Hoewel speciaal opgeleide jagers dit jaar ruim 800 ratten hebben doodgeschoten op Terschelling, verspreidt het plaagdier zich steeds verder over het eiland. De rat wordt nu ook aangetroffen bij de dorpen West-Terschelling en Midsland en in het duingebied.

"Dat is zorgelijk, want in de bebouwde omgeving kunnen zij ziektes overbrengen", aldus de gemeente Terschelling.

Terschelling was het enige Waddeneiland - en überhaupt het enige gebied in Nederland - waar de rat tot vorig jaar zomer niet voorkwam. Toch werden in augustus 2024 twee dode ratten aangetroffen.

De gemeente en Staatsbosbeheer vermoedden dat de twee (levend) waren meegevaren op een veerboot en sloegen alarm.

Ze eten broedvogels op

"Het kan in ieder geval voor broedvogels heel vervelend zijn. Ratten gaan ook achter broedvogels en hun eieren aan. Die eten ze gewoon op", zei boswachter Remi Hougee. "Weidevogels, strandbroeders, scholeksters; allemaal dieren die niet blij worden van ratten."

Toen uit kort onderzoek bleek dat er zich veel meer ratten op het eiland bevonden, besloot de gemeente eerst twee en daarna nog drie rattenschutters op het eiland op te leiden en in te zetten. Zij kregen lichte persluchtbuksen mee, uitgerust met nachtkijkers. Het is de meest effectieve en diervriendelijke manier om ratten te doden, zei de gemeente.

Verspreiden over het land

Tussen februari en november dit jaar hebben de rattenschutters ruim 800 ratten gevangen en gedood, laat de gemeente nu weten. De populatie neemt af, maar het slechte nieuws is dat de ratten zich wel verspreiden over het eiland.

Begin dit jaar zaten de ratten voornamelijk op plekken waar eten te vinden was, zoals boerderijen, kippenhokken, het bedrijventerrein en langs sloten. In het voorjaar trokken ze naar de polder, waar ze, zoals gevreesd, een grote bedreiging vormden voor weidevogels en hun eieren. "Zelfs bij de Waddendijk werden gangen aangetroffen", aldus de gemeente.

Omdat er nu minder voedsel in de polder is, trekken de ratten weer naar de bebouwde omgeving. "Het is nog geen plaag, maar als dat het wordt, dan hebben we wel een probleem", aldus Jan van Rees, een van de schutters, bij Omrop Frsylân.

De gemeente roept nu de eilanders op om mee te helpen. Dat kan door voedsel en (kippen-)voer afgesloten te bewaren, etensresten in afsluitbare containers te gooien en geen rommel te laten slingeren. Ook vraagt de gemeente om typische rattenschuilplaatsen zoals compostbulten weg te halen.

Een grootschalige Russische aanval met drones en raketten in acht Oekraïense regio's heeft behoorlijk wat schade aangericht, met name aan energie-infrastructuur. Daardoor ontstonden stroomstoringen en moesten kerncentrales hun productie beperken, melden Oekraïense autoriteiten en het Internationaal Atoomenergieagentschap.

Volgens het Oekraïense leger werden vannacht 653 drones en 51 raketten richting het land gestuurd. 585 drones en 30 raketten zouden zijn neergehaald. Bij de aanvallen zijn verspreid over het land zeker acht mensen gewond geraakt, zegt de minister van Binnenlandse Zaken.

In de regio's Tsjernihiv, Zaporizja en Lviv werden energie- en warmtecentrales geraakt. Een deel van de haven in Odesa zit zonder stroom en draait op generatoren.

In de zuidelijke regio Odesa zitten nog altijd 9500 inwoners zonder warmte en 34.000 zonder water, melden de autoriteiten op Telegram. In Dnipropetrovsk werden woningen verwoest.

Ook een depot bij een belangrijk spoorwegknooppunt bij Kyiv werd geraakt. Inwoners van de hoofdstad vluchtten naar de ondergrondse metro om dekking te zoeken. De metro wordt vaker gebruikt als schuilkelder.

'Reactie op Oekraïense aanvallen'

Het Russische ministerie van Defensie zegt dat de massale aanval een reactie is op Oekraïense aanvallen op burgerdoelen. Volgens het Kremlin zette Rusland de raketten en drones in op "militair-industriële doelen, energievoorziening en havens die worden gebruikt voor militaire doeleinden".

De aanvallen komen uren voor een nieuwe ontmoeting tussen de VS en Oekraïne om een einde te maken aan de bijna vier jaar durende oorlog. President Trumps speciale gezant Witkoff en een belangrijke Oekraïense onderhandelaar gaan vandaag in de Amerikaanse stad Miami voor de derde dag op rij met elkaar in gesprek over de toekomst van Oekraïne.Een doorbraak is er de afgelopen dagen niet gekomen.

Beelden uit Kyiv en Dnipro van vanochtend:

Het aantal tbs'ers dat in een gewone gevangenis op hun behandeling wacht is in vijf jaar tijd fors toegenomen. Dat bevestigt het ministerie van Justitie en Veiligheid na berichtgeving van het AD. Lang wachtende tbs-veroordeelden hebben recht op een schadevergoeding.

Het aantal wachtende tbs-veroordeelden is in vijf jaar vervijfvoudigd, blijkt uit cijfers van het ministerie. Op dit moment zijn dat er 250. In 2020 ging het om 49 personen, sindsdien liep het jaarlijks op.

Soms duurt het langer dan twee jaar voordat een veroordeelde aan zijn tbs-behandeling kan beginnen. Het komt voor dat het OM de rechtbank vraagt een tbs-maatregel te verlengen, terwijl de behandeling nog niet eens is begonnen.

Tbs'ers die langer dan vier maanden in de gevangenis wachten tot er een plek vrijkomt, hebben recht op schadevergoeding. Dat kost de samenleving steeds meer geld. In 2021 ging het nog om 25.250 euro voor alle lang wachtende tbs-veroordeelden. Vorig jaar was dat opgelopen tot 356.554 euro. Gemiddeld kwam dat per gevangene neer op 2875 euro, en één gevangene kreeg vorig jaar zelfs 19.250 euro.

Doekje voor het bloeden

Volgens Judith Serrarens, voorzitter van de Vereniging van TBS-Advocaten, is de situatie ernstig. "Omdat ze behandeling nodig hebben. Je krijgt tbs omdat een psychiatrische behandeling dringend noodzakelijk is. Dan moet je niet in een gevangenis zitten waar die zorg ontbreekt", zegt ze tegen de NOS. "Die vergoeding kan niet goedmaken dat je tijd verliest met wachten. Dat is heel erg frustrerend voor die mensen."

Ze wijst erop dat de veroordeelden van die schadevergoedingen ook maar weinig terugzien. Van dat geld worden eerst vorderingen aan de Staat betaald en die zijn er vaak omdat tbs-veroordeelden vaak een schadevergoeding aan nabestaanden moeten betalen. "Die vergoeding is een doekje voor het bloeden. Van wat er overblijft krijgen ze ook niets in handen. De kliniek beheert het geld en het wordt vastgezet voor resocialisatie op langere termijn."

'Hele systeem verstopt'

De oorzaken van die stijging zijn al langer bekend. Rechters leggen vaker tbs op, er zijn minder tbs-plekken en ook de uitstroom gaat niet zoals gewenst. Veel gemeenten en instellingen zijn terughoudend met het opvangen van ex-tbs'ers.

"Het hele systeem is verstopt", zegt Serrarens. "Er zijn in het verleden tbs-klinieken gesloten. En aan het einde van de behandeling is de doorstroom moeilijk. Er zijn te weinig huizen en te weinig bedden voor beschermd wonen. En er speelt nog een ander probleem: personeelsgebrek."

De regering wil het probleem aanpakken met meer tbs-plekken. Tussen nu en 2030 moeten er 200 behandelplekken bij komen. Daar is geld voor vrijgemaakt in de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Of het aantal echt gehaald wordt, hangt volgens het ministerie ook af van de vraag of er voldoende personeel geworven wordt en op lokaal niveau de benodigde vergunningen worden afgegeven.