"Een enorme loser", zo noemde president Trump de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, Jerome Powell, gisteren op Truth Social. De afgelopen dagen steekt Trump zijn kritiek op de Fed niet onder stoelen of banken. Het leidde gisteren weer tot dieprode cijfers op de Amerikaanse beurzen en vragen over de onafhankelijkheid van de centrale bank.

Wat is er aan de hand? Vijf vragen over de ergernis van Trump over de voorzitter van de Fed en de mogelijke gevolgen.

Waar is Trump zo boos over?

Geef de economie een zetje en verlaag de rente. Dat is in het kort wat Trump van Powell verlangt. Anders dan de Europese Centrale Bank heeft de Amerikaanse Fed nog maar een paar renteverlagingen doorgevoerd. Trump vindt dat Powell te voorzichtig is en noemt hem "meneer te laat" die nu snel aan de bak moet.

Het verlagen van de rente kan Trump op verschillende manieren helpen. Het laat de economie extra groeien, doordat geld lenen goedkoper wordt. Bedrijven investeren meer en consumenten kopen sneller een nieuwe tv of wasmachine. Het helpt ook de overheidsfinanciën, bijvoorbeeld doordat er meer belastinggeld binnenkomt.

Heeft Trump een punt?

Volgens de Amerikaanse president is het onredelijk dat de rente niet wordt verlaagd en verwijst daarbij naar de Europese Centrale Bank, die dat vorige week nog wel deed.

Maar een renteverlaging heeft grote nadelen, zegt Lex Hoogduin, hoogleraar economie en oud DNB-bestuurder. "Vergelijk het met drinken van alcohol. Eerst is er een roes, maar de kater komt later. Dan ben je in feite niks opgeschoten."

Zo werkt het volgens hem ook bij een renteverlaging. Het pept even de economie op, maar op lange termijn komen er nadelen, zoals een hoge inflatie. "Dan blijkt die groei op drijfzand gebouwd."

Powell zelf wijst erop dat centrale banken vooral de taak hebben om voor kalmte en stabiliteit te zorgen. Hij zegt eerst te willen wachten wat het effect zal zijn van het economische beleid van Trump. Mocht de inflatie fors toenemen, dan zou het logischer zijn de rente juist te verhogen in plaats van te verlagen.

Waarom is een onafhankelijke Amerikaanse centrale bank belangrijk?

Als je politici direct aan de knoppen van de rente laat zitten, dan is de neiging groot om de rente zo laag mogelijk te maken. Dat is op de korte termijn het voordeligst voor de economie, maar is slecht voor de lange termijn.

Dat is misschien niet zo erg in een land dat geen grote rol speelt in de wereldeconomie, maar dat ligt anders bij de Verenigde Staten. De dollar is de belangrijkste wereldmunt. Als Trump ingrijpt bij de Fed, dan kunnen beleggers het vertrouwen in de VS en in de dollar verliezen.

De koers van de dollar daalt al weken en staat inmiddels op het laagste punt in drie jaar.

Kan Trump de voorzitter van de Fed ontslaan?

Nog nooit eerder is er in de Verenigde Staten een voorzitter van de centrale bank ontslagen. Het is onbekend terrein en op dit moment kijkt de Amerikaanse overheid naar eigen zeggen of het mogelijk is. Volgens Hoogduin is de positie van de Fed-voorzitter in de wet sterk beschermd. "Maar je kunt niet uitsluiten dat het Trump toch lukt. Als hij Powell ontslaat, dan is de beer los."

Het is dus nog even wachten op het onderzoek. "Powell is voor Trump in ieder geval een ideale zondebok. Als er een recessie komt, kan Trump zeggen: 'Dat ligt niet aan mijn beleid, maar is een fout van de Fed.'"

Kan Trump zomaar iemand neerzetten als Powell weggaat?

Volgend jaar loopt de tweede termijn van Powell af en dus begint binnenkort de zoektocht naar een vervanger.

In theorie kan Trump voordragen wie hij wil. Maar vervolgens is het geen uitgemaakte zaak. Het Amerikaanse Congres houdt hoorzittingen met de kandidaat en moet ermee instemmen. In 2020 werd de benoeming van Judy Shelton voor het bestuur van de Fed afgewezen. Shelton was aangedragen door Trump.

Het Congres is momenteel op de hand van Trump, maar de benoeming is dus hoe dan ook geen hamerstuk.

Nederland bevindt zich in het grijze gebied tussen vrede en oorlog, schrijft de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) in het jaarverslag. "Ons land wordt steeds vaker geconfronteerd met statelijke actoren die met hybride aanvallen onze samenleving proberen te ontwrichten en te verzwakken", aldus MIVD-directeur Peter Reesink.

Nederland is en blijft volgens de MIVD een interessant doelwit voor Rusland. Dat heeft te maken met de rol die Nederland speelt in de steun aan Oekraïne en omdat Nederland de thuisbasis is van organisaties zoals het Internationaal Strafhof en belangrijke techbedrijven.

Rusland laat daarbij een steeds grotere risicobereidheid zien, stelt de MIVD. Dat uit zich volgens de dienst in "meer brutale, agressieve of provocatieve activiteiten". De acties zijn vooral gericht op organisaties die op enige manier betrokken zijn bij het ondersteunen van Oekraïne, maar ook op militaire en logistieke locaties in Europa.

Ook na een eventueel einde aan de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zal de Russische dreiging tegen Europa blijven toenemen, benadrukt Reesink. Het is daarom van extra belang voor Nederland en de Europese lidstaten om zo snel mogelijk militaire slagkracht op te bouwen. "Dit is noodzakelijk om Rusland af te schrikken en in het ergste geval om Nederland en Europa te kunnen verdedigen tegen een aanval van Rusland."

Aanval publieksvoorziening

Vorig jaar was er een Russische hackersgroep die een cybersabotageaanval uitvoerde op het digitale besturingssysteem van een publieksvoorziening, schrijft de MIVD, zonder te melden om welke publieksvoorziening het gaat. Het zou voor het eerst zijn dat er een dergelijke aanval op zo'n digitaal besturingssysteem is uitgevoerd in Nederland.

Daarnaast zag de MIVD een cyberaanval op een onderdeel van de Nederlandse kritieke infrastructuur. Omdat "het doelwit" handelde, is het de Russische hackers niet gelukt om toegang te krijgen tot het netwerk. De MIVD waarschuwde in september vorig jaar voor een van de beruchtste eenheden binnen de Russische militaire geheime dienst GROe, Eenheid 29155, om mogelijke slachtoffers te kunnen voorkomen.

De Russen zijn niet alleen actief op cybergebied. Volgens de MIVD brengen verschillende Russische eenheden de infrastructuur van de Noordzee in kaart en voeren ze andere handelingen uit die duiden op spionage en de voorbereidingen op verstoringen en sabotage.

Salt Typhoon

Ook China ziet Nederland als interessant spionagedoelwit, schrijft de MIVD. Dat heeft te maken met de Nederlandse defensie-industrie "die China nodig heeft om zijn gestelde politieke, economische en militaire doelstellingen waar te kunnen maken".

Vorig jaar werd bekend dat de Chinese cybergroep Salt Typhoon een jaar lang toegang had tot Amerikaanse telecomproviders en overheidsnetwerken. Daardoor konden Chinese hackers communicatie van politici en ambtenaren inzien. Mogelijk hebben ze daarbij ook toegang gehad tot geheime informatie van opsporingsdiensten.

De Nederlandse inlichtingendiensten vermoeden dat ook Europese telecommunicatieproviders het doelwit zijn van geavanceerde hackpogingen.

Extremisme bij Defensie

Net als vorig jaar onderzocht de MIVD mogelijk extremisme onder (aspirant-)defensiemedewerkers. In sommige gevallen bleek er sprake van nazistische sympathieën. De inlichtingendienst heeft geen aanwijzingen dat binnen defensie rechts-extremistische netwerken worden gevormd, maar ziet wel rechts-extremistische (aspirant-)medewerkers die buiten defensie actief zijn in dat soort netwerken.

De MIVD zag daarnaast net als vorig jaar dat er enkele defensiemedewerkers het "kwaadaardige-elite-narratief" aanhangen en daar ook naar handelen. Dit soort anti-institutionele extremisten geloven dat een elite het volk onderdrukt en daarvoor onder meer de overheid, media en wetenschap gebruikt. Sommigen zien Defensie ook als onderdeel hiervan en doen een beroep op militairen om zich hiertegen te verzetten.

In sommige gevallen werd dit gedachtegoed gecombineerd met pro-Russische sentimenten, schrijft de MIVD. De dienst ziet geen aanwijzingen voor "gewelddadig anti-institutioneel extremisme richting de krijgsmacht".

De uitvaart van paus Franciscus is komende zaterdag. Dat heeft het Vaticaan bekendgemaakt. De plechtigheid begint om 10.00 uur.

Franciscus overleed gisteren aan de gevolgen van een beroerte. Hij wordt begraven in de Basiliek van Santa Maria Maggiore.

Onduidelijk is nog wat de gevolgen zijn voor de viering van Koningsdag in Nederland, op dezelfde dag. De Rijksvoorlichtingsdienst heeft daar nog niets over gezegd.

De gemeente Doetinchem, waar de koninklijke familie zaterdag Koningsdag viert, zegt over de kwestie in overleg te zijn met de RVD. Vandaag hoopt de gemeente uitsluitsel te krijgen.

Pastoor Doetinchem

Pastoor Hans Pauw van de parochie waaronder Doetinchem valt, laat de Koningsdag-feestelijkheden sowieso aan zich voorbijgaan. Zijn prioriteit ligt zaterdag bij de uitvaart van de paus, zegt hij in een reactie op het besluit van het Vaticaan. Hij vindt dat de gemeente en de RVD hun eigen afweging moeten maken bij het al dan niet doorgaan van het koninklijk bezoek.

Welke delegatie Nederland zaterdag naar het Vaticaan stuurt is nog niet bekend. Bij geen van de uitvaarten van pausen in de afgelopen vijftig jaar was iemand van het koningshuis aanwezig.

Trump, Macron, Zelensky

Diverse regeringsleiders hebben hun aanwezigheid al bekendgemaakt. Zo reizen de Amerikaanse president Trump en de Franse president Macron af naar Vaticaanstad.

Ook de Argentijnse president Milei en de Oekraïense president Zelensky zullen aanwezig zijn. De Europese Commissie wordt vertegenwoordigd door voorzitter Ursula von der Leyen.

De Russische president Poetin, tegen wie een arrestatiebevel loopt van het Internationaal Strafhof, is niet van plan om de uitvaart bij te wonen. Het Kremlin heeft nog niet besloten wie Rusland zal vertegenwoordigen bij de begrafenis.

Vandaag ligt de paus opgebaard in het gastenverblijf waar hij woonde. Morgenochtend wordt de kist overgebracht naar de Sint-Pietersbasiliek, waar mensen gedurende enkele dagen de paus een laatste groet kunnen brengen.

In de kapel Domus Sancta Martha nemen geestelijken en medewerkers van het Vaticaan afscheid van de paus: