Beheerders van stroomnetten moeten meer doen om de drukte op de netten tegen te gaan. Dat zegt de Autoriteit Consument & Markt (ACM).

"We zien dat de netbeheerders onze afspraken niet nakomen", zegt een woordvoerder. "Het gaat deels over hoe snel ze de netten moeten uitbreiden. Maar ook dat ze flexibele contracten beschikbaar moeten stellen voor meer klanten."

Een methode om netcongestie aan te pakken, is om het stroomverbruik beter te spreiden gedurende de dag en nacht. Volgens onderzoekers bij TNO kun je netcongestie grotendeels oplossen als bedrijven en huishoudens meer stroom buiten de piekuren gebruiken. Bijvoorbeeld doordat mensen hun elektrische auto overdag opladen en bedrijven een deel van hun productie 's nachts laten draaien.

Maar om dat voor elkaar te krijgen, moeten de netbeheerders ook elektriciteitscontracten aanbieden die geschikt zijn voor flexibel stroomgebruik. Momenteel hebben de beheerders te weinig inzicht in wanneer hun netten vol zitten, volgens ACM. Daardoor kunnen ze te weinig geschikte contracten bieden aan bedrijven.

'Niet goed ingeschat'

Regionale netbeheerders Stedin en Liander hebben de afgelopen maanden verschillende pilots gedraaid en campagnes gevoerd waarin ze vertellen hoe ze netcongestie tegengaan. Maar op de kritiek van de ACM willen ze geen commentaar geven; ze verwijzen naar brancheorganisatie Netbeheer Nederland.

"Het ligt aan ons", zegt een woordvoerder namens de stroomleveranciers. "We nemen de kritiek ter harte. De implementatie van flexibel gebruik van het net is niet zo snel gegaan als gedacht. We hebben niet goed ingeschat hoe complex dit zou zijn."

Overvolle netten kosten miljarden

Netcongestie betekent dat er disbalans is tussen gebruik en toevoer van stroom op het elektriciteitsnet. Dat komt deels doordat we met zijn allen veel meer stroom zijn gaan gebruiken. Deels doordat een steeds groter deel van de stroom van zon en wind komt, waardoor elektriciteit op onregelmatige momenten wordt opgewekt.

Dit zorgt voor piekmomenten op het net. Met name in de ochtend en in de avond wanneer mensen veel stroom gebruiken. Dat kan ervoor zorgen dat de stroom uitvalt of hapert bij huishoudens en bedrijven.

Om dat te voorkomen hanteren netbeheerders wachtlijsten voor bedrijven die een nieuwe of zwaardere aansluiting willen. Momenteel staan 14.000 bedrijven in de wacht.

Dit leidt jaarlijks tot miljarden aan productiviteitsverlies, en betekent ook dat Nederland minder snel van het gas afkomt.

Volgens Netbeheer Nederland bieden alle energieleveranciers flexibele stroomcontracten aan bedrijven, iets wat de ACM bevestigt. Maar ze zijn vaak niet aantrekkelijk voor klanten, waardoor ze ervan afzien, volgens de branchevereniging.

Aanpassingen vereist

Veel bedrijven die op een aansluiting wachten, denken nog steeds dat ze gedurende de hele dag evenveel stroom kunnen gebruiken, volgens de brancheclub.

"Met een flexcontract moet je je gebruik en bedrijfsprocessen aanpassen. Doordat veel bedrijven niet openstaan van gedragsveranderingen, hebben ze ook minder interesse in een flexibel contract", zegt de woordvoerder.

Netbeheerder Tennet, die over het landelijke hoogspanningsnet gaat, kan zich ook vinden in de kritiek van de toezichthouder. Het bedrijf neemt de oproep om meer flexibele contracten aan te bieden "zeer serieus", schrijft een woordvoerder in een commentaar.

Verbeterplannen

Uiterlijk 6 februari moeten Tennet en de regionale netbeheerders verbeterplannen indienen bij ACM. Daaruit moet duidelijk worden wat zij doen om de pieken en dalen op de stroomnetten beter te verspreiden over de dag. Als de plannen onvoldoende zijn, kan dat tot boetes leiden, zegt de ACM-woordvoerder.

"Dat is niet ons doel. De beheerders erkennen de problemen en we willen er vooral voor zorgen dat de stroomnetten flexibeler worden gebruikt."

Consumenten die begin dit jaar zijn ingestapt om een graantje mee te pikken van de bitcoin-rage, hebben de winst op hun investering de afgelopen weken zien verdampen. Op 1 januari stond de digitale munt op ruim 93.000 dollar per stuk. Het enthousiasme over de bitcoin bereikt begin oktober een recordprijs van bijna 107.000 euro.

Maar sinds die historische piek zit de klad er flink in. Zo flink dat de prijs van een bitcoin sinds 4 november onder de prijs van begin dit jaar is gedoken. Wie zijn op 1 januari gekochte digitale munten nog steeds heeft staat op flink verlies. Vandaag zakte de waarde onder de 75.000 euro.

Toch is niet elke bitcoinbelegger direct in paniek. "Het is gewoon een kwestie van geduld hebben. En op de juiste momenten een deel van het geld eruithalen", zegt cryptobelegger Najat Matulessy over de snel dalende prijs van de bitcoin. Matulessy belegt al zo'n acht jaar in cryptomunten. "Ik had eerst wat kleinere munten. Maar daar ben ik mee gestopt. Nu zit ik alleen nog in de bitcoin en de dogecoin.

Hoogtevrees

Begin dit jaar maakten cryptomunten als de bitcoin een flink opmars vanwege de terugkeer van president Donald Trump in het Witte Huis. Hij beloofde de regels voor digitale munten flink te versoepelen, zelfs om een nationale reserve in bitcoin aan te leggen. Vooralsnog is dat er allemaal niet van gekomen.

Maar of dat nu de reden is voor de scherpe daling van de waarde van de bitcoin durft Dennis Post, crypto-expert bij consultancy EY, niet te zeggen. Hij ziet wel een vergelijking met de jubelstemming met gewone aandelen. "Daar zie je door de maar oplopende koersen ook wat hoogtevrees ontstaan", verwijst hij naar beleggers die denken dat de prijs niet meer verder zal stijgen en daarom hun aandelen met winst verkopen.

Daarbij slaan de zorgen over een naderend zeepbelmoment met de hoge verwachtingen over kunstmatige intelligentie, AI, ook over op de cryptowereld, denkt Post. En dat heeft weer gevolgen voor beleggers die met veel risico hun geld investeren: "Er zijn heel veel hefboominstrumenten voor crytomunten in de markt gezet. Daarmee worden met geleend geld allerlei crypto's gekocht. Als de koers maar 1 procent de verkeerde kant op gaat, dan moeten veel beleggers in deze instrumenten hun munten verkopen. Vorige week zag je hiermee echt een kettingreactie. En dat leidt weer tot veel onrust en angst."

Sneeuwbaleffect

De dalende bitcoinprijs slaat op zijn beurt ook terug op de gewone aandelenmarkten. Bij voorbeeld op zogenoemde bitcoin-treasury-bedrijven. Dat zijn bedrijven die met geld van investeerders bitcoins opkopen. Zakenkrant FT zag vandaag dat de grootste van deze bedrijven ter wereld, het Amerikaanse Strategy en het Japanse Metaplanet, in enkele maanden de helft of zelfs meer van hun beurswaarde zijn verloren omdat beleggers het niet meer vertrouwen.

Die beursproblemen kunnen weer terugkaatsen naar de bitcoin-markt, voorziet Post. "Als dit soort bedrijven gedwongen wordt om bitcoins te verkopen om aan financiële verplichtingen te voldoen, dan kun je echt een sneeuwbaleffect krijgen. En wat er dan gebeurt? Ja, zeg het maar."

Matulessy noemt beleggen in cryptomunten een kwestie van keuzes maken en geloof houden. "Ik denk dat je echt moet gaan kijken welke munt een beetje stabiel blijft. En daar moet je in gaan investeren, en gewoon in blijven geloven."

Inmiddels ziet Matulessy het beleggen in crypto als iets voor de lange termijn, net zoals gewone aandelen. "Ik denk dat het altijd wel weer aantrekt. Misschien dat dit nu over een jaar of twee jaar gaat zijn. Dus ik ben bereid om mijn geld voor de langere termijn erin te laten zitten. Het is gewoon een kwestie van geduld hebben. En op de juiste momenten een deel van het geld eruithalen."

Vrouwen en kinderen waren het doelwit van kannibalen die tienduizenden jaren geleden leefden in het gebied van het huidige België. De slachtoffers kwamen niet uit de regio zelf, maar van elders. Dat komt naar voren uit onderzoek door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in Brussel.

In de grot van Goyet, in de buurt van Namen, worden sinds de 19e eeuw botten gevonden die veel vertellen over neanderthalers in Noord-Europa. In 2016 werd duidelijk dat de bewoners van de grot zich tegoed hadden gedaan aan neanderthalers.

Nu is uit DNA-onderzoek duidelijk geworden dat het ging om vier vrouwen die niet dezelfde moeder hadden. Ook twee jongens waren het slachtoffer. Een van de kinderen was net geboren, het andere kind was tussen de 6,5 en 12,5 jaar oud.

Kleine vrouwen

De vrouwen waren vrij klein (circa 1,50 meter) en hadden een opvallend tengere lichaamsbouw in vergelijking met neanderthalers op andere vindplaatsen. "Dat versterkt de hypothese dat specifieke individuen het doelwit waren", zeggen de onderzoekers.

De gekannibaliseerde vrouwen en kinderen kwamen niet uit de omgeving van Namen, blijkt uit een analyse van hun botten en tanden. De interpretatie is dat de slachtoffers van elders naar Goyet zijn gebracht.

De resten zijn tussen de 45.000 en 41.000 jaar oud en komen uit een periode waarin de neanderthalers het moeilijk kregen en de homo sapiens dominanter werden. Mogelijk was er sprake van een conflict tussen twee groepen. "Dit type gedrag is bekend van chimpansees, met als doel een naburige populatie te verzwakken of territoriale controle te bevestigen", zeggen de onderzoekers. Uit welk gebied de slachtoffers kwamen, is niet bekend.

Homo sapiens

Het staat niet vast uit welke hoek de daders van het kannibalisme afkomstig waren. De onderzoekers sluiten niet uit dat het ging om homo sapiens, maar hebben een sterkere verdenking in de richting van rivaliserende neanderthalers. "Sommige van de botten zijn ook gebruikt om stenen werktuigen mee te slijpen en die praktijk kennen we vooral van neanderthalers."