De 26-jarige Bretly D., die wordt verdacht van onder meer de moord op de Rotterdamse psychiater Jean van Griensven, heeft in de rechtbank spijt betuigd aan nabestaanden. D. verscheen vandaag voor het eerst in de rechtbank voor de inhoudelijke behandeling van de zaak tegen hem.

Tijdens de rechtszaak las de slachtofferadvocaat een verklaring voor namens onder meer de neef en ex-partner van Van Griensven. "Die woorden, ze raken me", zei D. in een reactie. "Ik vind het verschrikkelijk en ik wil sorry zeggen." Op de vraag waar hij dan precies spijt van had, gaf hij geen antwoord. Inhoudelijk wilde hij over de verdenking verder ook niets zeggen.

Rechtszaak

Van Griensven werd op 13 oktober 2023 dood gevonden in zijn in brand gestoken woning in Rotterdam. Daarop volgde een dagenlange klopjacht door de politie. Na anderhalve week werd D. gearresteerd bij een hotel in Amsterdam. Hij zou het slachtoffer van dichtbij in het hoofd hebben geschoten en daarna brand hebben gesticht in diens woning in Rotterdam-Zuid.

In de periode dat D. voortvluchtig was zou hij in Zutphen betrokken zijn geweest bij een steekincident bij de man waar hij zou hebben gelogeerd. Hij wordt daarom ook verdacht van poging tot doodslag.

Eerder jeugd-tbs

In het verleden is D., die vanaf zijn 13de op straat leefde, vaker in aanraking gekomen met justitie. Zo stak hij als 15-jarige een homoseksuele man neer. Hiervoor kreeg hij jeugd-tbs opgelegd. Later kwam hij in aanraking met de politie voor onder meer mishandeling, bedreiging en het verduisteren van een rijbewijs. Hiervoor kreeg hij afgelopen zomer 102 dagen cel.

Tijdens de klopjacht op D. twee jaar geleden verspreidde de politie foto's van hem. Ook waarschuwde de politie dat D. seksafspraken maakte op de website Bullchat, een ontmoetingsplaats voor met name homoseksuele mannen. Ook de man bij wie hij tijdens de klopjacht logeerde, leerde hij zo kennen.

D. wilde niet meewerken aan het onderzoek in het Pieter Baan Centrum, maar is daar wel geobserveerd. Deskundigen hebben meerdere stoornissen bij hem vastgesteld en de rechtbank geadviseerd om tbs met dwangverpleging op te leggen, ook gelet op zijn eerdere veroordelingen.

De zaak wordt woensdag voortgezet. De rechtbank in Rotterdam doet op 1 oktober uitspraak.

Waarschuwing: in deze podcast zijn geluidsfragmenten te horen van het ernstige geweld tussen jeugdgroepen in Noord-Holland.

In Beverwijk en omstreken hebben online video's van jongeren die elkaar mishandelen en vernederen, die met een vuurwapen schieten en dreigen met geweld, geleid tot angst onder jongeren én hun ouders. Een typisch voorbeeld van zogenoemd 'hybride geweld', vertelt criminoloog Shanna Mehlbaum. Daarbij komen online en offline geweld samen.

Door de online-dynamieken wordt het geweld verlengd en versterkt, zegt Mehlbaum, soms met grotere psychische schade dan de oorspronkelijke mishandeling. Ze deed er in opdracht van Politie en Wetenschap uitgebreid onderzoek naar. Opvallend is dat jongeren vaak betrokken zijn als dader, als slachtoffer, als filmer én als toeschouwer en dat die rollen ook regelmatig wisselen. Dit gebeurt vaak uit eigen lijfsbehoud.

Loïs Iglesias is verslaggever bij NH Nieuws en komt zelf uit Beverwijk. Zij vertelt over de angst die onder jongeren in de omgeving is ontstaan en over wat er nu bekend is over hoe dit zo uit de hand heeft kunnen lopen.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Lisa Konings

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

6 procent meer loon. Dat eist vakbond FNV voor het komende jaar bij nieuwe cao-onderhandelingen. Vandaag, traditioneel de dag voor Prinsjesdag, komt de grootste vakbond van Nederland met die nieuwe looneis.

Vorige week deed vakbond CNV dat al. Die bond gaat komend jaar 3,5 tot 5 procent eisen, waarbij ze laten meewegen hoe goed een sector of bedrijf er voor staat.

FNV wil ook dat het minimumloon verder stijgt en dat lonen in de toekomst sowieso meegroeien met de inflatie.

Meer dan inflatie

"Onze arbeidsvoorwaardenagenda en de looneis van 6 procent zijn stevig, maar de prijzen stijgen ook nog steeds en de arbeidsmarkt is krap", zegt Jacqie van Stigt, interim cao-coördinator bij de FNV, "Na jaren van stilstand is het hoog tijd dat mensen er daadwerkelijk op vooruit gaan."

De looneis van de vakbonden ligt, voor het vierde jaar op rij, dus een stuk boven de prijspeilstijgingen. In 2022, het jaar waarin Rusland Oekraïne binnenviel en de energierekening duurder werd, kon het loon de inflatie niet bijbenen, maar dat is inmiddels ingelopen. In de jaren daarna daalde de inflatie sterk. Het Centraal Planbureau verwacht dat komend jaar de inflatie verder zakt.

Die loonstijging zou voor veel Nederlanders ruim voldoende moeten zijn om de inflatie tegen te gaan, ook komend jaar, blijkt uit de gelekte Miljoenennota. Daarbij moet wel altijd gezegd worden dat het gaat om de gemiddelde stijging van de koopkracht. En in de koopkrachtcijfers wordt geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat, bijvoorbeeld, scheiding of ontslag voor veel inkomensverlies kan zorgen.

CNV zegt dat de lonen inmiddels op peil zijn: "De inflatieschok na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is inmiddels verwerkt". Toch eist CNV meer dan de verwachte inflatie omdat de bond verwacht dat de bedrijven ook meer winst gaan maken. Daar moeten de werknemers meer van meeprofiteren, zegt CNV.

De hoge eisen hebben gewerkt. In 2023 en 2024 stegen de lonen hard, meer dan 6 procent. Zo'n stijging was sinds begin jaren 80 niet voorgekomen. Ook voor dit lopende jaar ziet het ernaar uit dat de lonen flink omhoog gaan. Wat meehelpt is dat er veel vacatures zijn, waardoor de werknemers eisen kunnen stellen.

Loonprijsspiraal

Het gevaar bestaat dat al dat extra geld via lonen zorgt voor nog hogere prijzen. Bedrijven rekenen dan hun hoge loonkosten weer door in hun producten, die daarmee weer duurder worden. Als hogere lonen zorgen voor meer inflatie, wordt gesproken van een loon-prijsspiraal.

Sinds de looneis wordt opgeschroefd, wordt er gewaarschuwd voor een loon-prijsspiraal. Toch lijkt daar niet echt sprake van. Vorig jaar concludeerde het CPB dat de prijzen wel de lonen hebben opgestuwd, maar andersom niet.

Ook De Nederlandsche Bank (DNB) ziet vooralsnog geen aanwijzing voor een loon-prijsspiraal. DNB waarschuwde wel meermaals voor een te sterke loonstijging, maar zegt dat ook andere kosten voor veel ondernemingen zijn gestegen. Veel bedrijven kunnen hogere arbeidskosten nog wel opvangen door wat in te teren op de winst, verwacht DNB.

Meer met minder mensen

Dat neemt niet weg dat werkgevers de hogere loonkosten wel moeten verwerken. Werkgeversnetwerk AWVN noemt de loonstijging "hardnekkig". Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW maakt zich zorgen. Met name het verhogen van het wettelijk minimumloon in de afgelopen jaren zou de andere salarissen omhoog geduwd hebben. FNV wil juist dat het minimumloon doorgroeit naar 18 euro per uur.

Daarnaast wijzen de werkgevers op het relatief hoge aantal faillissementen en de moeilijke omstandigheden waarin, bijvoorbeeld, de zware industrie zich bevindt. De industrie klaagt al langer over het vestigingsklimaat in Nederland. Naast hoge loonkosten hebben zij te maken met dure grondstoffen en hoge kosten voor energie.

Daar staat tegenover dat sommige economen juist een positief effect verwachten van hogere lonen voor de ontwikkeling van de economie. Ze wijzen de Nederlandse economie nu niet productief genoeg is: er zijn te veel mensen nodig, voor te weinig economische groei. Dat is waar politicus en voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi vorig jaar ook voor waarschuwde voor de gehele Europese economie.

Jarenlang groeide de lonen matig, waardoor het in Nederland aantrekkelijk is om veelal met goedkope, flexibele krachten te werken. Denk daarbij aan het werk in distributiecentra, schoonmaakbedrijven, beveiliging, horeca en detailhandel, vaak via uitzendbureaus. Dit zijn doorgaans sectoren met een lage productiviteit.

Hogere lonen kunnen bedrijven ertoe dwingen hun bedrijven te moderniseren, bijvoorbeeld door automatisering en robotisering.