De coronacrisis legt grote verschillen bloot tussen de medische zorg in Nederland en andere westerse landen. Waar Duitse intensivecareafdelingen zelfs genoeg capaciteit hebben om patiënten uit het buitenland op te nemen, is de capaciteit in Nederland nu maar net voldoende.

Door uitbreiding van de IC's en de verspreiding van patiënten hoopt ons land de piek in coronagevallen wel te kunnen opvangen. Maar helemaal zeker is dat niet. Het aantal IC-plekken in Nederland is immers relatief laag, ten opzichte van andere EU-landen. Hoe komt het dat Nederland zo weinig IC-bedden heeft, en hoe kijken artsen in het buitenland daartegen aan?

De beperkte IC-capaciteit in Nederland heeft vooral te maken met de beperkte opname van oudere of kwetsbare patiënten. In Nederland ligt de nadruk op de kwaliteit van leven, en niet op het zo lang mogelijk rekken van de levensduur van iedere patiënt, legt Marianne Brackel uit. Zij is voorzitter van patiëntenorganisatie IC-Connect.

"Zinloos medisch handelen", zoals Brackel het noemt, proberen Nederlandse artsen te vermijden. "Is de kans op herstel klein, dan wordt er eerder gekozen voor palliatieve zorg, dus het verlichten van pijn, op een andere locatie."

'Ook honderdjarigen verdienen zorg'

Die redenering volgen zeker niet alle landen. Voor veel Italiaanse artsen, bijvoorbeeld, is de Nederlandse aanpak ondenkbaar. "Ik ben faliekant tegen leeftijdsdiscriminatie in de zorg", zegt Paolo Falaschi, emeritus hoogleraar geriatrie uit Rome. "Ik vind het verwerpelijk om te zeggen: deze patiënt is al 100, hij gebruikt veel medicijnen, het is niet nodig om hem een plek te geven op de intensive care."

Volgens Falaschi zijn artsen verplicht "om ook de 100-jarigen volledige medische zorg te geven, alles wat nodig is om hen weer gezond te maken". Mede als gevolg van die zorgfilosofie heeft het land relatief veel IC-bedden per hoofd van de bevolking.

Toch is Italië daarin geen recordhouder. Dat is Duitsland, met in totaal 28.000 IC-bedden. Daarvan hebben 25.000 bedden ook beademingsapparatuur. Voldoende dus om op dit moment ook coronapatiënten uit het buitenland over te nemen.

Niet noodzakelijk beter

"In Duitsland moeten dokters er alles aan doen om patiënten beter te maken", legt hoogleraar geriatrie Hans Jürgen Heppner uit. "Iedereen die een kans heeft op overleven, jong of oud, moet terechtkunnen op de IC. Dat kan alleen wanneer er genoeg bedden en medische middelen zijn."

Toch is de Duitse filosofie niet noodzakelijk beter dan de Nederlandse, vindt Heppner. "Ook hier zal er een moment komen dat de piek wordt bereikt. Dan zullen ook wij prioriteiten moeten stellen, iets wat we in Duitsland niet gewend zijn en liever niet doen."

Nederland is beter op dat moment voorbereid, denkt hij: "Daar zijn al voor de corona-uitbraak strikte regels opgesteld. De Nederlanders hebben daardoor nu niet het probleem dat ze hun ziekenhuizen moeten reorganiseren."

Nederlandse nuchterheid

Bovendien blijkt in deze coronacrisis een grote hoeveelheid IC-bedden niet per se een garantie op succes. In Noord-Italië, waar de zorg zwaar overbelast is, zouden mensen van de beademing worden afgehaald wegens ernstige tekorten aan apparatuur.

"Dat zijn tekorten die ze zelf hebben gecreëerd door patiënten massaal aan de beademing te leggen, ook alle hoogbejaarden", zegt de Nederlandse geriater Bert Keizer. "In Nederland hopen we dat scenario bespaard te blijven door strenger te zijn in het geven van een indicatie voor intensive care."

Keizer prijst "de Nederlandse nuchterheid" waarmee artsen verhoogde levenskwaliteit en een mooie dood nastreven. Tegelijkertijd wil hij niet zeggen dat ons land de wijsheid in pacht heeft. "Want God bewaar me, als wij over een paar weken merken dat we het met ons beperkte aantal IC-bedden deze crisis niet aankunnen. Ik hoop niet dat wij hier merken dat wij het ook niet goed hebben aangepakt."

Israël probeert de omvang van de corona-uitbraak met strenge maatregelen zoveel mogelijk te beperken. Niemand mag zijn huis uit, tenzij dat noodzakelijk is. Gebedshuizen en de meeste winkels zijn gesloten en tot en met vandaag waren bijeenkomsten met meer dan tien deelnemers verboden.

Maar veel ultra-orthodoxe joden houden zich niet aan die regels. Nog steeds komen op religieuze begrafenissen en bruiloften tientallen of zelfs honderden gasten af. En hoewel de synagoges dicht zijn, komen strenggelovige joden op andere plekken nog steeds bij elkaar om te bidden.

Leven en dood

De groep loopt daardoor een groot risico op besmetting met het virus. In ultra-orthodoxe steden en wijken ligt de besmettingsgraad wel vier keer zo hoog als op andere plaatsen, volgens cijfers van het ministerie van Volksgezondheid.

Die cijfers dringen ook tot de leiders van de gemeenschap door. "Wakker worden!" schreef de burgemeester van de ultra-orthodoxe stad Bnei Brak vrijdag in een brief aan zijn inwoners. "U moet begrijpen: dit is een kwestie van leven en dood." Bnei Brak is qua inwoners de negende stad van Israël, maar komt op de tweede plaats wat betreft coronabesmettingen.

Correspondent Ties Brock maakte een reportage over de ultra-orthodoxe gemeenschap in Israël en de maatregelen tegen verdere verspreiding van het coronavirus:

Religieuze redenen maken het voor orthodoxe joden extra moeilijk om thuis te blijven, zegt rabbijn Yehoshuya Pfeffer. "Wij geloven dat de beste manier om God te dienen niet individueel is, maar samen met anderen. Samenkomen is voor ons niet alleen een sociale activiteit, het is een religieuze plicht. Dat maakt het moeilijk om alles af te blazen."

Een ander probleem is dat ultra-orthodoxe joden slecht van de regels op de hoogte zijn. Velen van hen gebruiken geen internet en volgen geen massamedia als televisie of kranten. Ze zijn via die kanalen dus niet te bereiken door de autoriteiten.

"Ze zijn minder goed geïnformeerd dan andere burgers", zegt een woordvoerder van de politie. "Daarom patrouilleren we extra in hun wijken. We willen duidelijk maken dat we geen bijeenkomsten meer tolereren."

Maar dat gaat nog niet zo gemakkelijk. Toen de politie vandaag ingreep om de regels te handhaven in de Jeruzalemse wijk Mea Shearim, leidde dat tot opstootjes en arrestaties. Dertig mensen kregen boetes omdat ze in een groep bij elkaar waren of omdat ze zonder geldige reden op straat waren. Een ambulanceteam werd bekogeld met stenen.

Vorige week raakte bij rellen in de ultra-orthodoxe wijk ook al een agent gewond, toen de politie de coronamaatregelen kwam controleren. En nog steeds worden agenten die door de wijk patrouilleren voor "nazi" uitgemaakt.

Er heerst veel wantrouwen ten opzichte van de wereldse autoriteiten, zegt de ultra-orthodoxe rabbijn Pfeffer. "In dit soort omstandigheden is het voor sommigen: wij tegen hen, de gelovigen tegen de regering. Terwijl we juist nu eenheid nodig hebben. Corona is een probleem waar heel het land mee te maken heeft."

De meeste rabbijnen roepen hun volgelingen inmiddels op om thuis te blijven en contact met anderen te vermijden. Het gaat beter, maar nog niet goed genoeg, ziet ook Pfeffer: "We moeten kritisch zijn op onszelf. We moeten nog helderder de boodschap verspreiden dat mensen thuisblijven en niet meer de straat op gaan."

Steden in quarantaine?

De Israëlische regering overweegt intussen strengere maatregelen op te leggen om de uitbraak te beperken. Volgens Israëlische media ligt zelfs de mogelijkheid op tafel om hele steden in quarantaine te plaatsen. Ook zou er overleg zijn over de optie om alleen nog samenkomsten van maximaal twee mensen toe te staan.

Intussen telt het land in totaal ruim 4000 bevestigde besmettingen met het coronavirus. Tachtig coronapatiënten zijn ernstig ziek. Voor zover bekend zijn er tot dusverre 16 Israëliërs aan het virus overleden.

Schrijfster en columniste Carl Friedman is overleden. Ze stierf vrijdag op 67-jarige leeftijd in haar woonplaats Amsterdam na een ziekbed, meldt uitgeverij Van Oorschot.

Friedman, geboren als Carolina Klop, werd bekend met haar debuut, de novelle Tralievader uit 1991. Ook de roman Twee koffers vol (1993) was een succes. In de boeken staan de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor Joodse overlevenden en hun omgeving centraal. Beide boeken werden in meerdere talen vertaald en verfilmd, het laatste in 1998 door Jeroen Krabbé onder de titel Left Luggage.

Joodse afkomst?

In 2005 ontstond ophef over de herkomst van Friedman. Door haar boeken was in binnen- en buitenland de indruk ontstaan dat ze een Joodse achtergrond had, maar dat bleek niet zo te zijn. Wel had haar katholieke vader in een Duits concentratiekamp gezeten.

Het werd haar kwalijk genomen dat ze in interviews nooit had ontkend dat ze Joods was. "Alles wijst erop dat Friedman in de greep is van wat wel heet 'het verlangen Joods te zijn'", schreef Joost Zwagerman begin 2006 in NRC. Friedman reageerde nooit op de aantijgingen, maar haar schrijverschap viel stil en ze publiceerde amper nog.

Behalve verhalend proza schreef Friedman columns voor Trouw en Vrij Nederland. Voor haar hele oeuvre kreeg ze van de gemeente Tilburg en de Universiteit van Tilburg de E. du Perronprijs 2003.