Om te achterhalen in welk type landschap de grutto de grootste overlevingskans heeft, start een meerjarig onderzoek. Daarbij worden grutto-eieren uit het veld gehaald en in gevangenschap uitgebroed.

Dat is nodig, omdat grutto's normaliter direct het nest verlaten zodra ze uit het ei komen, vertelt Jos Hooijmeijer. Hij is projectleider van Birdeyes, een onderzoeksgroep van de Rijksuniversiteit Groningen. "Ze verdwijnen heel snel het veld in, dus onderzoekers verliezen dan het zicht."

Birdeyes doet al langer onderzoek naar de weidevogel. "Daardoor weten we dat juist de eerste fase van het leven van een grutto cruciaal is", zegt Hooijmeijer. Het gaat dan om de eerste veertig dagen van het leven. Volgens Hooijmeijer overleeft 85 procent van de vogels die niet. Uit het nieuwe onderzoek moet duidelijk worden wat voor levensomstandigheden nodig zijn om dat percentage te verlagen.

Roofdieren

Tot 2030 zullen jaarlijks zo'n 160 eieren worden uitgebroed in vogelpark Avifauna, schrijft Omrop Fryslân. Avifauna begeleidt de kuikens bij de eerste levensdagen totdat ze sterk genoeg zijn om in proefvelden te leven. Die velden bootsen werkelijke natuurgebieden na: van boerenland tot beschermde natuurgebieden. Maar helemaal hetzelfde is het niet: in de proefvelden leven geen vijanden van de grutto.

"Kuikens worden veelal opgegeten door roofdieren", zegt Hooijmeijer. "En dat komt meestal omdat ze zélf honger hebben en dus meer risico gaan nemen om voldoende eten binnen te krijgen. Dat maakt ze een makkelijke prooi." Om te ontdekken in welke omgeving een kuiken in principe het sterkste wordt, is het dus nodig om er een te creëren zonder de roofdier-component.

Aangepast beheer

Na de "cruciale periode" van veertig dagen worden de kuikens weer in het wild vrijgelaten. Ze krijgen een zender, zodat ze nog wel in de gaten gehouden kunnen worden. Er kan dan bijvoorbeeld worden gekeken hoe ze reageren als er roofdieren dichtbij zijn.

Over vijf jaar is dan hopelijk duidelijk welke omgeving het beste werkt voor de weidevogel. "Zo kunnen we inzetten op aangepast beheer. Dat is op de korte termijn de enige oplossing om de vogelpopulatie te laten groeien."

Vorige week werd duidelijk dat het iets minder slecht gaat met de grutto, maar de weidevogel nog niet uit de gevarenzone is. De populatie is nog altijd 11 procent te klein om echt te kunnen groeien.

De Gezondheidsraad vindt dat er stevig moet worden ingegrepen in de geitenhouderij. De raad pleit voor ingrijpen na nieuw onderzoek, waar de NOS gisteren over publiceerde.

Daaruit blijkt dat mensen die binnen 500 meter van een geitenhouderij wonen, 73 procent meer kans hebben op een longontsteking dan andere Nederlanders.

"Wij zien daarom echt noodzaak voor maatregelen", zegt voorzitter van de Gezondheidsraad Karien Stronks. "Vergeleken bij de blootstelling aan andere bronnen van luchtverontreiniging of andere schadelijke milieufactoren is dat risico aanzienlijk."

Waardoor dat precies komt, weet de Gezondheidsraad niet. Het gaat in ieder geval om een samenspel van fijnstof, zogenoemde endotoxinen en micro-organismen, die zich vanaf de geitenboerderij verplaatsen. Door de lucht, via de omgeving (denk aan een boom die de gevaarlijke deeltjes opvangt, die het later met een windvlaag weer verder brengt), of via mensen onderling.

Eerder trok het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) al soortgelijke conclusies. Maar door onenigheid in het kabinet werd besloten tot nog een onderzoek.

Maatregelen

Nu opnieuw is aangetoond dat geitenhouderijen in verband worden gebracht met longontstekingen, pleit de Gezondheidsraad dan ook voor maatregelen. Zo zou niemand langdurig binnen een straal van een kilometer van een geitenboerderij moeten verblijven. "Denk helemaal aan kwetsbare mensen, zoals kinderen of ouderen. Die moeten daar niet wonen. En je wil daar dus ook geen scholen of kinderdagverblijven hebben staan", verduidelijkt Stronks.

Ook moeten de stalsystemen worden aangepast, zodat er minder van die gevaarlijke micro-organismen mensen kunnen bereiken. "Denk aan de ventilatie, en hoe vaak er uitgemest wordt."

Tot slot moet ook de sector eraan geloven: minder geiten en geitenhouderijen moet als maatregel worden bekeken.

"Maar ook meer onderzoek blijft ontzettend belangrijk", meent Stronks. "We weten dat meer mensen in de omgeving van geitenhouders longontsteking krijgen, dat staat vast. Nu moeten we nog beter onderzoeken hoe dat komt en welke maatregelen echt werken."

Zorgelijk

In Brabant wordt al maanden gepraat over maatregelen, vanwege het grote aantal geitenhouderijen daar, zegt gedeputeerde Saskia Boelema. "We horen veel geluiden van bezorgdheid, zowel van omwonenden als van geitenhouders zelf."

Boelema hoopt dat er snel een nieuw kabinet komt, dat duidelijke maatregelen kan nemen.

Indonesië heeft twee veroordeelde drugscriminelen overgedragen aan Nederland voor terugkeer naar huis. De mannen van 74 en 65 kampen met gezondheidsproblemen en mogen daarom op humanitaire gronden terugkeren.

De oudste van de twee werd in 2009 opgepakt voor de smokkel van 600.000 xtc-pillen naar het land. Hij kreeg daarvoor de doodstraf opgelegd. De ander werd in 2014 met 6 kilo MDMA in zijn bagage aangehouden op het vliegveld van Jakarta. Hij kreeg daarvoor een levenslange gevangenisstraf.

Indonesië en Nederland sloten vorige week een overeenkomst over de repatriëring van de beide mannen. Ze zijn nu in de Cipinang gevangenis van Jakarta overgedragen aan Nederlandse diplomaten voor de thuisreis.

Meer buitenlanders vertrokken

Nederland liet vorige week nog in het midden of de mannen in ons land op vrije voeten zullen komen of toch nog de cel in moeten. Een woordvoerder zei alleen dat reclassering de mannen hier zal bijstaan.

"We zullen zien wat er gebeurt als ze terug zijn in Nederland," zei de Nederlandse vice-ambassadeur in Indonesië nu tegen de pers. "Ze vallen hier onder de Indonesische wet, maar in Nederland onder de Nederlandse." In het verleden betekende dat dat de strafmaat van veroordeelden aan de Nederlandse standaard werd aangepast.

In Indonesië zitten ruim 500 mensen vast op death row, het merendeel voor drugsmisdaden. Onder hen zijn zo'n honderd buitenlanders. Indonesië geldt als een belangrijke doorvoerhaven en een profijtelijk afzetgebied voor drugs. Het land kent daarom dan ook zware drugswetten.

Sinds hij vorig jaar aantrad heeft de nieuwe president Prabowo Subianto al meerdere keren afspraken met andere landen gemaakt over de terugkeer van veroordeelden. Zo mochten vijf Australiërs die waren veroordeeld voor heroïnesmokkel gaan, evenals twee Britten en een Filipijnse.