Bij veilinghuis Christie's in Parijs is een uiterst zeldzame Enigma-coderingsmachine geveild. De coderingsmachine uit de Tweede Wereldoorlog verwisselde van eigenaar voor het bedrag van 482.600 euro, twee keer zoveel als werd verwacht.

De Enigma-machines werden door nazi-Duitsland gebruikt voor versleutelde communicatie. De machine codeerde de 26 letters van het alfabet op een ingewikkelde manier, bepaald door de stand van draaiende rotoren.

De meeste Enigma-machines maakten gebruik van drie rotorsystemen, maar de Enigma M4 die in Parijs werd geveild was met vier rotorsystemen nog geavanceerder. Hij was in 1941 besteld door de Duitse admiraal Karl Dönitz voor communicatie met onderzeeboten.

Bletchley Park

Eind 1932 slaagde de Poolse wiskundigen Marian Adam Rejewski, Henryk Zygalski en Jerzy Różycki erin om berichten die met de Enigma-machine waren verstuurd te ontcijferen en bouwden ze een decodeermachine.

In 1939 overhandigden ze hun werk aan de Britse inlichtingendienst waar wiskundige Alan Turing in het codekraakcentrum Bletchley Park samen met zijn collega's al snel een compleet nieuw type decodeermachine ontwikkelde met de naam 'Bombe', een naam die was afgeleid van de eerdere, minder krachtige, Poolse machine.

Colossus

Toen de Duitsers in 1942 overschakelden op de Enigma M4 leidde dat tot een flinke vertraging in het decoderen van Duitse berichten, maar door grootschalige samenwerking met de Amerikanen werd dat uiteindelijk opgelost.

De koortsachtige zoektocht naar een manier om de code van de Enigma M4 te kraken had ook een belangrijk bijeffect. Voor het eerst werd daarbij geëxperimenteerd met elektronische technologie en dat leidde uiteindelijk tot de uitvinding van de eerste grootschalige digitale elektronische computer ter wereld: de Colossus.

Tot zinken gebracht

Slechts weinig M4 Enigma's overleefden de oorlog. Dat kwam deels omdat ze in veel kleinere aantallen werden geproduceerd dan de machines met drie rotorsystemen, maar vooral doordat de meeste verloren gingen toen de onderzeeboten tot zinken werden gebracht.

Wie de nieuwe eigenaar is van de zeldzame geveilde Enigma M4 is niet bekendgemaakt. De vorige eigenaar was een Franse verzamelaar.

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.

Italië gaat een Oekraïense verdachte van de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen overleveren aan Duitsland. De hoogste rechter in Italië heeft de overlevering van Serhii K. goedgekeurd.

Eerder blokkeerde het hooggerechtshof zijn overlevering nog. Toen oordeelde de hoogste rechter dat Serhii K. op verkeerde gronden was aangehouden. Daardoor moest de zaak worden overgedaan.

De Oekraïner werd in augustus in de Italiaanse provincie Rimini aangehouden. Hij zou verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van de sabotageactie.

Nord Stream was een Duits-Russisch miljardenproject. Via pijpleidingen, die deels nog niet in gebruik waren genomen, ging Russisch gas naar Duitsland. Op 26 september 2022 werden op vier plekken leidingen opgeblazen.

Lange tijd was onduidelijk wie erachter zat. Oekraïne en Rusland wezen naar elkaar, maar na verloop van tijd bleek Oekraïense betrokkenheid. Dat land heeft altijd ontkend verantwoordelijk te zijn voor de sabotage.

Zeven verdachten

In augustus meldden Duitse media dat de Duitse politie alle verdachten van de sabotageactie in beeld had. Het zijn zeven leden van een Oekraïense commando-eenheid die de pijpleidingen zou hebben vernietigd. Van hen is er een inmiddels gesneuveld aan het front. Duitsland heeft zes arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de leden van het commando, onder wie ook K. Vier van hen zijn spoorloos.

Volgens de Duitse aanklagers heeft K. ervoor gezorgd dat vier zware bommen op ruim 70 meter diepte in de Oostzee zijn ontploft. Ook zou hij documenten hebben vervalst om een jacht te huren. Met dat vaartuig zou hij naar het gebied zijn gevaren waar de aanslag op de pijpleiding plaatsvond.

Zelf ontkent hij de aantijgingen; volgens de verdachte was hij ten tijde van de sabotageactie in Oekraïne, waar hij diende als legerleider.

Een andere Oekraïense verdachte werd vorige maand vrijgelaten in Polen, nadat een rechter had geoordeeld dat hij niet kon worden vervolgd. Volgens de rechter moest de sabotage worden gezien als militaire actie in oorlogstijd.

De maatregel waarmee demissionair minister Karremans ingreep bij chipmaker Nexperia is opgeschort. Daarmee wil hij China laten zien dat het kabinet bereid is stappen te zetten om de kwestie rond het bedrijf op te lossen, zegt hij. China verbood de export van Nexperia-chips kort nadat Karremans bijna twee maanden geleden ingreep.

Karremans verdedigt zijn ingreep vandaag opnieuw. "We hadden te maken met een bestuurder die een onderneming aan het leegtrekken was", zegt hij over de Chinese directeur van Nexperia. Daardoor zou de chipproductie van het bedrijf in Europa in gevaar komen. Door zijn ingreep moest Nexperia voortaan toestemming vragen aan het kabinet over belangrijke beslissingen.

Nexperia heeft kantoren en fabrieken over de hele wereld. Het hoofdkantoor staat in Nijmegen. In fabrieken in Azië worden de chips gemaakt. Dat gebeurt vooral in China, maar dat land blokkeerde de export van die chips. Als gevolg daarvan moesten sommige fabrikanten hun productie stilleggen, schrijft de minister vandaag in een Kamerbrief. Vooral autofabrikanten gebruiken veel van deze chips.

Waarom schort Karremans de ingreep nu op?

"Omdat de Europese industrie chips nodig heeft", zegt Karremans. Volgens hem was een gebaar nodig om de export van Nexperia-chips uit China weer op te starten. Eerder deze maand was het Chinese ministerie van Handel al begonnen om uitzonderingen te maken op het exportverbod voor Nexperia-chips.

Hoeveel chips er naar Europa komen is onduidelijk, maar autobrancheverenigingen zeggen dat er inderdaad weer wordt geleverd. "Dat zijn positieve signalen", zegt Karremans.

Is er dan geen gevaar meer dat de Chinese directeur Nexperia 'leegtrekt'?

Op dit moment niet, zegt Karremans. Dat komt omdat een Nederlandse rechter de Chinese directeur aan de kant heeft gezet, kort na Karremans' ingreep.

Het Nexperia-bestuur was naar de rechter gestapt. De bestuursleden hadden geen vertrouwen in hun eigen directeur. In de rechtszaak kwam naar boven dat de directeur met geld van Nexperia voor 200 miljoen dollar aan producten bestelde bij een eigen bedrijf in China, terwijl Nexperia die producten helemaal niet nodig heeft. De rechter schorste de directeur daarom.

Zolang de Chinese directeur geschorst is, is er volgens Karremans geen gevaar dat Nexperia chipproductie of expertise naar China verplaatst. Hoewel Nexperia voor belangrijke beslissingen geen toestemming meer nodig heeft, wil de minister wel dat Nexperia hem daarvan op de hoogte houdt.

China-correspondent Laura van Megen

Het Chinese ministerie van Handel noemt de opschorting een 'eerste stap', maar het is volgens China niet genoeg. Het land vindt dat het ingrijpen door de rechter "in de weg staat van een oplossing".

Chinese experts zien dat het loont om de spierballen te laten zien. Door de export van Nexperia-chips te belemmeren heeft China de Nederlandse overheid laten terugkrabbelen, concluderen ze.

"Nederland heeft om gezichtsverlies te vermijden, gekozen voor opschorten in plaats van intrekken", zegt Shen Yi, hoogleraar Internationale Politiek aan de Fudan Universiteit. Ook op Chinese sociale media vragen mensen zich af waarom de wet alleen maar is opgeschort en niet helemaal is teruggetrokken.

Is het politieke conflict met China nu helemaal opgelost?

Nee. Want hoewel China uitzonderingen maakt op het exportverbod, is dat nog wel van kracht. "Er is nog geen permanente oplossing", zegt Karremans. "Het is heel belangrijk dat de chips weer deze kant op komen. Ik heb daar zeker vertrouwen in. Het is nog niet op hetzelfde niveau als hiervoor, maar we zien wel dat chips deze kant op komen."

Nederland en China zijn nog in gesprek. Door de maatregel alleen op te schorten, houdt Karremans nog iets achter de hand. Hij kan de maatregel weer laten ingaan als opnieuw dreigt dat kennis en productie naar China verplaatst wordt.

Politiek verslaggever Marleen de Rooy

China wil dat het ingrijpen van de rechter wordt teruggedraaid. Daar zie je dat twee werelden botsen. Dit kan misschien in China, maar in een rechtstaat gaat de politiek niet over wat de rechter beslist.

Karremans zet nu deze stap in de hoop de banden wat te normaliseren. Want het was nooit de bedoeling dat Nederland in zo'n grote diplomatieke rel met grootmacht China terecht zou komen.

Toch staat het kabinet staat volledig achter de keuze om in te grijpen. Want ondanks de diplomatieke ruzie heeft het er wel voor gezorgd dat de kennis en een deel van de productie in Europa blijft, zeggen ze hier. Niets doen was geen serieuze optie.