Maanden later dan gepland presenteert Eurocommissaris Wopke Hoekstra vandaag het klimaatdoel van de Europese Unie voor 2040. Duidelijk is nu al dat het doel wordt vastgesteld op 90 procent minder uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990. Het doel is de laatste tussenstop naar een klimaatneutrale EU in 2050: dan moet de uitstoot uitkomen op netto 0 procent.

Om te zorgen dat landen niet al hun klimaatregels tot het laatst uitstellen, zijn er de tussentijdse doelen. Op basis van zo'n klimaatdoel moeten EU-landen voldoende maatregelen nemen om de uitstoot naar beneden te krijgen.

Het was deze keer niet makkelijk om het percentage vast te stellen. Tegen klimaatbeleid is op dit moment veel weerstand. Regeringsleiders wijzen op alle crises in de wereld. Ze stellen dat ze al hun tijd, en vooral hun geld, nodig hebben voor defensie en veiligheid en ook voor het concurrerender maken van de Europese economie.

Door de veranderde politieke wind werden al meerdere klimaatplannen afgezwakt, waaronder de ontbossingswet. Ook werden allerlei regels geschrapt die bedrijven juist moesten dwingen tot klimaatregels.

Aan de bak

Hoekstra moest duidelijk aan de bak, want hij voelde aan dat zijn oorspronkelijke 90 procent-plan zomaar zou kunnen sneuvelen. Hij reisde heel Europa door om in de hoofdsteden te horen waar de bezwaren zaten en zo met een plan te kunnen komen waar voldoende steun voor is. Een tijdrovende klus, waardoor het plan er niet in februari al lag, maar nu pas.

Aan het einddoel heeft Hoekstra niet willen tornen, dat blijft 90 procent minder uitstoot in 2040. Ook al zouden sommige landen het percentage graag lager zien. Onder meer Polen, Italië, Hongarije, Tsjechië en Slowakije zitten niet te wachten op al te scherpe klimaatdoelen.

Wat hij wel doet: het makkelijker maken voor landen om het doel te halen. Zo hoopt hij zich te verzekeren van voldoende steun. Ook een land als Frankrijk, dat plots heel kritisch is over vooruitstrevend klimaatbeleid, wil Hoekstra over de streep halen. Of dat lukt, zal moeten blijken.

Duitsland, het grootste land van de EU, lijkt in ieder geval wel achter Hoekstra's plan te staan. Hoekstra overlegde uitgebreid met de Duisters en legde zo de basis voor wat hij denkt dat haalbaar is.

Uit gelekte stukken blijkt dat Hoekstra met verschillende opties komt om de pijn die landen zouden lijden door nieuw klimaatbeleid te verzachten. Opvallend is de mogelijkheid om een deel van de uitstootvermindering buiten de Europese Unie te mogen realiseren.

Het komt er kort gezegd op neer dat landen de klimaatwinst die ze elders boeken, hier mogen meetellen. Bijvoorbeeld als ze zorgen dat een fabriek in India minder broeikasgassen uitstoot of als ze bossen aanplanten in Zuid-Amerika.

Wetenschappers uit de Europese Wetenschappelijke Adviesraad waarschuwden eerder dit niet te doen. Ze vrezen dat de buitenlandse klimaatclaims lastig te controleren zijn. Verder vinden ze dat de EU-landen hun geld beter in eigen land kunnen uitgeven.

'Geen achterdeurtjes creëren'

Soortgelijke kritiek is te horen in het Europees Parlement. Niet alleen bij Hoekstra's eigen politieke familie, die van de christendemocraten, maar ook bij GroenLinks-PvdA, de partij van de vorige EU-klimaatcommissaris Frans Timmermans.

"Ik heb liever dat we dat geld gebruiken om staalbedrijf Tata te vergroenen dan om tien elektrische bussen in Vietnam te laten rijden", zegt Europarlementariër Mohammed Chahim (GL-PvdA). "Dat geld hebben wij hier nodig."

Aan de buitenlandse projecten is in Hoekstra's plan een limiet verbonden. Ze mogen optellen tot maximaal 3 procent van de te verminderen uitstoot. Toch is Chahim er niet gerust op: "Ik wil gewoon goede doelen stellen en geen achterdeurtjes creëren."

Maanden aan discussie verwacht

De EU kan zich opmaken voor maanden van discussie over die achterdeuren en over de andere geitenpaadjes in Hoekstra's plan. Zowel de EU-landen als het Europees Parlement moeten instemmen. Het is duidelijk dat van alle kanten geprobeerd zal worden het plan nog aan te passen.

Waar de een nog veel meer buitenlandse klimaatwinst wil meetellen, zal de ander er juist helemaal van af willen. Wat die discussie oplevert, is afwachten. Wel is de verwachting dat het 90 procent-doel uiteindelijk blijft staan.

Let wel: op papier. Want met alle tegemoetkomingen die Hoekstra doet, is allerminst zeker dat landen in de praktijk het doel echt halen. Het zou zomaar kunnen dat ze lager uitkomen. En dat we daarmee opnieuw een voorbeeld hebben van klimaatbeleid dat in het huidige politieke klimaat wordt afgezwakt.

Het Venezolaanse parlement heeft de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties Volker Türk tot persona non grata verklaard, nadat hij kritiek had geuit over mensenrechtenschendingen in het Zuid-Amerikaanse land.

Het parlement in Venezuela wordt gedomineerd door de regeringspartij van president Maduro. Hij voert een repressief en autoritair beleid. Begin dit jaar begon hij aan zijn derde termijn als president.

De oppositie beschuldigde het regime van verkiezingsfraude en concludeerde op basis van eigen tellingen dat de oppositiekandidaat met bijna 70 procent van de stemmen had gewonnen. Demonstraties tegen de uitslag werden met veel geweld neergeslagen.

Verdwijningen en martelingen

Een paar dagen geleden zei Türk dat zijn organisatie onder de regering van Maduro een toename zag van willekeurige detenties, gedwongen verdwijningen en martelingen. Hij sprak in een toespraak tot de Mensenrechtenraad in Genève over een toenemende inperking van de burgerlijke vrijheden in de nasleep van de verkiezingen.

"Ik maak me grote zorgen over de omstandigheden in de gevangenissen, waar niet iedereen toegang heeft tot medische zorg en toegang heeft tot voedsel en water", zei Türk in de toespraak.

De Nationale Vergadering in Venezuela geeft als officiële reden om Türk persona non grata te verklaren dat hij de rechten van Venezolaanse migranten die door de Amerikaanse regering naar een gevangenis in El Salvador zijn gedeporteerd niet zou hebben beschermd.

Volgens de voorzitter van de Nationale Vergadering "negeert Türk afschuwelijke misdaden". "Hij doet niets voor de mensenrechten van Venezolanen in de Verenigde Staten en El Salvador."

VN-personeel land uitgezet

De VN-mensenrechtenorganisatie krijgt vaker kritiek te verduren van de regering in Venezuela. De organisatie heeft een kantoor in de hoofdstad Caracas dat sinds december weer gedeeltelijk operationeel is. Daarvoor was het maandenlang onder dwang van de regering-Maduro gesloten, personeel was het land uitgezet.

Medewerkers van de VN-mensenrechtenorganisatie werden er door de regering van beschuldigd dat ze in aanloop naar de presidentsverkiezingen "coupplegers en terroristen" steunden.

De persona non grata-beslissing heeft niet direct praktische gevolgen, maar het is niet duidelijk of er op termijn opnieuw maatregelen komen tegen het kantoor van de VN-mensenrechtenorganisatie in Caracas.

De Verenigde Staten schorten enkele wapenleveringen aan Oekraïne op, omdat er bij het Amerikaanse ministerie van Defensie zorgen zijn dat de eigen voorraden te veel zijn gekrompen.

Nieuwssite Politico meldt dat het gaat om onder meer raketten voor Patriot-luchtafweersystemen, precisieartilleriegranaten en raketten die Oekraïne onder F16's en drones kan hangen. Het gaat om wapenleveringen die onder de vorige president Biden aan Oekraïne waren toegezegd.

In een verklaring bevestigt een woordvoerder van het Witte Huis de opschorting: "Deze beslissing werd genomen om de Amerikaanse belangen voorop te stellen na een evaluatie van de militaire steun van ons land aan andere landen wereldwijd."

De wapens en munitie waarvan de levering in opgeschort kunnen onder meer worden ingezet bij het neerhalen van drones die door Rusland veelvuldig op Oekraïne worden afgestuurd.

Grootschalige Russische luchtaanvallen

Afgelopen weekend voerde Rusland nog een grootschalige aanval uit op Oekraïne. Daarbij werden van Oost- tot in West-Oekraïne explosies in steden gehoord. Volgens het Oekraïense leger werden er 477 drones en 60 raketten gelanceerd. Hiervan zouden 211 drones en 38 raketten zijn vernietigd.

Volgens de Oekraïense geheime dienst heeft Rusland de productie van raketten en drones fors opgevoerd. Zo zouden er in mei 17 procent meer aanvalsdrones zijn gemaakt dan de maand ervoor. Dat meldde de kritische krant The Moscow Times op basis van informatie van een pro-Kremlin denktank.

NAVO-top

De Amerikaanse president Trump en de Oekraïense president Zelensky hadden vorige week in de marge van de NAVO-top in Den Haag een ontmoeting. Dat gesprek ging onder meer over de aanschaf van Amerikaanse luchtafweer. Trump zei aan het eind van de top op een persconferentie: "Ze willen de luchtafweerraketten, Partriots, wel hebben. We gaan kijken of we er een paar beschikbaar kunnen stellen. Ze zijn erg moeilijk te krijgen."

Sinds de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 hebben de Verenigde Staten voor meer dan 66 miljard dollar (ruim 55 miljard euro) aan wapens en militaire bijstand geleverd.

Oekraïne krijgt ook steun vanuit de EU. Volgens de Europese Raad is de totale EU-steun voor het Oekraïense leger, inclusief de steun van afzonderlijke lidstaten, bijna 60 miljard euro.