Pasgeborenen in Gaza betalen de prijs voor de honger die hun moeders de afgelopen jaren hebben geleden. Voordat de oorlog tussen Hamas en Israël eind 2023 uitbrak had volgens het ministerie van Gezondheid in Gaza, dat onder controle staat van Hamas, 5 procent van de pasgeborenen een te laag geboortegewicht. Dat komt neer op minder dan 2,5 kilo. In de eerste helft van dit jaar was dat 10 procent.

"Ondervoede moeders zetten te lichte of te vroeg geboren kinderen op de wereld", zegt Tess Ingram van Unicef, de VN-hulporganisatie voor kinderen. "Die kinderen sterven in ziekenhuizen op de neonatologieafdeling. Als ze het overleven, krijgen ze zelf met ondervoeding te maken en ondervinden ze mogelijk hun hele leven de medische gevolgen ervan."

Duizenden kinderen

Uitgedrukt in absolute cijfers werden in Gaza in de eerste helft van dit jaar 300 baby's per maand met een te laag gewicht geboren. Tussen juli en en september waren dat er gemiddeld 460 per maand. Gemeten over de hele oorlog gaat het om enkele duizenden kinderen.

"Kinderen met een te laag geboortegewicht hebben twintig keer meer kans om te sterven dan kinderen met een normaal gewicht", zegt Ingram. "Ze hebben speciale zorg nodig, wat veel ziekenhuizen in Gaza niet konden bieden door de verwoestingen, door de dood en het ontbreken van personeel en doordat Israël essentiële medische hulp niet toeliet."

Sterfte

Volgens Ingram steeg het aantal baby's dat hun eerste dag niet overleefde van 27 per maand net voor de oorlog naar 47 per maand de afgelopen zomer. "Een laag geboortegewicht wordt doorgaans veroorzaakt door ondervoeding tijdens de zwangerschap van de moeder, stress bij de moeder en te beperkte zorg voor pasgeborenen. In Gaza zien we dit alle drie."

In oktober kwamen Israël en Hamas een staakt-het-vuren overeen. Twee maanden later is de levering van voedsel nog niet op peil en zijn nog steeds veel moeders ondervoed. "Dit zal ook in de komende maanden de geboorte van te lichte baby's tot gevolg hebben", aldus Ingram.

De emoties liepen vandaag hoog op in de rechtbank in Den Bosch. Daar stonden Jumbo, de op een na grootste supermarkt van het land, en een van zijn huisbakkers, Amarant, tegenover elkaar. Het zijn de zeldzame momenten waarop het publiek iets meekrijgt van normaal gesproken geheime onderhandelingen over contracten en prijzen.

Ruim 20 jaar was Koninklijke Amarant Bakkers, een familiebedrijf uit het Noord-Hollandse Avenhorn, een belangrijke huisbakker van Jumbo. Totdat de supermarkt eerder dit jaar aankondigde per januari over te stappen naar de grootste bakker van Nederland, Goedhart Borgesius. Jumbo doet dit omdat het de inkoopkosten wil drukken.

Amarant zegt een langere overgangsperiode nodig te hebben. De advocaat van de bakkerij stelt dat de jarenlange samenwerking eenzijdig is beëindigd en waarschuwt dat de bakkerij nu flink in de problemen kan komen. "Door de jaren heen zijn partijen steeds meer met elkaar vervlochten geraakt", aldus de advocaat. "Die vervlechting heeft partijen afhankelijk van elkaar gemaakt."

Amarant bezit vier bakkerijen, waarvan er twee exclusief voor Jumbo bakken, waaronder de grootste van de vier. Deze bakkerijen leveren dagvers brood aan de supermarktketen. Jumbo heeft daarnaast nog andere broodleveranciers, waarvan Goedhart Borgesius verreweg de grootste is.

'Redden van de ondergang'

Jumbo zegt in de rechtbank dat de overeenkomst tussen de supermarkt en de bakker volledig duidelijk is en de einddatum al langer bekend was. "In het contract staat een spijkerharde einddatum, dus hier is geen sprake van een opzegging vanuit Jumbo, maar van het aflopen van een contract van een bepaalde tijd", aldus de advocaat van Jumbo.

"Het kost Jumbo niet veel moeite om een transitieperiode toe te staan en daarmee redt het Amarant van de ondergang", zegt de advocaat van Amarant. De opzegging van Jumbo heeft al grote gevolgen gehad voor de bakker. Die moest een van zijn bakkerijen "noodgedwongen" verkopen. Die is "voor een spreekwoordelijke appel en een ei aan een derde verkocht".

"Het voelt alsof we van de markt af worden gedrukt", zegt directeur Renee Pater van het bakkersbedrijf. De bakkerij moest volgens haar door Jumbo verder onderhandelen met de grootste concurrent, Borgesius. "Die heeft er als leverancier van zowel Jumbo als Albert Heijn ook geen baat bij dat de overgangsperiode voor Amarant wordt verlengd", zegt Pater.

Amarant levert ook brood aan Albert Heijn, maar het is nog niet zeker of het meer brood kan gaan leveren. Dit regelen kost veel tijd, zegt het bakkersbedrijf. Om die periode te kunnen overbruggen is een langere transitieperiode voor het Noord-Hollandse bedrijf levensbelang, zegt de bakkerij.

Jumbo blijft in de rechtszaal benadrukken dat het zich aan de contractuele afspraken houdt en dat Amarant een transitieperiode die eerder is aangeboden, is geweigerd. Directeur Pater was geëmotioneerd tijdens haar slotwoorden: "Juist van Jumbo, een familiebedrijf bij uitstek, mag je verwachten dat het zich laat leiden door redelijkheid en billijkheid, maar dat is hier niet gebeurd."

Meer rechtszaken

Het is niet de eerste keer dat Jumbo in de rechtbank tegenover een van zijn leveranciers staat. Eerder dit jaar spande Heineken een kort geding aan tegen de supermarkt omdat het biermerken uit de schappen zou houden. Heineken verloor dit kort geding.

Daarnaast was er onenigheid tussen Jumbo en JDE Peet's, het moederbedrijf van Douwe Egberts. over de prijs van koffie. Jumbo kreeg sinds begin dit jaar geen DE-producten en Pickwick-thee meer geleverd. Daardoor waren deze producten een tijd niet verkrijgbaar bij de supermarkt.

Jumbo is overigens niet de enige supermarkt die de laatste tijd in conflict raakt met zijn leveranciers. Ook Albert Heijen en Picnic voerden stevige onderhandelingen met de koffieleverancier.

Supermarkten onderhandelen jaarlijks met leveranciers en producenten over de prijzen van hun producten. Die onderhandelingen worden steeds harder gevoerd omdat supermarkten de prijzen laag willen houden, maar leveranciers - door de inflatie en hogere productiekosten - deze juist willen verhogen.

Over twee weken doet de rechter uitspraak over deze zaak tussen Jumbo en Amarant.

Het Nederlands-Belgische spoorbedrijf European Sleeper laat vanaf volgend jaar zomer een nachttrein rijden naar Milaan. Vanaf 18 juni kunnen passagiers drie keer per week opstappen in Amsterdam of Brussel. In Duitsland worden beide treindelen gekoppeld. Daarna rijden ze met tussenstops in Keulen, Bern, Brig, Stresa (Lago Maggiore) door naar Milaan.

"De dienstregeling is nog niet helemaal definitief, maar het vertrek uit Amsterdam is waarschijnlijk rond 19.00 uur", zegt Chris Engelsman van European Sleeper. "De bedoeling is dat hij voor 10.00 uur in Milaan aankomt, maar we hebben nog geen definitieve tijden in Italië."

De trein vertrekt op maandag, donderdag en zaterdag uit Amsterdam en Brussel. Terugreizen vanuit Milaan kan op woensdag, vrijdag en zaterdag. Per rit kunnen er 500 tot 600 mensen mee, afhankelijk van het aantal rijtuigen. Het treinstel waarmee wordt gereden, bestaat uit zit- en slaaprijtuigen. Bij de slaaprijtuigen is er keus tussen drie- en vijfpersoonscoupés. Die eerste coupés bieden meer luxe.

Enkeltje voor 80 euro

Net als bij luchtvaartmaatschappijen betalen reizigers minder als ze vroeg boeken. Engelsman verwacht dat een enkeltje Milaan met een eenvoudige slaapcoupé gemiddeld 80 euro gaat kosten. Doelgroep is zowel de toerist als de zakelijke reiziger.

European Sleeper rijdt sinds 2023 met nachttreinen op het traject Brussel-Amsterdam-Berlijn-Dresden-Praag. Vanaf eind maart rijdt het bedrijf ook op het traject Parijs-Berlijn. In 2027 of 2028 wil het een nachtverbinding met Barcelona opzetten.

Nieuwe verbindingen naar Duitsland

Het is de derde internationale treinverbinding die Nederland er volgend jaar bij krijgt. Gisteren werd bekend dat vervoerder GoVolta in maart begint met treindiensten naar Berlijn en Hamburg. Die treinen beginnen in Amsterdam.

Naar Hamburg bestaat nu nog geen directe verbinding. Op de route Amsterdam-Berlijn gaat GoVolta de concurrentie aan met European Sleeper en met de NS. Die rijdt samen met Deutsche Bahn zeven keer per dag tussen beide hoofdsteden.