De weg naar Slovjansk in de Oekraïense Donbas is overdekt met netten, tegen de Russische aanvalsdrones. In het centrum van het stadje staat luitenant Olena te wachten. Zij is een van de verdedigers van de Donbas. De Russen willen ook het laatste deel van deze Oost-Oekraïense regio innemen. Dat is een belangrijk gespreksonderwerp in Berlijn, waar Europeanen, Amerikanen en Oekraïners vandaag praten over een mogelijk einde aan de oorlog.

Voor Olena, een officier van de 93ste Brigade, is het opgeven van de rest van de Donbas onbespreekbaar. "Natuurlijk is dat niet acceptabel. Oekraïne stond, staat en zal blijven staan. We zullen geen enkele stap in hun richting zetten, omdat, als we dat doen, we alles en iedereen zullen verliezen."

Strijdlustig

Olena is klein van stuk en heeft een groene baseballpet over haar lange blonde haar getrokken. Ze heeft zich opgemaakt voor het Nederlandse bezoek, om de sporen van bijna vier jaar oorlog in haar gezicht te verhullen. Voorjaar 2023, bij onze eerste ontmoeting, was ze minder getekend.

Haar houding is onveranderd, Olena is nog altijd even strijdlustig. Ze wil niets weten van de suggestie, dat het Oekraïense leger aan het einde van zijn latijn is: "Absoluut niet. Oekraïne zal de oorlog winnen. Zeker weten. Zolang we nog kunnen, zullen we vechten tot de laatste druppel bloed." Olena komt uit een stad die is bezet door de Russen en heeft eigenlijk maar een doel: haar oude woonplaats bevrijden.

De wolken hangen vandaag laag in de Donbas. Het voelt een beetje veiliger, omdat het zicht van de Russische drones daardoor beperkter is. Veel militairen die deze regio verdedigen, zijn gelegerd in de dorpen rondom de steden Slovjank en Kramatorsk. Olena rijdt in haar zilverkleurige Chinese SUV voorop naar een van de houten huisjes waar haar manschappen wonen. De meeste oorspronkelijke bewoners zijn al lang verdwenen, vanwege het oprukkende Russische leger en alle beschietingen.

In die huisjes zijn ook dronewerkplaatsen, waar mannen achter lange tafels zitten te solderen aan de vierarmige toestelletjes. Ook de Oekraïense drones zien met dit mistige weer veel minder. Daar maken de Russen gebruik van. Onder dekking van de nevel proberen ze de Oekraïense linies binnen te dringen.

Een Oekraïense dronepiloot van net 20 vertelt: "Je kunt de vijand vinden op 5 kilometer afstand, maar bijvoorbeeld ook op 500 meter afstand en overal ertussen. Ze proberen langs ons heen te komen."

Een klassieke frontlijn bestaat niet meer in Oekraïne, met een voorste loopgraaf van de Oekraïners en daar tegenover de Russen. Het huidige frontgebied lijkt nog het meeste op een potje schaak in de laatste fase van het spel, met stukken verspreid over het hele bord.

Man tegen man

Olena: "Op dit moment is het heel intens. Het kan zijn dat de positie wordt ingenomen, maar dat die binnen een uur weer wordt teruggepakt. Posities worden verdedigd, ingenomen en weer heroverd. Dat doen wij ook. De situatie is momenteel erg onzeker en heel onvoorspelbaar."

Een soldaat die herstelt van zijn verwondingen zegt: "Natuurlijk is de vijand actiever geworden, omdat onze drones niet ieder gebied kunnen controleren. Daar dringt de vijand binnen en komt dan rechtstreeks naar onze posities, dan gaat het man tegen man."

Bij deze zware gevechten zijn de Oekraïners altijd in de minderheid, zegt een soldaat die een voortand mist en Russisch en Oekraïens door elkaar praat: "Ze kunnen van elke kant komen en proberen ons dan te omsingelen en te pakken."

Als het goed is, zijn de verdedigers dan wel al gewaarschuwd door hun eigen drones. Het wachten op een Russische aanval, vindt een bedeesde soldaat met lange baard het ergst: "Angst en nog meer angst. Als de vijand dichterbij komt, begint je hoofd te bonzen en voel je je hartslag kloppen. Dat kan heel zwaar zijn. Ik wil rustig leven, want ik heb net een dochtertje gekregen." Hij laat een filmpje van haar zien, op zijn telefoon. Vertellend over het kleine meisje, klinkt zijn stem nog zachter.

Berlijn is ver weg

De soldaat wil naar huis: "Ik weet niet wie er gaat winnen. Ik wil dat het vrede wordt." Het behoud van de Donbas en westerse veiligheidsgaranties zijn hier allemaal abstracties die de militairen niet erg bezig houden. Bezien vanuit Slovjansk en Kramatorsk is Berlijn, waar wordt onderhandeld, heel ver weg.

Dan is de ontmoeting met de Nederlandse televisieploeg voorbij, maakt Olena duidelijk. De soldaten zetten hun helmen weer op, steken hun magazijnen met patronen terug in hun vesten. De luitenant zwaait ze uit met een 'God zij met jullie'. In de Donbas zit er voorlopig niets anders op dan gewoon doorvechten.

"Het eerste kaarsje dat wordt aangestoken bij de Chanoekaviering krijgt extra betekenis." Dat zegt de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding over de aanslag op een joods festival op Bondi Beach in de Australische stad Sydney. "Onze gedachten zijn bij de slachtoffers."

Twee schutters openden het vuur even na 18.30 uur lokale tijd en doodden daarbij minstens elf mensen. De autoriteiten spreken van een terroristische aanslag tegen de joodse gemeenschap. Ook een van de twee schutters overleefde het niet. De ander ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis.

Het is de eerste dag van het Chanoekafeest, het joodse 'feest van de lichtjes'. De viering ontstond ruim 2000 jaar geleden toen de Joodse tempel in Jeruzalem opnieuw werd ingewijd na een periode van onderdrukking.

Ook het Centraal Joods Overleg laat weten dat het "ontzet en geschokt" is door de schietpartij op het feest. Volgens de organisatie "creëren de aanhoudende aanvallen op synagogen en Joden wereldwijd, samen met de dagelijkse demonstraties die terrorisme en moord verheerlijken, een onaanvaardbaar klimaat van geweld en angst om openlijk Joods te zijn."

'Strijden tegen antisemitisme'

Vanuit de hele wereld en ook Nederland is geschokt gereageerd op de aanslag in Australië. Demissionair premier Schoof heeft zijn steun aan de Australische premier betuigd en zegt op X dat "we naast de wereldwijde Joodse gemeenschap staan en blijven strijden tegen antisemitisme en haat".

Ook de Franse president Macron sprak zijn afschuw over de aanslag uit. "Frankrijk leeft mee met de slachtoffers, de gewonden en hun nabestaanden", schrijft hij op X. "We zullen onverminderd blijven strijden tegen antisemitische haat, die ons allen raakt, waar die ook toeslaat."

De Israëlische premier Netanyahu stelt dat hij de Australische leiders "maanden geleden" al had gewaarschuwd voor de gevaren van het niet aanpakken van antisemitisme. Volgens hem staat het Australische besluit om de Palestijnse staat te erkennen gelijk aan "olie op het antisemitische vuur gooien". "Het resultaat is de verschrikkelijke aanval op Joden die we vandaag zagen", aldus Netanyahu.

'Extra alert'

Ook in Nederland "is alertheid geboden", zegt de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV). De organisatie wijst persbureau ANP erop dat het dreigingsniveau voor een terroristische aanslag in Nederland op niveau 4 staat, de op een na hoogste categorie. Dat betekent dat er sprake is van substantiële dreiging.

De gemeente Den Haag laat aan het ANP weten dat de gemeente "extra alert" is na de aanslag in Sydney, maar wil niet zeggen of er extra veiligheidsmaatregelen zijn bij Chanoekavieringen. Er worden volgens de gemeente rondom Joodse instellingen "al langer zichtbare en onzichtbare veiligheidsmaatregelen getroffen".

Ook andere gemeenten zoals Amsterdam en Utrecht willen niets kwijt over eventuele extra veiligheidsmaatregelen.

Chanoekaviering Utrecht gaat 'als gewoon door'

Aryeh Leib Heintz, rabbijn van de Joodse gemeenschap in Utrecht, zegt tegen de NOS dat de Chanoekaviering als gewoon doorgaat. "Terroristen willen terroriseren, en wij willen niet dat dat de overhand krijgt."

Volgens hem komen er vele mensen, "joden en niet-joden" naar de viering. "We gaan de viering zoals altijd doen: we steken lichtjes aan en we gaan samen zingen", zegt hij.

Het lijkt erop dat Vanke, een van China's grootste vastgoedontwikkelaars, zijn obligatiehouders niet op tijd kan uitbetalen. Morgen moet het bedrijf ruim 241 miljoen euro overmaken aan investeerders, maar dat geld lijkt het niet te hebben.

Vanke had lange tijd de reputatie de best beheerde vastgoedontwikkelaar van China te zijn. Dankzij nauwe banden met de overheid werd het bedrijf gezien als een relatief veilige plek om geld te investeren. Maar dat lijkt tegen te vallen. Na vastgoedgiganten Evergrande en Country Garden lijkt de alsmaar aanhoudende vastgoedcrisis nu ook Vanke de das om te doen.

Onderhandelingen mislukt

De problemen zaten er al lange tijd aan te komen. 2021 markeerde een piekjaar voor Vanke. Het bedrijf gaf in dat jaar meerdere grote series binnenlandse obligaties uit vele met een looptijd van drie tot vijf jaar. Veel van die leningen moet het nu aflossen. Weinig investeerders zullen brood zien in het door laten lopen van de obligaties, aangezien het land nog steeds in een vastgoedcrisis verkeert.

Vanke vroeg obligatiehouders in drie rondes om betalingsuitstel van honderden miljoenen euro's. In het eerste voorstel vroeg het bedrijf simpelweg om betalingsuitstel van een jaar zonder extra toezeggingen. Geen van de obligatiehouders stemde voor. De twee voorstellen die het bedrijf daarna deed, boden de obligatiehouders meer toezeggingen. Maar het vertrouwen in het bedrijf bleek onvoldoende. Geen van de voorstellen haalde genoeg stemmen.

Persbureau Reuters meldt dat het bedrijf inmiddels vijf dagen extra heeft gekregen om een oplossing te vinden. Maar het zal weinig uitmaken. De volgende groep beleggers staat al voor de deur. Over een kleine twee weken vervalt opnieuw een obligatie-uitgifte, dit keer ter waarde van 447 miljoen euro. Ook hiervoor heeft het bedrijf al om betalingsuitstel gevraagd.

Jarenlang bouwden Chinese vastgoedbedrijven veel schulden op; dat kon zolang de huizenprijs bleef stijgen, was de aanname. Maar daar maakte de Chinese overheid in 2020 een einde aan door strengere kredieteisen in te voeren. Ontwikkelaars die niet aan deze nieuwe eisen konden voldoen, kregen geen toegang meer tot nieuw kapitaal. Deze nieuwe financieringsbeperkingen in combinatie met terugvallende woningverkopen leidden ertoe dat in 2021 meerdere grote ontwikkelaars in de betalingsproblemen kwamen.

Vanwege de crisis stopten veel bouwprojecten, waardoor kopers hun nieuwe huis, waar ze wel al voor betaald hadden, niet kregen. Volgens de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs daalde de gemiddelde huizenprijs in China tussen 2020 en 2024 met 20 procent. En ook dit jaar blijven de prijzen dalen.

De daling in huizenprijzen gaat over meer dan alleen een plek om te wonen. Bij gebrek aan een goed sociaal vangnet gebruikten veel Chinezen vastgoed als belegging voor de oude dag. Door de prijsdalingen hebben veel mensen een groot deel van hun spaargeld verloren.

Deze onzekerheid, versterkt door de gevolgen van de coronapandemie, trekt tot op de dag van vandaag een zware wissel op de Chinese economie. In 2020, vlak voor het uitbreken van de vastgoedcrisis, berekende de Europese Centrale Bank dat ongeveer 15 procent van China's bruto binnenlands product direct verband hield met de bouw- en vastgoedsector. Hiermee was de sector een belangrijke factor bij economische groei. Ondanks vele stimuleringsmaatregelen van de overheid blijft het consumentenvertrouwen laag en zijn Chinezen terughoudend met het uitgeven van geld.

Dat het nu Vanke is dat in de problemen komt, leidt tot extra zorgen. In vergelijking met andere vastgoedgiganten heeft Vanke nauwere banden met de overheid. Zo is Vanke's grootste aandeelhouder Shenzhen Metro, een staatsbedrijf. En eerder riep de Chinese overheid banken al op om Vanke financiële steun te verlenen. Maar die oproep lijkt onvoldoende geholpen te hebben.

Wat de situatie extra gevoelig maakt, is dat de obligaties die Vanke nu moet aflossen binnenlands zijn uitgegeven. Met andere woorden: het zijn Chinezen die mogelijk hun geld verliezen. Eerdere wanbetalingen bij bedrijven als Evergrande en Country Garden troffen in directe zin vooral buitenlandse investeerders.

En daarmee staan de problemen bij Vanke symbool voor een veel breder gedragen angst, namelijk dat de vastgoedcrisis zo groot is dat zelfs de overheid niet meer lijkt te kunnen ingrijpen. Dit roept de vraag op: als zelfs investeringen in staatsgerelateerde bedrijven niet meer veilig zijn, waar dan nog wel?