Mensen die binnen 500 meter van een geitenhouderij wonen, hebben 73 procent meer kans op een longontsteking dan andere Nederlanders. Woon je binnen een kilometer van een geitenhouderij, dan heb je 19 procent meer kans op een longontsteking.

Het zijn conclusies uit onderzoek van de Gezondheidsraad in opdracht van het kabinet, waar de NOS inzage in heeft. Het rapport wordt dinsdag gepresenteerd. Eerder trok het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) al soortgelijke conclusies. Maar door onenigheid in het kabinet werd besloten tot nog een onderzoek.

Ook de Gezondheidsraad zegt nu tegen de politiek: bescherm omwonenden tegen de uitstoot van geitenhouderijen, anders krijgen velen van hen een longontsteking. Gemiddeld zijn dat 841 mensen per jaar, binnen een kilometer van een geitenstal. Het grootste risico lopen jonge kinderen, ouderen en mensen met onderliggend lijden.

De Gezondheidsraad noemt drie mogelijke oplossingen: afzuiginstallaties in stallen, bouwbeperkingen (geen nieuwe geitenstallen als er mensen in de buurt wonen en geen nieuwe huizen in de buurt van geitenstallen) en het laten krimpen van de sector. Het onderzoek volgt op een advies van deze zomer. Toen zei de Gezondheidsraad al dat maatregelen nodig zijn.

Geitensector komt zelf met plan

Donderdag lanceerde de geitensector zelf een "sectorplan voor een gezonde leefomgeving en toekomstbestendige geitenhouderij". Daarin staan maatregelen die de uitstoot van bacteriën moeten verminderen.

De geitensector groeit snel en is grotendeels gericht op de export van geitenmelk en geitenkaas. Het aantal geiten nam toe van 350.000 in 2010, vlak na de ruimingen wegens Q-koorts, tot 636.000 in 2024. Dat aantal is daarna niet toegenomen vanwege de geitenstop in de meeste provincies. Alleen Friesland, Zeeland en Limburg hebben geen stop. Meer dan de helft van de geiten wordt gehouden in Noord-Brabant en Gelderland.

LTO Geitenhouderij en de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie (NGZO) behartigen de belangen van de sector. "Beleidsmakers moeten zorgvuldig besluiten nemen zolang nog niet duidelijk is wat de oorzaak van de verhoogde longontstekingen is", zeggen zij.

Bronnen: WUR, Rijksoverheid, LTO

Het advies is duidelijk, maar het conflict binnen het kabinet is nog steeds niet opgelost. Het begon in februari toen toenmalig minister van Volksgezondheid Agema (PVV) vond dat er ingegrepen moest worden na onderzoek van het RIVM.

Die onderzoekers concludeerden al dat mensen die binnen een straal van twee kilometer van een geitenboerderij wonen meer kans hebben op een longontsteking. En hoe dichterbij, hoe groter de kans. Hierdoor overlijden jaarlijks tientallen mensen, schatte het RIVM. De verklaring wordt gezocht in bepaalde bacteriën die zowel in de geitenstallen als in de zieke mensen uit de omgeving werden gevonden. Dat zijn andere bacteriën dan Coxiella burnetii, de veroorzaker van Q-koorts.

Agema vond dat dit gezondheidsrisico moest worden aangepakt, maar zij kreeg te maken met een onwillige minister van Landbouw Wiersma (BBB). Wiersma en haar partij vonden de conclusies van het onderzoek niet overtuigend. Daarom werd toen besloten tot het onderzoek door de Gezondheidsraad.

Zakelijke belangen

Maar ook na deze conclusies is Wiersma niet overtuigd dat gezondheidsmaatregelen vanuit de overheid nodig zijn. In een intern overleg op het ministerie en ook in gesprekken met de nieuwe minister van Volksgezondheid Bruijn (VVD) plaatst Wiersma opnieuw allerlei vraagtekens bij de wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksresultaten.

Zij blijft vooral kijken naar de zakelijke belangen van de snel groeiende geitensector, zo melden ingewijden aan de NOS.

Zolang het demissionaire kabinet er niet uit is, hebben negen provincies een bouwmoratorium ingesteld. Dat betekent dat er tijdelijk geen nieuwe stallen gebouwd worden in de buurt van woonhuizen en geen woonhuizen in de buurt van stallen.

Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft minister Wiersma om een (tijdelijke) landelijke bouwstop voor geitenbedrijven gevraagd, met het oog op de volksgezondheid, en ook om achteraf gezien nutteloze investeringen van geitenhouders te voorkomen.

Op 14 januari debatteert de Kamer met de ministers Wiersma en Bruijn over de kwestie, die er dan dus onderling uit moeten zijn.

De twee Nederlandse gevechtsvliegtuigen die vanochtend reageerden op een alarmmelding vanwege een onbekend object, zijn weer teruggekeerd naar vliegbasis Volkel. Het bleek te gaan om een drone, die geen directe bedreiging vormde en inmiddels het Nederlandse luchtruim weer heeft verlaten, meldt Defensie. Waar de drone vandaan kwam, is niet duidelijk.

De drone had zich niet kenbaar gemaakt aan de luchtverkeerleiding via radioverkeer of een transponder.

Het vliegverkeer heeft geen hinder ondervonden, schrijft Defensie verder.

De inzet van de F-35's was een Quick Reaction Alert (QRA), die wordt ingezet als een onbekend toestel het luchtruim binnenvliegt zonder zich te legitimeren. De Nederlandse toestellen van de QRA staan dag en nacht paraat en kunnen binnen enkele minuten opstijgen.

Het Air Operations Control Station in Nieuw Milligen in Gelderland stuurt de QRA aan. Dit luchtcontrolecentrum staat in contact met het NAVO-controlecentrum voor luchtruimbewaking in het Duitse Uedem.

Nederland en België bewaken afwisselend het luchtruim van de hele Benelux, sinds november is Nederland aan de beurt. De afgelopen maanden waren er meerdere dronemeldingen.

In Den Haag is vanmiddag de dodelijke aanslag aan de Tarwekamp herdacht. Het is vandaag een jaar geleden dat een huizenblok in de wijk Mariahoeve werd getroffen door een verwoestende ontploffing, die zes mensen het leven kostte.

Vier mensen zijn opgepakt voor de aanslag, die gericht was tegen de bruidsmodewinkel van de ex-vriendin van de hoofdverdachte. De strafzaak wordt waarschijnlijk volgend jaar inhoudelijk behandeld.

De herdenking werd bijgewoond door honderden mensen. Vrienden, familie en buurtbewoners kwamen bijeen in de Adventkerk. Ook veel hulpverleners die op 7 december in touw waren, woonden de herdenking bij, schrijft Omroep West.

Er waren toespraken van ondernemers, bewoners en nabestaanden. Aan het einde werden de namen van slachtoffers voorgelezen en was er een moment van stilte.

'Niemand van ons heeft dit gewild'

Ingo Wewer, eigenaar van een wijnwinkel in de buurt, vertelde over de impact van de explosie. "Alle bewoners van de Tarwekamp zijn getroffen, de een meer dan de ander", zei hij. "Het is niet uit te leggen hoe het is om dit leed te moeten delen met anderen. Het is een tragedie om naar je zaak toe te rijden en dan het gat in het pand te zien."

Hij vervolgt: "Niemand van ons heeft dit gewild en veroorzaakt. We moeten verder. Wij kunnen dat nu en daar zijn we dankbaar voor. Het is een wonder dat we de zaak binnen tien maanden weer konden openen."

'Pijn die blijft'

De nabestaanden van de drie gezinsleden die bij de explosie om het leven kwamen, hadden een video gemaakt. Zij vertelden daarin hoe hun leven is veranderd. "Sommigen zeggen dat het verliezen van een dierbare vergelijkbaar is met een storm. Maar het is een pijn die je je hele leven bij zal blijven. Bij iedere verjaardag of feestdag worden we opnieuw geconfronteerd met het verlies."

Ze hopen dat de daders zwaar worden gestraft. "Het enige wat we nog willen, is dat deze tragische zaak zo eerlijk mogelijk wordt behandeld. We hopen dat de criminelen die hiervoor verantwoordelijk zijn de langst mogelijke straf krijgen. Ze hebben het leven van drie jonge mensen verwoest."

Ook burgemeester Van Zanen sprak op de herdenking. "Ik zal 7 december nooit meer vergeten. Wat een jaar geleden gebeurde, is nog altijd niet te bevatten", zei hij. Hij noemde de dood van zes mensen een ongelooflijk groot verlies. "We denken ook aan de vier gewonden, de mensen die een of meer dierbaren verloren, hun huis kwijtraakten of nog elke dag aan de klap worden herinnerd."

De burgemeester roemde de onderlinge saamhorigheid. "Er zijn acties die ons enorm hebben geraakt. Ik denk aan de Chinese gemeenschap, aan lichtpuntjes en aan alle hulpdiensten. Het is een warme deken die over Mariahoeve heen is gekomen."

Bij de explosie een jaar geleden stortte een portiekflat deels in. Zes mensen kwamen om het leven, van wie drie uit één gezin. Vijf mensen raakten gewond. Daarnaast werden woningen en bedrijfspanden verwoest of raakten ernstig beschadigd.

Nieuwsuur keek met een bewoner van de Tarwekamp terug op wat er een jaar geleden gebeurde: