Oud-koning Juan Carlos van Spanje heeft zich in een onverwachte videoboodschap tot het Spaanse volk gericht. Zijn woorden waren vooral bedoeld voor jonge Spanjaarden. De video wordt door velen niet goed ontvangen.

Dat de 87-jarige Juan Carlos, die in 2014 aftrad, juist nu met de video komt, is niet toevallig, want woensdag worden zijn memoires in Spanje gepubliceerd.

"Ik heb een korte boodschap voor jonge Spanjaarden", zo begint Juan Carlos zijn video. "En vooral voor degenen die de geschiedenis van Spanje niet kennen." In nog geen anderhalve minuut praat hij over "de voorbeeldige transitie" die het land na de dood van dictator Franco heeft doorgemaakt van dictatuur naar democratie.

Hij zegt dat de monarchie daar een essentiële rol in heeft gespeeld. De oud-koning sluit af met de vraag om zijn zoon, koning Felipe, te steunen. "In deze moeilijke taak om alle Spanjaarden te verenigen en ervoor te zorgen dat Spanje een belangrijke rol in de wereld blijft spelen."

De bewuste video:

Het uitbrengen van zijn memoires was al een opvallende zet: het is niet heel gebruikelijk dat een voormalige koning zoiets doet. Vorige maand kwam het boek genaamd Reconciliación, oftewel Verzoening, al uit in Frankrijk.

De publicatie in Spanje werd uitgesteld. Het zou te gevoelig het boek tijdens de herdenking van vijftig jaar democratie en monarchie uit te brengen, vooral omdat dit samenviel met de vijftigste sterfdag (20 november) van Franco.

Ballingschap

Juan Carlos woont sinds zijn aftreden in 2014 in ballingschap in de Verenigde Arabische Emiraten. Na een buitenechtelijke relatie en corruptieschandalen werd hij aangespoord om op te stappen. Al die tijd heeft hij weinig van zich laten horen. Maar dit jaar besloot hij memoires uit te brengen en nu komt hij dus met deze video.

Het koningshuis liet vorige maand weten niet te reageren op het boek. Maar Spaanse media citeren nu wel uit een reactie op de videoboodschap. Het Zarzuelapaleis was niet van te voren op de hoogte van de publicatie van de video, die wordt gezien als "noch gepast en noch noodzakelijk". Ook zegt het koningshuis niet helemaal te begrijpen wat de bedoeling ervan is.

De reactie is uitzonderlijk: normaal gesproken reageert het hof nooit op activiteiten van de oud-koning.

Kritiek op koningspaar

In zijn memoires uit Juan Carlos onder meer kritiek op zijn zoon koning Felipe en diens vrouw koningin Letizia. De kans is dus groot dat ze voor vandaag al ontstemd waren en dat zal door deze videoboodschap zeker niet beter geworden zijn.

Ook veel Spaanse burgers snappen niet wat de oud-koning wil bereiken. Voor- en tegenstanders van de monarchie uiten kritiek. De video wordt zelfpromotie genoemd en er wordt gezegd dat hij alleen maar schade toebrengt aan koning Felipe VI.

In Almere is een bronzen beeld van kunstenaar Armando vernield. Aan de onderkant van het kunstwerk is een groot gat gezaagd, meldt Omroep Flevoland.

Het metershoge kunstwerk De Urn staat sinds 2001 in het Kromslootpark. De schade werd vorige week gemeld bij de gemeente. De Kunstwacht Almere, die het beeld in beheer heeft, schat de schade op zo'n 5000 euro.

"Er is een stuk van ongeveer 45 bij 50 centimeter uit gezaagd", zegt een woordvoerder tegen Omroep Flevoland. "Dit is diefstal." De woordvoerder vermoedt dat het beeld 's avonds is vernield. "Het is een druk gebied, mensen laten hun hond uit en er wordt gesport."

Restauratie

Waarom het beeld is vernield, is niet bekend. De Kunstwacht onderzoekt wat er met het beeld moet gebeuren. Restauratie zal nogal wat voeten in de aarde hebben.

Het monument is van brons. Het gat zal gedicht moeten worden en het brons zal opnieuw moeten worden gepatineerd, zodat het dezelfde uitstraling heeft als de rest van het kunstwerk dat nog intact is. Wanneer dat is afgerond, is nog niet bekend.

Het Russische ruimtevaartprogramma loopt volgens experts behoorlijk wat vertraging op door schade aan een lanceerbasis op het platform Bajkonoer. De schattingen over de tijd die het kost om de basis te repareren lopen uiteen van drie maanden tot drie jaar. Alternatieven om een ander platform te gebruiken zijn er nauwelijks.

Het leek allemaal als vanouds te gaan afgelopen donderdag. Met donderend geraas vertrok een Sojoez-raket naar het ISS, net zoals toen André Kuipers de kosmos bestormde in 2012, en talloze ruimtevaarders voor en na hem.

Maar op de grond zag het er minder florissant uit: een mobiel onderhoudsplatform bleek 20 meter omlaag op zijn kop in de vlamkuil onder de lanceertoren te zijn gevallen.

Wat er precies is gebeurd zegt ruimtevaartorganisatie Roskosmos niet. Wel zijn foto's op sociale media verschenen waaruit kenners van de Russische ruimtevaart iets kunnen afleiden. Normaal wordt het onderhoudsplatform vlak voor een lancering via speciale rails in een aparte ruimte gemanoeuvreerd, vastgezet en afgeschermd met een 'metalen gordijn'. Ruim zestig jaar lang ging dat goed.

Sojoez-watchers zeggen dat er twee dingen kunnen zijn misgegaan: óf het platform is niet goed vastgezet, óf de vergrendeling heeft het begeven. Het geweld van de lancering was vervolgens genoeg om het gevaarte uit zijn beschermende ruimte te slingeren.

Vaststaat in elk geval dat het lanceercomplex in zijn huidige staat onbruikbaar is. Er moet een vervangend onderhoudsplatform komen, want dat platform is cruciaal voor het lanceerklaar maken van de motoren.

Roskosmos reageert luchtig op het malheur. In een bericht op Telegram liet de ruimtevaartorganisatie weten dat "alle reserveonderdelen voor reparaties beschikbaar zijn" en dat de schade "gerepareerd wordt in de nabije toekomst".

'Kan twee jaar duren'

De in de VS wonende Rus Anatoli Zak, die de Russische ruimtevaart al jaren volgt, is niet zo optimistisch. "Volgens voorlopige schattingen kan de reparatie wel twee jaar duren. Het is niet meteen duidelijk of er in de tussentijd een noodoplossing mogelijk is", schrijft hij.

De constructie van twee soortgelijke platforms in Vostotsjny, ver in het oosten van Rusland, en Frans-Guyana, duurde inderdaad twee jaar. Zo lang hoeft het nu niet te duren. Een noodreparatie zou soelaas kunnen bieden.

Er zijn waarschijnlijk inderdaad wel wat reserveonderdelen, zeggen bronnen in de Russische ruimtevaartindustrie. Als het moet kan zelfs een andere lanceerinstallatie geplunderd worden. Maar dat zou wel pijnlijk zijn: het is de installatie van waaruit Joeri Gagarin in 1961 als eerste mens de ruimte inging. Tegenwoordig doet die plek dienst als openluchtmuseum.

Gezien de staat van het neergestorte platform volstaat een noodreparatie waarschijnlijk sowieso niet, denkt Katja Pavloesjtsjenko, een andere specialist op het gebied van de Russische ruimtevaart. "Een constructie van meerdere tonnen die van een hoogte van vijf verdiepingen valt, mag absoluut niet meer worden gebruikt bij de lancering van bemenste ruimteschepen", schrijft ze op X.

Heel lang wachten kan ook niet. Een langdurig herstel heeft grote gevolgen: niet alleen kan de Sojoez-bemanning die nu in het ISS is niet worden afgelost vanuit Rusland, ook is bevoorrading met Progress-schepen (een vrachtvariant van de Sojoez) niet mogelijk.

De Progress-ruimtevaartuigen maken gebruik van hetzelfde platform. De eerstvolgende Progress-lancering, gepland voor 21 december, met nieuwjaarswensen en cadeautjes voor de kosmonauten, loopt vrijwel zeker vertraging op. Ook de volgende Sojoez-vlucht op 14 juli is onzeker.

Niet alleen het herstel is moeilijk, ook uitwijken naar een andere lanceerbasis kan niet zomaar. Er zijn nog drie plekken waarvandaan een Sojoez-raket kan opstijgen, maar één ervan (Plesetsk) ligt te ver noordelijk, een tweede (Vostotsjny) is niet geschikt voor lanceringen van mensen, en de derde (Frans-Guyana) is niet beschikbaar vanwege de sancties tegen Rusland.

Pavloesjtsjenko hoopt dat het platform in Bajkonoer binnen drie tot zes maanden gerepareerd kan worden, al is dat verre van zeker. "Zonder duidelijke informatie van Roskosmos, wie zal het zeggen?"

In het slop geraakt

Sommige experts zien nog een laatste redmiddel voor de Russen: hulp van buiten inroepen om de klus sneller te klaren. Chinese bedrijven en universiteiten hebben daarvoor de nodige middelen en expertise.

China heeft inmiddels een florerend ruimtevaartprogramma, terwijl de Russische ruimtevaartindustrie de afgelopen decennia juist in het slop is geraakt, weet ook de Nederlandse ruimtevaartingenieur Erik Laan, docent ruimtevaarttechniek aan Hogeschool InHolland.

De problemen met het platform, wat de oorzaak ook mag zijn, zijn volgens Laan kenmerkend voor de staat waarin de Russische ruimtevaart zich momenteel bevindt: "Deplorabel."