Een invloedrijk wetenschappelijk artikel over het omstreden onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat is na 25 jaar ingetrokken. Mogelijk schreven medewerkers van fabrikant Monsanto mee aan het artikel, dat claimt dat het bestrijdingsmiddel niet kankerverwekkend is. Ook is niet uitgesloten dat de auteurs geld kregen van Monsanto.

Het artikel verscheen in 2000 in het wetenschappelijke tijdschrift Regulatory Toxicology and Pharmacology. De intrekking was volgens de Nederlandse hoofdredacteur en emeritus hoogleraar toxicologie Martin van den Berg "noodzakelijk om de wetenschappelijke integriteit van het tijdschrift te behouden".

Toxicoloog liet vragen onbeantwoord

Op vragen aan de enige auteur van het wetenschappelijke artikel die nog in leven is, kwam volgens het tijdschrift geen reactie. Zo zijn de conclusies van het artikel over de kankerrisico's gebaseerd op ongepubliceerde studies van chemiereus Monsanto, terwijl de toxicologen onderzoeken die al uitgevoerd waren niet meenamen.

Hoewel de wetenschappers claimen op de hoogte te zijn van deze ongepubliceerde studies, wordt volgens het tijdschrift niet duidelijk in hoeverre ze geprobeerd hebben om de onderzoeksresultaten van deze studies alsnog te verwerken.

Wat is glyfosaat?

Glyfosaat is een relatief goedkope en bijzonder effectieve onkruidverdelger die in de jaren 70 op de markt werd gebracht door Monsanto onder de merknaam Roundup. Zelfs het hardnekkigste onkruid legt het loodje. Volgens boeren is het uitermate effectief tegen kweekgras en hoefblad, vervelend wortel-onkruid.

Maar het probleem met glyfosaat is dat het niet alleen onkruid doodt, maar alle planten die ermee in aanraking komen. Boeren gebruiken glyfosaat daarom om de grond onkruidvrij te maken voordat het gewas opkomt of vlak voor de oogst. Particulieren mogen het middel niet gebruiken.

Ook rezen er vragen over de onafhankelijkheid van de auteurs en toxicologen Williams, Kroes en Munro, ingegeven door een Amerikaanse schadeclaimzaak van enkele jaren geleden. Interne documenten van het bedrijf die als de Monsanto papers bekend kwamen te staan, werden openbaar gemaakt en toonden de werkwijze van het bedrijf aan.

De documenten legden bloot hoe medewerkers van het Amerikaanse bedrijf in het geheim meeschreven aan wetenschappelijke studies om gevaren en risico's van het bestrijdingsmiddel onder de pet te houden. Waarschijnlijk hebben medewerkers van Monsanto meegeschreven aan het ingetrokken artikel terwijl ze niet als coauteur zijn vermeld.

Eerdere twijfel

Directe aanleiding voor het intrekken van het artikel in het tijdschrift was een publicatie van Harvard van afgelopen zomer, meldt hoofdredacteur Van den Berg. Daarin werd uitgebreid beschreven hoe Monsanto het artikel uit 2000 "opstelde om beweringen over de veiligheid van glyfosaat, het actieve ingrediënt in Roundup, te ondersteunen".

Al eerder rees er twijfel over de betrouwbaarheid van sommige wetenschappelijke studies over pesticiden. Ook Zembla-journalist Ton van der Ham doet er onderzoek naar. "Niet alleen de industrie citeerde dit artikel veelvuldig, ook de (Europese en Amerikaanse) pesticide-autoriteiten verwezen steeds naar deze studie om te stellen dat glyfosaat niet kankerverwekkend is", schrijft hij op Linkedin. Hij verwijst naar studies van Kenny Crump, "een Amerikaanse statisticus die dik betaald werd door Monsanto".

Discussie

Al jarenlang staat het gebruik van de onkruidverdelger ter discussie. Boeren en telers mogen het omstreden bestrijdingsmiddel in tegenstelling tot particulieren nog steeds gebruiken. De Europese Commissie besloot in 2023 om de vergunning met tien jaar te verlengen.

Monsanto werd in 2018 overgenomen door het Duitse Bayer. Er liepen toen al zaken van mensen die zeiden dat ze kanker hadden gekregen na het gebruik van het middel.

In 2015 concludeerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van wereldgezondheidsorganisatie WHO op basis van meerdere onderzoeken dat glyfosaat "waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen".

In 2020 trof Bayer een miljardenschikking in tienduizenden rechtszaken in de Verenigde Staten. En er lopen nog steeds tienduizenden zaken. Mogelijk is er een verband tussen Parkinson en de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen zoals glyfosaat. Daar doet onder meer het RIVM onderzoek naar.

Een ei van de wereldberoemde Russische juwelier Fabergé heeft op een veiling in Londen een recordbedrag van bijna 26 miljoen euro opgebracht. Het gaat om het Winterei, dat tsaar Nicolaas II in 1913 met Pasen aan zijn moeder Maria Fjodorovna gaf.

Het ei is gemaakt van kristal en voorzien van goud, platina en meer dan 4000 diamanten. Binnenin het ei bevindt zich een platina mandje dat is gevuld met bloemen. Ook die zijn gemaakt van goud en diamant. Het kunstwerk behoort tot de meest luxueuze creaties van Fabergé.

Het is niet bekend wie de koper van het ei is.

Cadeau voor vrouw

Peter Carl Fabergé maakte samen met zijn werknemers tussen 1885 en 1917 tientallen eieren. De eieren zijn van oorsprong keizerlijke juwelen. Alexander III, Nicolaas' vader, leerde het werk van Fabergé kennen op een tentoonstelling, waarna hij er een kocht voor zijn vrouw.

Die was daar zo blij mee dat Alexander III Fabergé de opdracht gaf om er elk jaar een te maken. Zijn zoon Nicolaas zette de traditie voort en liet jaarlijks zelfs twee eieren maken, een voor zijn vrouw en een voor zijn moeder.

Fabergé maakte uiteindelijk vijftig eieren voor de familie. Daarvan zijn er 43 over. Een onbekend aantal is in het bezit van het Kremlin en ook het Britse koningshuis heeft er een aantal in bezit.

Het duurste ei tot nu toe werd gemaakt voor Béatrice Ephrussi de Rothschild, uit de rijke bankiersfamilie. Dat bracht in 2007 10 miljoen euro op.

De BBC-documentaire 'When Water Burns' over de inzet van een chemisch middel tegen Georgische demonstranten doet veel stof opwaaien in Georgië. Regeringspartij Georgische Droom betichtte de Britse tv-zender van "nepnieuws" en kondigde aan juridische stappen te nemen tegen BBC.

Premier Kobakhidze sprak eveneens dreigende woorden, die gericht lijken tegen de geïnterviewden in de documentaire. "Als je een specifieke organisatie helpt in het verspreiden van onjuiste informatie die de staat schaadt, kan dat worden gezien als een misdaad", zei hij.

De staatsveiligheidsdienst is een onderzoek begonnen naar de beschuldigingen van de BBC. Tegelijkertijd wordt er ook onderzoek gedaan naar "hulp aan een buitenlandse organisatie bij vijandige activiteiten".

De onderzoekers hebben onder meer de artsen die in de documentaire aan het woord kwamen opgeroepen voor ondervraging. Ook Zviad Maisasvili, een betoger die in de documentaire vertelt over zijn mishandeling door de oproerpolitie, is opgeroepen voor verhoor.

Middel uit WOI

Begin deze week publiceerde de BBC een documentaire over de inzet van een chemisch middel om de anti-regeringsprotesten de kop in te drukken. Het zou gaan om het Franse middel camite, dat in de Eerste Wereldoorlog tegen Duitsland werd ingezet. Sinds de jaren 30 wordt het middel niet meer gebruikt, omdat er zorgen waren over de schadelijke effecten op de lange termijn.

De Georgische autoriteiten zouden het middel hebben ingezet toen de protesten vorig jaar begonnen.

De BBC sprak met deskundigen op het gebied van chemische wapens en klokkenluiders van de Georgische oproeppolitie, artsen en demonstranten.

Voor Georgische demonstranten vormt de BBC-documentaire de bevestiging van wat zij al langer vermoeden. Op sociale media delen ze dat ze lange tijd klachten overhielden na de demonstraties eind vorig jaar. Journalist Mariam Nikuradze schrijft op X dat ze maandenlang bijna dagelijks bloedneuzen kreeg. Dat zou zijn begonnen nadat ze op de allereerste dag van de protesten water in haar gezicht gespoten kreeg. Ze beschrijft hoe haar gezicht en keel minutenlang brandden.

Demonstranten delen dat de documentaire hun eerdere vermoedens bevestigt:

Die berichten op sociale media blijven niet onopgemerkt door de Georgische autoriteiten. Zo deelde Tata Khundadze, lid van oppositiepartij Droa, een post op Facebook. Hoewel ze niet voorkomt in de BBC-documentaire is ze toch opgeroepen voor ondervraging, schrijft haar medepartijgenoot op X.

De voormalig Georgische president Zoerabisjvili heeft de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW), VN-Mensenrechtencommissaris Volker Türk en de EU Hoge Commissaris voor Mensenrechten in een brief opgeroepen de kwestie te onderzoeken.

Acht Georgische oppositiepartijen zeggen eveneens dat er internationaal onderzoek nodig is. "In een land waar alle staatsinstellingen ondergeschikt zijn aan één enkele politieke partij, is een onpartijdig intern onderzoek onrealistisch", aldus de partijen.