Een liefelijk markttafereel, onversaagde vissers in kolkend stromende rivier, festiviteiten rond een baobab. Bezoekers van de wereldtentoonstelling in Gent konden het in 1913 allemaal ontdekken op het Congopanorama, een enorm 360-gradenschilderij dat bedoeld was als propaganda voor de Belgische kolonie.

90 jaar lang was het niet te zien. Niet alleen omdat niemand ruimte had voor het 3000 kilo zware werk van 115 bij 14 meter (bijna even groot als Panorama Mesdag), maar ook omdat het zorgeloze plaatje pijnlijk verhult wat we inmiddels weten over de gewelddadige koloniale periode in Congo. Nu herrijst het digitaal in het Belgische AfricaMuseum in Tervuren. Niet als koloniaal propagandawerk, maar juist om ongemakkelijke vragen te stellen.

"Fake news avant la lettre", noemt het museum het pronkstuk. "De idyllische voorstelling van de kolonie zorgde er immers voor dat wereld, uitbuiten én verzet achter de schermen verborgen bleef." De tentoonstelling Het Congopanorama 1913: koloniale illusie doorprikt moet "een breder gesprek over propaganda, kolonisatie en zijn lange schaduw" bevorderen.

Neplandschap

Het ministerie van Koloniën gaf in 1911 opdracht voor het werk. Het land had net de Congo-Vrijstaat overgenomen, die decennialang als persoonlijk bezit door de Belgische koning Leopold II met harde hand was uitgebuit. Het schilderij moest het beeld van het nieuwe Belgisch-Congo bijstellen en het grote publiek enthousiasmeren voor de nieuwe kolonie.

Schilders Paul Mathieu en Alfred Bastien waren samen acht weken naar Congo gereisd om schetsen, foto's en aantekeningen te maken voor het doek. Terug in België werkten ze die met een groep andere schilders ter plekke in Gent uit in olieverf. Om de illusie van het ronde werk compleet te maken werd het getoond in een faux terrain van zand, rotsen en planten, met levensgrote figuren van bordkarton, Congolese gebruiksvoorwerpen en zelfs een opgezette krokodil.

In een half jaar tijd kwamen 250.000 bezoekers een kijkje nemen. De pers prees het als een prachtig werk, een hoogtepunt van de internationale tentoonstelling.

Waar niemand het in die tijd over had, was de wrede koloniale werkelijkheid die buiten beeld werd gehouden. Aan de inheemse dansers is niet te zien hoe plaatselijke culturen werden uitgewist. Bij de parade van de Force Publique dacht men er niet aan hoe deze legermacht bijdroeg aan de onderdrukking. Bij de spoorwegen en bruggen die de westerse vooruitgang moesten illustreren herinnert niets aan de honderden inheemse werkkrachten die waren omgekomen bij de aanleg.

"Het beeld dient duidelijk de imperialistische agenda van België door Congo af te beelden als een koloniaal eldorado, een imperialistisch droombeeld", schreven onderzoekers eerder over het schilderij. "Het panorama moest visueel bewijs van geweld uitwissen door nieuwe herinneringen te creëren."

Het werk werd in 1935 nog eenmaal tentoongesteld, maar verdween toen in depot. Pas in 2022 werd het kwetsbare werk weer uitgerold, om uit 830 detailfoto's te maken voor een digitale kopie van 7 gigapixels. Die vormen ook de basis voor de tentoonstelling in Tervuren.

In het AfricaMuseum is tot september volgend jaar een verkleinde versie te zien van 14 meter lang en 1,5 meter hoog. Bezoekers krijgen er audiofragmenten bij te horen van destijds en vandaag de dag, die aanvullen wat men toen niet wilde tonen.

Zo zijn er liederen te horen die indertijd door Belgische missionarissen werden opgenomen, niet wetende dat het om protestliederen tegen de koloniale overheersing ging. "Is dit hun thuisland?", vragen de zangers zich hardop af in de nu pas vertaalde teksten. "We willen niets met hen te maken hebben."

Ook zijn er in het hedendaagse Congo reacties gehaald op het propagandawerk. "Het is belangrijk om mensen een stem terug te geven," zegt de Congolese mede-curator Patrick Mudekereza, "om de discussie en de strijd nieuw leven in te blazen".

Door nu eindelijk ook het verhaal van de Congolezen te tonen, hoopt directeur Bart Ouvry "het panorama te tonen en tegelijk te ontkrachten". Zo helpt het omstreden werk na ruim een eeuw nu mee zijn eigen mythe tegen te spreken.

In de Duitse stad Giessen wordt vandaag de nieuwe jongerenorganisatie van de radicaal-rechtse partij AfD opgericht: Generation Deutschland.

De oude jongerenafdeling van de AfD - de Junge Alternative - werd in februari opgeheven door de AfD. Dat gebeurde nadat de binnenlandse veiligheidsdienst die dreigde te verbieden vanwege extreemrechts gedachtengoed. De Junge Alternative stond bekend als extremer dan de moederpartij.

In Giessen hebben zich ook tienduizenden betogers tegen de oprichting verzameld. De politie is in groten getale aanwezig in de stad. "Het wordt een enorm heftige situatie", vertelt Hanco Jurgens van het Duitsland Instituut. "Het is een klein universiteitsstadje waar nu 200 bussen de boel ophouden. Het belooft vandaag uit te monden in een enorme heksenketel."

Tegengehouden

Er zijn 6000 agenten op de been en ook worden helikopters, drones en waterkanonnen ingezet. Winkels zijn gesloten. De politie meldt dat groepen demonstranten op grote schaal verkeer tegenhouden. Jurgens: "Ze proberen te voorkomen dat mensen naar binnen kunnen bij het congres voor de oprichting."

Die aanpak van AfD-tegenstanders leek in de loop van de ochtend succesvol. Bezoekers van het congres die met de auto kwamen, ondervonden hinder. Dat gold ook voor het beoogde hoofd van de jongerenorganisatie, Jean-Pascal Hohm. De impact van de acties was zichtbaar in de zaal waar de bijeenkomst om 10.00 uur had moeten beginnen. Die was toen slechts deels gevuld.

Zie hier beelden van de onrust:

Volgens Jurgens heeft de partij veel baat bij de oprichting van een nieuwe jongerenpartij. "Ze hebben ook een grote aanhang onder jongeren, en ze hopen hiermee het hele pallet van echt extreemrechts te bestrijken. Ook zien ze de jongerentak natuurlijk als kweekvijver, van waaruit nieuwe AfD'ers moeten komen, waar geoefend wordt met debatteren."

Correspondent in Duitsland Chiem Balduk:

"De vorige jongerenpartij was een hoofdpijndossier voor de AfD-leiding. Hoewel de partij zelf ook is bestempeld als rechts-extremistisch, gold de jongerentak als zeer extreem. De ene xenofobe uitspraak volgde de andere op. De AfD wilde de jongeren enigszins in het gareel houden, in de hoop de partij te normaliseren, maar de leiding had nauwelijks grip op de jongeren.

Dat moet met de nieuwe jongerenpartij veranderen. Voortaan zijn leden ook lid van de moederpartij, waardoor de AfD individuele leden kan straffen. Ook wordt het verboden om tegelijk lid te zijn van bepaalde, gewelddadige extreemrechtse groeperingen.

In hoeverre Generation Deutschland een meer gematigde jongerenpartij is, zal de komende tijd moeten blijken. Ook de veiligheidsdienst kijkt het eerst even aan en zal de beweging niet direct als extremistisch bestempelen. De nieuwe leider, Jean-Pascal Hohm, staat bij de diensten wel te boek als "onderdeel van extreemrechtse subculturen". Hohm verzet zich tegen de vermeende "omvolking" en vindt jongeren daartegen moeten vechten. De demonstranten vandaag zien daarin een gevaar voor de democratie."

Het scheepvaartverkeer op het A.G. Wildervanckkanaal in het oosten van Groningen is gestremd nadat een binnenvaartschip deels is gezonken en met de achterkant op de bodem terechtkwam.

"Waarschijnlijk is het schip op een verkeerde manier beladen", laat een woordvoerder van de provincie Groningen weten aan RTV Noord. "Het schip is niet lek."

Het schip, de 90 meter-lange Amici geladen met vloeibare kunstmest, maakte gisteravond rond 20.00 uur plotseling water. Dat gebeurde ter hoogte van Veendam. De brandweer vreesde aanvankelijk dat het schip was lekgeslagen, maar al snel bleek dat niet het geval te zijn.

Toch is uit voorzorg meteen een drijvende afzetting om het schip gelegd om eventuele lekkende stookolie of vloeibare kunstmest tegen te houden.

Hopen dat het lukt

Nu gaat de brandweer proberen om de lading kunstmest over te pompen. Hoelang dat zal duren, is nog niet helemaal duidelijk. "We hopen dat dit vandaag lukt", aldus de woordvoerder. Pas daarna kan de Amici worden geborgen en het scheepvaartverkeer hervat.

Het A.G. Wildervanckkanaal is een belangrijke vaarweg tussen het industriegebied Eemshaven en het binnenland, waar vaak grote schepen doorheen gaan.

"Dat moet dus even wachten", aldus de provinciewoordvoerder. "We zijn afhankelijk van hoe snel de rederij en de eigenaar alles kunnen regelen. Er wordt hard gewerkt om de stremming zo snel mogelijk op te lossen."

Schijndel en Weert

Ook elders in het land kampt het scheepvaartverkeer met stremmingen. Zo kan de sluis bij Schijndel ten minste twee weken niet worden geschut nadat daar gisternacht een binnenvaartschip tegenop voer.

Ook het scheepvaartverkeer ter hoogte van de Stadsbrug in Weert is nog zeker twee weken gestremd. De ophaalbrug kwam scheef te liggen nadat er deze week een binnenvaartschip vol zand op botste.