Een Russische ruimtevaarder die binnenkort met een Amerikaanse SpaceX-capsule naar ruimtestation ISS zou gaan, is van die vlucht afgehaald. Hij zou tijdens zijn training in de VS de regels hebben overtreden door foto's te maken van gevoelige informatie.

De Russische ruimtevaartorganisatie Roskosmos maakte deze week bekend dat de plek van Oleg Artemjev zal worden ingenomen door een collega-kosmonaut, Andrej Fedjajev. Het besluit werd genomen in verband met Artemjevs "overplaatsing naar een andere functie", meldde Roskosmos op 2 december. Maar volgens het Russische onderzoeksplatform The Insider is er meer aan de hand.

The Insider citeert het Telegramkanaal van een Russische ruimtevaartexpert, Georgi Trisjkin, die zegt te hebben vernomen dat Artemjev "documenten van SpaceX heeft gefotografeerd en daarna zijn telefoon heeft gebruikt om vertrouwelijke informatie te versturen".

Een ander Russischtalig ruimtevaartkanaal op Telegram kwam met meer details. Artemjev had SpaceX-motoren en ander geclassificeerd intern SpaceX-materiaal gefotografeerd, schrijft het kanaal dat eveneens door The Insider wordt geciteerd. Volgens dat kanaal deden de overtredingen zich vorige week voor. Artemjev was toen voor zijn training op het hoofdkantoor van SpaceX in het Californische Hawthorne.

Hoogst ongebruikelijk

De kosmonaut zou met zijn ongeoorloofde foto's de ITAR-regels (International Traffic in Arms Regulations) hebben overtreden. Die Amerikaanse wet is bedoeld om de verspreiding van gevoelige informatie en technologie tegen te gaan en zo de nationale veiligheid te waarborgen.

Er is van officiële zijde geen enkele bevestiging van de mogelijke spionage. Het feit dat Artemjev zo kort voor zijn vlucht wordt vervangen, is volgens Trisjkin wel een indirecte aanwijzing dat er meer speelt, want zo'n late vervanging is hoogst ongebruikelijk. De expert zegt bevestigd te hebben gekregen dat er een onderzoek naar de zaak is gestart om uit te zoeken of er opzet in het spel was, maar dat NASA het voorval vooralsnog stil wil houden.

Krantenkoppen

Artemjev is een zeer ervaren ruimtevaarder. Hij heeft sinds 2014 560 dagen in de ruimte doorgebracht tijdens drie vluchten naar het ISS. Hij kwam al eerder in het nieuws. In juli 2022 gebeurde dat met een omstreden actie aan boord van het internationale ruimtestation: met twee Russische collega's ging hij op de foto met de vlaggen van de zelfverklaarde Russische Volksrepublieken Donetsk en Loegansk, in het oosten van Oekraïne.

Een maand later kwam hij in de problemen tijdens een ruimtewandeling. De batterijen van zijn pak werkten niet goed, maar het leverde geen gevaar op.

Ook terug op aarde haalde hij de krantenkoppen. Een maand na de landing in Kazachstan in september 2022 reed hij een voetganger aan, een medewerker van het Russische Kosmonauten Trainingscentrum. De weg was slecht verlicht, verklaarde Roskosmos.

De kosmonaut zou op of na 15 februari volgend jaar opnieuw naar het ISS vertrekken. In zijn plaats zal Fedjajev samen met de Franse Sophie Adenot en twee nog niet aangekondigde astronauten voor zes maanden naar het ruimtestation gaan.

In de gevangenis in Vught is een gijzeling gaande op de psychiatrische afdeling, meldt de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). De politie is buiten het gebouw op grote schaal aanwezig. Volgens de DJI zijn de families van de betrokkenen ingelicht.

Het zou gaan om medewerkers van de gevangenis, maar dat is niet bevestigd.

Het incident is in de reguliere gevangenis en niet in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI). In het hele complex zitten zo'n 700 gedetineerden.

Volgens Omroep Brabant is de Dienst Speciale Interventies (DSI) de gevangenis binnengegaan. De politie kan ook dat nog niet bevestigen.

De DSI is een speciale eenheid van de politie die wordt opgeroepen bij levensbedreigende situaties, zoals een terroristische aanslag of andere gewelddadige verstoringen van de openbare orde en veiligheid waarvoor de reguliere politie onvoldoende is toegerust.

'Geen extra maatregelen'

De gemeente laat aan persbureau ANP weten dat rond de gevangenis geen noodverordeningen gelden of andere maatregelen genomen worden. "Het incident speelt zich af binnen de muren van de gevangenis, er is geen aanleiding voor ons om maatregelen te nemen", aldus een woordvoerder.

Het Erasmus MC heeft twee medewerkers op staande voet ontslagen omdat ze zonder geldige reden in patiëntendossiers hebben gekeken. Dat meldt het Rotterdamse ziekenhuis.

Medewerkers mogen alleen patiëntendossiers bekijken als er een behandelrelatie is en de inzage noodzakelijk is.

Het ziekenhuis ontdekte via interne controles dat vijf medewerkers ongeoorloofd in 34 dossiers hebben gekeken. De betreffende patiënten zijn inmiddels geïnformeerd. "We hebben onze excuses aangeboden", zegt Paul Boomkamp, lid Raad van Bestuur.

Boomkamp: "Wij realiseren ons hoe ingrijpend dit nieuws voor onze patiënten kan zijn. Wij doen er alles aan om dat vertrouwen te herstellen en herhaling te voorkomen."

Twee medewerkers zijn direct ontslagen "vanwege de aard en ernst van hun ongeoorloofde inzagen", aldus het ziekenhuis. Bij de andere drie medewerkers zijn "disciplinaire maatregelen" genomen. Het is niet bekendgemaakt wat die maatregelen inhouden.

Het Erasmus MC heeft niet bekendgemaakt welke functies de medewerkers hadden. Ook over hun beweegredenen is niets gemeld. Het ziekenhuis heeft het incident gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens, schrijft de regionale omroep Rijnmond.

Dordrecht

In oktober maakte het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht bekend dat twee medewerkers waren ontslagen omdat ze in meer dan 1100 patiëntendossiers hadden gekeken. Ze deden dat uit nieuwsgierigheid, meldde het ziekenhuis.