Het Vaticaan geeft 62 historische objecten terug aan de inheemse volken van Canada. Een van de voorwerpen is een eeuwenoude Inuit-kajak die werd gebruikt bij walvisjachten.

Paus Leo XIV schenkt de voorwerpen aan de Canadese bisschoppenconferentie die ze vervolgens "zo snel mogelijk" teruggeeft aan de inheemse gemeenschappen. De artefacten worden naar verwachting begin volgende maand naar Montreal gevlogen, waar ze eerst naar een historisch museum gaan. Daar wordt onderzocht aan welke gemeenschappen ze toebehoren, meldt de Canadese nieuwsite CBC.

De Canadese minister van Buitenlandse Zaken noemt de teruggave een belangrijke stap "die het culturele erfgoed van inheemse volkeren eert". Volgens haar is het van belang voor "rechtvaardigheid en verzoening".

Misbruik inheemse kinderen

De teruggave is het gevolg van ruim twee jaar onderhandelen. In 2022 waren Canadese inheemse leiders naar het Vaticaan gereisd voor een gesprek met de vorige paus Franciscus. In dat gesprek vroegen ze om excuses voor de rol van de kerk rond de katholieke kostscholen. Decennialang werden inheemse kinderen bij hun families weggehaald en gedwongen om naar door de kerk gerunde internaten te gaan, waar veel misbruik en mishandeling plaatsvond.

In totaal ging het om ruim 150.000 kinderen die werden gescheiden van hun familie. Het was de bedoeling dat ze zich aanpasten aan de cultuur van de witte bewoners van Canada. Duizenden van hen stierven aan ziekte, ondervoeding of verwaarlozing. De afgelopen jaren werden meerdere massagraven ontdekt.

Boetedoening

Later in 2022 ging paus Franciscus naar Canada voor een 'pelgrimstocht voor boetedoening'. Hij bood excuses aan en erkende het belang van teruggave van voorwerpen, waarvan vele door inheemse volkeren in Canada als heilig worden beschouwd.

Het Vaticaan heeft een enorme collectie van voorwerpen uit de hele wereld. Die zijn voor een groot deel door missionarissen naar Rome gestuurd voor een wereldtentoonstelling in de Vaticaanse tuinen in 1925.

100.000 voorwerpen

Volgens het Vaticaan waren het geschenken aan paus Pius XI, maar veel historici en inheemse groepen zetten vraagtekens bij de vrijwilligheid van die giften. Veel objecten zijn eigendom van de kerk geworden in een periode van culturele onderdrukking waarbij volkeren werden gedwongen tot bekering.

Volgens sommige schattingen omvatte de oorspronkelijke tentoonstelling in 1925 100.000 voorwerpen van inheemse volkeren, waarvan er nu nog 40.000 over zijn in het museum van het Vaticaan.

Tienduizenden mensen trokken zaterdag door Belém in een grote klimaatmars. In deze Braziliaanse stad vindt de COP30 plaats, de grote klimaattop van de VN. Onder de deelnemers waren grote groepen inheemsen, internationale milieuorganisaties en mensen van verschillende sociale organisaties.

Voor het eerst in jaren kon er massaal worden gedemonstreerd tijdens een klimaattop. Bij eerdere toppen was dat lastiger omdat ze in landen met autoritaire regimes werden georganiseerd, zoals Egypte, Dubai en Azerbeidzjan.

Dit zijn beelden van het protest:

"We zijn massaal vertegenwoordigd, en kunnen in vrijheid onze stem laten horen", zegt Mercedes Costa Lima. "Onze strijd is tegen het grote geld, tegen de bedrijven die vervuilen en die maar blijven investeren in oliewinning, terwijl we steeds meer last hebben van droogte en onze natuur wordt vernietigd."

Haar gezicht is beschilderd met zwarte strepen. Dat is het symbool voor strijd bij de inheemse bevolking van het Amazonegebied. Ze houdt een bord vast met de tekst: "Geen besluitvorming over ons, zonder ons".

Meebeslissen

De kritiek van veel inheemse organisaties is dat ze niet bij de besluitvorming op de klimaattop betrokken zijn. In de eerste week van de COP30 waren er verschillende blokkades door inheemsen en een bestorming van de 'blauwe zone'. Dat is het grote vergadercentrum waar internationale organisaties, landendelegaties en media exclusief toegang toe hebben. Eerder deze week verklaarde de invloedrijke inheemse leider Raoni Metuktire dat hij verwacht dat er uiteindelijk meer inheemsen worden toegelaten in deze blauwe zone.

"Natuurlijk is het goed dat er veel inheemsen vertegenwoordigd zijn hier bij de COP30 in Belém", zegt Costa Lima. "Maar kunnen we ook echt meebeslissen? Want daar gaat het om. Het moet niet zo zijn dat we alleen gezien worden vanwege onze mooie kleding of beschilderingen. Er moet naar ons geluisterd worden."

In de mars loopt een groep mensen mee met een soort doodskisten. Ze dragen zwarte kleding. Sommigen dragen ook een masker met een doodshoofd. Iemand met een lang zwart gewaad en een zeis is een uitbeelding van de dood. Op een zwart gekleurde banner staat: "Terwijl het monster van de oliebedrijven zijn zakken vult, stijgt de temperatuur steeds verder."

Er klinkt tijdens de mars ook kritiek op de Braziliaanse president Lula da Silva - de gastheer van de top- die ondanks zijn strijd voor het behoud van de Amazone - voorstander is van oliewinning in het tropisch regenwoud.

Slangen en jaguars

Er wordt water uitgedeeld en ijsjes; een welkome verkoeling met temperaturen van boven de dertig graden en een protestmars die door het centrum met weinig schaduw gaat. Achterin de mars dragen meer dan vijftig mensen een dertig meter lange slang. De slang is binnen de inheemse cultuur een heilig dier. Er zijn meer verwijzingen naar dieren bij deze klimaatmars. Sommige deelnemers zijn verkleed als jaguars. Een groepje deelnemers draagt een van papier-maché gemaakte reuzeschildpad op hun schouders.

"De vernietiging van het milieu waar de mens de oorzaak van is treft ook dieren", zegt Karen Smith, die meeloopt met een milieuorganisatie uit Canada. "We hebben een enorme verantwoordelijkheid. Uiteindelijk moeten we kiezen: of we leven gezond door of we blijven fossiele brandstoffen gebruiken en laten onze gebieden uitdrogen en we overleven niet. Ook de dieren niet."

TFFF-fonds

Lula da Silva noemt deze COP30 "de klimaattop van de waarheid". Hij heeft grote verwachtingen van zijn Tropical Forest Forever Facility (TFFF) Dat is een fonds dat landen met tropische bossen financieel wil belonen voor het behoud ervan. Geld dat uit de publieke en private sector moet komen om ontbossing tegen te gaan en meer te investeren in groene energie.

Hoewel er nog veel onduidelijkheid is over dit initiatief en de meningen verdeeld zijn over de haalbaarheid en het effect ervan is demonstrant Mercedes Costa Lima voorzichtig positief. "Het is goed als landen meebetalen voor het behoud van onze bossen. Uiteindelijk zorgen de bossen voor een gezonder klimaat en daar profiteert iedereen van."

De eerste week van de COP30 zit erop. Vanaf maandag staat de top vooral in het teken van de onderhandelingen over een slotakkoord. De top wordt, als alles volgens plan verloopt, afgesloten op 21 november.

De schrik zit er bij sommigen wel een beetje in, zeggen bewoners van de twee flats in Zeist waarvan de balkonplaten niet voldoen aan de bouwnormen. Er dreigt geen direct gevaar, maar de galerijen mogen tijdelijk maar door drie mensen tegelijk betreden worden en zware spullen moeten van de balkons af.

De Vollenhove-flats dateren uit de jaren 60. De L-flat, de grootste van Nederland, telt 700 appartementen, de Geroflat ernaast 500. Het zijn deze twee flats waar nu de problemen spelen.

Mensen die er al lang wonen hebben het nodige meegemaakt. De afgelopen decennia kwamen de flats in het nieuws met verhalen over spullen die 'zomaar' van balkons naar beneden kwamen, verhalen over illegale prostitutie en verhalen over 'Jack de Knipper', die het in 2009 op de bedrading van de liften van de flat voorzien had.

Volle woonkamer

Sinds 2020 werkt de gemeente aan verbetering van de wijk. Ruim twee jaar geleden volgde een grootschalige renovatie van de flats. Die is goed gelukt, zegt een bewoonster tegen de NOS, maar ze maakt zich nu zorgen over de nieuwe herstelwerkzaamheden. "Iedereen klaagt vooral over de komende overlast. Ik heb een hond thuis, die gaat het vervelend vinden."

De woningbouwcorporatie gaat de komende weken 'stempels' plaatsen, metalen palen om de balkons en galerijen te ondersteunen. Omdat er per woning meerdere nodig zijn gaat het om meer dan 15.000 stempels. Als die staan zijn de voorzorgsmaatregelen op de galerijen niet meer nodig.

Veel mensen zijn intussen wat voorzichtiger geworden, zegt een meisje. "Ik voel me nu ook niet meer zo veilig, ik woon op twaalf hoog, dus dit is best wel eng om te horen. Ik blijf nu maar dicht bij de muur lopen."

Een andere bewoner, eveneens op twaalf hoog, is verbaasd over de brief over de problemen met de balkons die de bewoners deze week plotseling kregen. Hij gaat twee zware parasolvoeten op zijn balkon verplaatsen.

"Dit is toch wel heel rauw op ons dak gevallen", zegt de man, die er sinds 1996 woont. "Nog geen drie jaar geleden is tijdens een renovatie alles overhoop gehaald in de flat. Dat nu blijkt dat de hele constructie van de balkons en galerijen niet klopt, dat komt bij mensen toch niet leuk aan. We hebben met veel geboor en getril te maken gehad, en nu opeens krijgen we van die lelijke stempels. Dat ziet er niet uit en we weten niet wat ze daarna gaan doen."

'Grote tegenvaller'

Danny Visser, bestuurder ven woningcorporatie Woongroen, begrijpt de onvrede. "Het is echt een hele grote tegenvaller, vooral voor de bewoners. We hebben de afgelopen jaren best hard gewerkt om deze flats op te knappen, en dat is gelukt, maar nu moeten we toch weer aan de slag."

Hij benadrukt dat er geen acuut gevaar dreigt, maar dat de bewoners wel voorzichtig moeten zijn. "om elk risico te voorkomen."

Het euvel eerder signaleren was niet aan de orde, zegt Visser. De corporatie laat de staat van de gebouwen periodiek onderzoeken. "Tot nu toe waren die onderzoeken altijd goed. Dit is de eerste indicatie die we hebben dat er iets aan de hand is. Daar hebben we zo snel mogelijk op gereageerd."

Hoe lang de bewoners op een permanente oplossing moeten wachten weet hij niet, maar het kan lang gaan duren. "Er zijn verschillende technische oplossingen mogelijk, van het beton aanpakken tot een dragende constructie aan de buitenkant. Zo'n permanente maatregel moet bijvoorbeeld ook de reguliere vergunningsprocedures doorlopen. Daar gaat veel tijd overheen."