En weer ging het mis in het noorden van Kosovo. In de stad Zvecan kwam het tot een ongekend harde botsing tussen etnische Serviërs en de politie en de NAVO-vredesmacht. De Serviërs wilden voorkomen dat de net gekozen Albanees-Kosovaarse burgemeester het gemeentehuis betrad. Zo'n dertig NAVO-militairen liepen verwondingen op, waaronder botbreuken en brand- en schotwonden.

Waar kwam dat geweld vandaan? In maart leek juist een belangrijke stap te zijn gezet naar stabilisatie. Onder druk van de EU kwamen de Kosovaarse premier Kurti en de Servische president Vucic overeen dat ze hun onderlinge relatie zouden normaliseren. Kosovo zou een vorm van autonomie voor etnische Serviërs in Kosovo hebben toegezegd.

Dat klinkt weinig concreet en dat was het ook. "Eigenlijk staat in dat akkoord zeer weinig dat echt van waarde is", zegt Balkandeskundige Geert Luteijn, docent politicologie aan de Vrije Universiteit. "Ik denk dat zowel Kurti als Vucic dat akkoord niet erg serieus genomen heeft."

De ongeregeldheden van gisteren vloeien voort uit de rel vorig jaar over de invoering van Kosovaarse kentekenplaten voor de Serviërs in Noord-Kosovo. Die willen die kentekenplaten niet. Na een oproep van Vucic legden Servische bestuurders en rechters in Noord-Kosovo uit protest hun taken neer.

Dat gold ook voor de burgemeesters in dit gebied. De Albanees-Kosovaarse regering in de hoofdstad Pristina schreef daarom nieuwe verkiezingen uit. Die werden vorige maand gehouden, maar geboycot door de Serviërs, met als gevolg dat de zeer kleine Albanees-Kosovaarse minderheden in deze gemeenten Albanees-Kosovaarse kandidaten tot burgemeester kozen.

Volgens Luteijn heeft behalve de Servische president Vucic ook de Kosovaarse premier Kurti schuld aan het oplaaien van het conflict. "Vrijdag was er een grote demonstratie in de Servische hoofdstad Belgrado, georganiseerd door Vucic. Daarbij zijn allerlei bussen vanuit Noord-Kosovo naar Belgrado gegaan. Kurti maakte ervan gebruik om die burgemeesters te installeren."

Hooligans

Gisteren was de eerste werkdag van de burgermeesters. Serviërs probeerden dat te verhinderen, niet alleen in Zvecan ook in drie andere gemeenten.

Beelden van de confrontatie van gisteren kunnen als schokkend ervaren worden:

Dat er zo veel gewonden zijn gevallen, heeft Luteijn verbaasd. "Er zullen zeker Serviërs in het noorden van Kosovo zo boos zijn dat ze demonstreren. Maar dat is wel een heel kleine gemeenschap. Dus dat er zoveel geweld uit voorkomt, wijst er sterk op dat de Servische regering een belangrijke rol heeft gespeeld."

De Servische regering staat er volgens Luteijn om bekend dat ze regelmatig voetbalhooligans tegen bepaalde groepen in de maatschappij inzet. "Dat gebeurt ook tegen journalisten bij bepaalde demonstraties. Er wordt ook veelvuldig gezegd dat die hooligans worden ingezet om te infiltreren in de oppositiebeweging om de indruk te wekken dat die gewelddadig zijn.

Schietpartij school

Luteijn vermoedt dat Vucic de kwestie van de Servische minderheid in Kosovo gebruikt om zijn eigen positie in Servië te versterken. Zijn regering ligt onder vuur vanwege twee dodelijke schietpartijen op scholen eerder deze maand.

Door het conflict in Noord-Kosovo te laten oplopen en nationalistische gevoelens te bespelen, kan Vucic de aandacht van zijn binnenlandse problemen afleiden. Het in opperste staat van paraatheid brengen van het leger moet volgens Luteijn in hetzelfde daglicht worden geplaatst.

Status quo

Luteijn gaat er niet vanuit dat het verder uit de hand loopt. "Er is al jaren een soort status quo. Dat is ook waar met name Servië op uit is. Het zou me ook niet verbazen dat de gemoederen weer bedaren. Dat er kleine stapjes in een andere richting worden gezet. En dat we over een jaar weer eenzelfde soort conflict hebben. Dat is het waarschijnlijkste scenario."

De EU en de VS willen de overwegend Servische gemeenten in Noord-Kosovo een autonome status geven. In ruil moet Servië het verzet tegen internationale erkenning van Kosovo opgeven.

De Marokkaan Ibrahim Boukil (43) zit op zijn knieën tussen de Franse aardbeien. Hij plukt ze en doet ze in een plastic bakje in een krat. Hij begint rond 08.00 uur, dan is het nog koel. Halverwege de middag is het onder de plastic zeilen al te warm om nog te plukken.

"Het is prima werk", vertelt hij. "Ik heb een contract voor vier maanden in het plukseizoen, dus in het voorjaar. Wat ik hier in Frankrijk in vier maanden verdien, zou ik thuis in Marokko in een jaar verdienen. Ik wil het blijven doen tot mijn pensioen."

Beleid van 'circulaire migratie'

Hij is niet alleen. Boukil werkt met zo'n 25 andere Marokkanen op een boerderij in het dorpje Cour-Cheverny in midden-Frankrijk. En dat doen ze allemaal elk jaar opnieuw. Hun komst wordt gecontroleerd door de Franse immigratiedienst OFII, net als hun vertrek na vier maanden.

Het wordt circulaire migratie genoemd. Migranten van buiten de EU mogen minimaal drie en maximaal zes maanden per jaar in Frankrijk komen werken, op verzoek van Franse werkgevers. Na het seizoenswerk moeten ze terug naar huis.

Terug in hun vaderland zijn ze verplicht om bij een lokaal kantoor van de Franse migratiedienst OFII hun papieren te laten afstempelen. Daarmee is officieel vastgesteld dat ze ook echt zijn teruggekeerd. En alleen met dat officiële stempel mogen ze het jaar erna weer naar Frankrijk komen, om opnieuw maximaal zes maanden seizoensarbeid te doen.

En zo herhaalt het procedé zich. Het feit dat ze elk jaar weer 'gecontroleerd' terugkeren naar huis is hun garantie op nieuw seizoenswerk in Frankrijk het jaar erna.

Tienduizenden aanvragen

"De Marokkanen zijn bij de Franse boer in dienst, ze krijgen een officieel contract", vertelt Rémy Dubois van landbouworganisatie FNSEA. "Ze krijgen het Franse minimumloon, Franse sociale zekerheid en Franse medische zorg."

Vorig jaar kwamen er via dit systeem bijna 20.000 migranten van buiten de EU naar Frankrijk. Dit jaar zijn er zo'n 30.000 aanvragen gedaan voor circulaire migratie.

De arbeiders werken in overgrote meerderheid in de landbouw. Een klein deel vindt werk in de horeca of de bouw. Er geldt geen plafond: als Franse boeren of andere bedrijven meer mensen nodig hebben, dan mag dat.

Er komt geen schimmig bemiddelingsbureau aan te pas. De migrant wordt niet uitgebuit door tussenpersonen, maar er zijn niet of nauwelijks controles als het gaat om hun werk- en leefomstandigheden in Frankrijk. En het gebeurt ook wel eens dat een enkeling niet teruggaat. Officiële cijfers daarover zijn er niet.

De Fransen zelf zijn tevreden over het systeem. De boer krijgt de werknemers die hij in eigen land niet kan vinden en de Franse overheid ziet dat de migranten elk jaar weer terug naar huis gaan.

Het model wordt in de Europese Unie met belangstelling gevolgd. Dat heeft vooral te maken met de politieke gevoeligheid van het migratiedossier. Er is brede angst dat steeds meer migranten naar de EU komen. Bij 'circulaire migratie' is die angst overbodig: de migranten vertrekken weer.

"Circulaire migratie kan drie winnaars opleveren: de mobiele werknemer, het thuisland, en het gastland", schreef onderzoeksinstituut Clingendael. Ook Nederland zou er volgens het instituut over moeten nadenken. "Doordat het land van herkomst de uitvalsbasis blijft, biedt het voor Nederland een antwoord op zorgen over bevolkingsgroei en de gevolgen hiervan voor het Nederlandse woningentekort en het draagvermogen van de verzorgingsstaat."

Staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur) gaat knarsetandend akkoord met de aanpassingen die de coalitiepartijen hebben gemaakt op haar wetsvoorstel om grote streamingsdiensten als Netflix en Disney te verplichten om te investeren in Nederlandse producties.

In de Tweede Kamer zei Uslu dat ze verwacht dat er door de aanpassingen minder geïnvesteerd zal worden in films, documentaires en series dan zij wilde, "maar de wet blijft wel overeind". Ze zal haar steun aan de wet dan ook niet intrekken.

De coalitiepartijen konden het aanvankelijk niet eens worden over de plannen van Uslu om de grote streamingsbedrijven te verplichten om een percentage van hun omzet te investeren in Nederlandse producties. Twee weken geleden sloten ze onderling een deal, waardoor de eisen aan de bedrijven flink worden afgezwakt.

Ook reality en comedy

Zo mogen ze de helft van het geld ook steken in amusement, realitysoaps en comedyseries. In de plannen van Uslu moest er vooral geïnvesteerd worden in genres die moeilijk kunnen concurreren met grote buitenlandse producties, zoals films, dramaseries en documentaires.

De staatssecretaris vindt dat de wijziging het doel van de wet raakt, en dat die wet er "minder effectief" door wordt. Oppositiepartijen als de PVV, GroenLinks en de SP wilden weten of Uslu dan haar wetsvoorstel gaat intrekken, maar dat doet ze niet. "Dan zou er helemaal geen extra impuls meer zijn voor de sector", zei ze.

Dat de coalitiepartijen op 50 procent investeringen in films en series zijn uitgekomen, vindt Uslu wel "de ondergrens."

Onafhankelijke producenten

Uslu wil met haar wetsvoorstel vooral kleine, onafhankelijke producenten ondersteunen. VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben echter afgesproken dat de investeringen maar voor 60 procent bij die onafhankelijke producenten terecht hoeven te komen.

In de Kamer zei de staatssecretaris dat ze een voorkeur heeft voor 80 procent, maar dat ze met 60 procent kan leven.

Volgende week wordt er over het wetsvoorstel, inclusief de wijzigingen, gestemd. Daarna moet ook de Eerste Kamer er nog mee instemmen.