomen, hebben aangegeven een feestelijke tocht door de straten van de stad te houden. Zij vieren de uitspraak als een overwinning."

In een telefoongesprek dat werd gelekt, zei de oud-premier tegen een onbekende persoon dat ze de opdracht aan veiligheidstroepen had gegeven om "dodelijke wapens" te gebruiken tegen demonstranten. En ze stelde dat de troepen zouden schieten "waar ze de demonstranten ook zullen vinden".

Na de wekenlange protesten stapte Hasina op en vluchtte ze naar India. Daar verblijft ze nog steeds: ondanks meerdere verzoeken heeft India haar niet uitgeleverd voor deze rechtszaak. Hasina was sinds 2009 aan de macht in Bangladesh. Tussen 1996 en 2001 was ze ook al premier.

In een reactie vanuit India laat Hasina weten het oordeel "partijdig en politiek gemotiveerd" te vinden. Ze stelde onder meer dat ze "de controle over de situatie" bij de protesten had verloren, maar dat het in haar ogen niet ging om een van tevoren geplande aanval op burgers.

Ook minister veroordeeld

Naast de oud-premier werden ook oud-minister van Binnenlandse Zaken Asaduzzaman Khan Kamal en het voormalige hoofd van de politie Chowdhury Abdullah Al-Mamun vervolgd. Kamal kreeg net als de premier bij verstek de doodstraf. Hij is net als Hasina gevlucht, al is bij hem niet duidelijk waar hij is.

Al-Mamun werkte mee aan het onderzoek en zei in juli al dat hij schuldig was, maar had zijn straf nog niet te horen gekregen. Hij werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar omdat hij als getuige optrad.

Correspondent Devi Boerema:

"De veroordeling tot de doodstraf van Hasina en Kamal werd verwacht. Opvallend is dat oud-politiechef Al-Mamun veroordeeld werd tot vijf jaar gevangenisstraf. De rechter gaf daarvoor als uitleg dat hoewel hij het geweld gefaciliteerd had, Al-Mamun door zijn medewerking aan de rechtbank er verzachtende omstandigheden waren.

Naar verwachting zal Bangladesh weer om de uitlevering van Hasina vragen, maar de kans dat India een trouwe bondgenoot uitlevert wetende dat de doodstraf wacht is zeer klein."