De hoge concentraties PFAS in eieren van hobbykippen in Zuid-Holland en de gemeente Altena in Noord-Brabant lijken te zijn veroorzaakt door regenwormen. Dat staat in onderzoek dat is uitgevoerd in de omgeving van de Chemours-fabriek in Dordrecht.

In het onderzoek werd eerst gekeken naar een duidelijk verband tussen het PFAS-gehalte in de bodem en in de eieren van de hobbykippen. Toen dat niet werd gevonden, is aanvullend onderzoek gedaan naar mogelijke besmettingsbronnen, zoals soorten voer, medicijnen, water, grond, bodembedekking en regenwormen. Hieruit bleken regenwormen, die door de kippen worden opgegeten, een belangrijke PFAS-bron in de eieren te zijn.

Volgens de onderzoekers kan hiermee het grootste deel van de PFAS in de eieren verklaard worden. Dat nog onbekende bronnen ook bijdragen aan de aanwezigheid van PFAS in de eieren, wordt niet uitgesloten. Het RIVM voert verder onderzoek uit op landelijk niveau naar de aanwezigheid van PFAS in eieren.

De onderzoekers melden dat vooral de stof PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) in de eieren terechtkomt. PFOS behoort tot de PFAS-"familie". In een persbericht meldden de onderzoekers dat "voor zover bekend" PFOS nooit in het productieproces van Chemours gebruikt is. "Wat dan wel de bron is van PFOS en andere PFAS in de leefomgeving is onduidelijk", klinkt het.

Volgens het rapport is er meer landelijk onderzoek nodig om te bepalen wat het hoge PFAS-gehalte in wormen betekent voor de gezondheid van mensen en het ecosysteem.

Er gingen al langer berichten over te hoge concentraties PFAS in eieren in de buurt van het chemisch bedrijf in Dordrecht. De NOS kwam begin dit jaar met een eigen onderzoek waaruit naar voren kwam dat ook ver buiten de regio Dordrecht op zes van de twaalf onderzochte locaties PFAS in eieren van hobbykippen werden gevonden. In Utrecht, Friesland en Limburg waren de concentraties hoger dan de EU verantwoord vindt.

Een 77-jarige man uit Hollandscheveld heeft een eigen familiebegraafplaats gebouwd op zijn landgoed. De reden voor de bouw van een familiegraf is voor Lucas Hummel simpel. "Ik wilde een plek hebben waar mijn dierbaren en ik voor altijd eeuwige rust konden vinden. En dat kan op deze manier, dat is wel bijzonder."

Het familiegraf zit verstopt onder een groene heuvel, aangelegd door Hummel zelf. De graven zijn vier rijen dik op elkaar gestapeld, een soort muur van ongeveer vier meter hoog met daarover een groene bult. "Een diep gekoesterde wens waar ik jaren aan heb gewerkt. Nu is het gelukt", zegt hij tegen RTV Drenthe.

Inspiratie putte hij uit de Drentse grafheuvels uit de late Steentijd en IJzertijd. "Ik wilde het ook zo lokaal mogelijk houden, dus met behulp van ondernemers uit de regio zijn de grafkelders ontworpen. Ik denk dat er in Nederland geen vergelijkbaar iets te vinden is."

Een plekje voor de familie

Jaren geleden mikte Hummel al op een eigen begraafplaats voor hem en zijn geliefden. Het gemeentebestuur ging destijds niet akkoord met de plannen. De regels voor het gebied waar hij woont stonden het niet toe. Alleen boerenbedrijven waren toegestaan.

Op zijn 65ste verjaardag riep hij zijn zes kinderen bij elkaar. De oud-directeur van een slagersbedrijf in Hoogeveen vroeg wie van zijn kinderen het agrarische bedrijf dat hij als hobbyboer runde wilde overnemen. Niemand wilde dat.

Wel waren hij en zijn kinderen het erover eens dat ze het gebied niet kwijt wilden. Hummel besloot er daarom een landgoed van te maken en kreeg daar goedkeuring voor. Zo zou het voor altijd in handen blijven van de familie.

In speciale gevallen kan een gemeente toestemming geven voor begraven op eigen grond. Wel moet er dan worden voldaan aan strenge eisen. Jaren gingen voorbij, maar eerder dit jaar heeft hij akkoord gekregen van de gemeente.

'Gaat niet om mij'

Op het landgoed heeft hij samen met zijn familie 35.000 bomen geplant. En aangezien het een landgoed is, moet het terrein te bereiken zijn voor wandelaars. "Mensen kunnen langs de begraafplaats lopen en mogen er kijken", aldus Hummel.

Op de vraag of hij samen met de plek op de foto wil voor dit artikel is hij duidelijk: "Nee, het gaat niet om mij. Ik vind het gewoon mooi dat ik iets achter kan laten dat van mijn familie blijft."

Nederland heeft nog één driesterrenrestaurant over. De Librije in Zwolle heeft als enige opnieuw de hoogste waardering van Michelin gekregen. De Librije heeft al sinds 2004 drie Michelin-sterren. De inspecteurs noemen de eigenaren Jonnie en Thérèse Boer "de vaandeldragers" van culinair Nederland.

Restaurant Inter Scaldes in Kruiningen, dat jarenlang de top mede aanvoerde, krijgt dit jaar twee sterren. Het restaurant begon weer bij nul na een overname en een verbouwing. De nieuwe eigenaren Jeroen en Sanne Achtien "brachten Inter Scaldes in korte tijd opnieuw naar de top van de Nederlandse gastronomie", oordeelt Michelin. Jeroen Achtien liet bij Omroep Zeeland doorschemeren dat hij rekening hield met 'maar' een ster.

De Michelin-sterren werden rond de middag toegekend bij een ceremonie in Maastricht. Tien restaurants hebben een eerste ster gekregen. Vorig jaar werden nog zeventien restaurants voor het eerst onderscheiden met een ster.

Acht zaken krijgen een Groene Michelin-ster, voor duurzame gastronomie. Daarvan zijn er nu in totaal 23.

Het totale aantal sterrenrestaurants is licht achteruitgegaan, van 125 naar 122. In de hele Michelin-gids staan ruim 500 Nederlandse zaken met een aanbeveling van de restaurantbeoordelaars.

De bekendmaking van de sterren was bij de horecavakbeurs BBB Maastricht. Tijdens de ceremonie werden ook een jonge chef en servicemedewerkers in de schijnwerpers gezet.

Lendl Mijnhijmer van restaurant Showw in Amsterdam won de Michelin Sommelier Award voor zijn wijnadviezen en combinaties met gerechten. Meteen daarna mocht hij zelf bekendmaken dat zijn eigen restaurant ook een ster krijgt.

Vorige week werd al bekend dat vijftien restaurants een Bib Gourmand krijgen. Dat is een onderscheiding voor zaken die volgens de inspecteurs zeer goed eten serveren tegen redelijke prijzen, ongeacht kookstijl of concept. In Nederland zijn nu 83 restaurants met een Bib Gourmand.