Het TGV-treinverkeer in Frankrijk herstelt stapsgewijs van de sabotageacties van gisteren. Spoorwegmaatschappij SNCF zegt dat de situatie geleidelijk terugkeert naar normaal. Wel blijft op een deel van het hogesnelheidstraject het treinverkeer tot en met zondag ontregeld.

Op de openingsdag van de Spelen was op drie trajecten brand gesticht. Op een andere plek werd sabotage voorkomen. Dankzij reparatiewerkzaamheden rijden TGV's in het oosten vanmorgen weer volgens de dienstregeling, laat de spoorwegmaatschappij weten in een update.

Oplopend tot 2 uur vertraging

Maar op de twee westelijke trajecten zijn de problemen nog niet voorbij. Vanmorgen reden drie op de tien treinen niet. De hogesnelheidstreinen die wel gaan, hebben tot twee uur vertraging. In het noorden is het treinverkeer naar verwachting tot en met morgen ontregeld. Eén op de vijf TGV's op dit traject valt uit.

Naar verwachting is maandag de situatie op het spoor weer normaal, zegt de Franse minister van Transport. Het vervoer van olympische sporters wordt door de nationale spoorwegmaatschappij gegarandeerd. Voor zover bekend heeft de sabotageactie geen invloed gehad op de openingsceremonie. Nog altijd is onduidelijk wie achter de vernielingen zitten en wat hun motief was.

20 jaar cel

De daders riskeren een celstraf oplopend tot 20 jaar en een geldboete van honderdduizenden euro's. De openbaar aanklager maakte dat gisteren bekend bij de aanvang van het onderzoek naar de brandstichting.

Eurostar heeft nog geen nieuwe informatie gegeven over de problemen met hun internationale treinen. Gisteren zei de maatschappij dat ongeveer een kwart ervan uitvalt dit weekend. Ook moeten reizigers naar Londen, Parijs of Lille rekening houden met zo'n 1,5 uur vertraging.

De Europese Unie heeft de neonazibeweging The Base op zijn lijst van terroristische organisaties gezet. Het is verboden om er nog geld naar over te maken en bankrekeningen in Europa zijn geblokkeerd.

"The Base streeft naar een samenleving waarin witte mensen dominant zijn en waar geen plek is voor mensen die zij als fout of anders zien", zegt Willemijn Kadijk, onderzoeker naar radicale bewegingen en extremisme bij onderzoeksbureau NTA. "Denk aan lhbti'ers, Joden, mensen van kleur en politieke tegenstanders als liberalen en sociaaldemocraten."

Om dat doel te bereiken wil de beweging een burgeroorlog ontketenen die de samenleving doet instorten, zodat zij op de brokstukken daarvan de door hen gewenste samenleving kunnen opbouwen.

Vlam in de pan

"Die ineenstorting willen ze stimuleren door maatschappelijke onrust te veroorzaken door het plegen van aanslagen", zegt Kadijk. "Daarbij is het wel goed om te beseffen dat vanuit het wereldbeeld van rechtsextremisme de samenleving echt 'droog' is, brandhout is. Dat een vlam in de pan genoeg kan zijn."

"Een andere manier om die ineenstorting te stimuleren is verdeeldheid zaaien, polariseren, door de ene keer op posters tot invoer van de sharia op te roepen en een week later tot uitzetting van alle moslims."

Aanslag op politici

The Base is in 2018 opgericht door de in Rusland wonende Amerikaan Rinaldo Nazzaro. De groep is vooral in de VS actief, maar wist dankzij internet ook buiten de VS aanhang te werven, ook in Nederland.

Nieuwsuur liet in 2021 zien hoe leden van The Base en van een gelijksoortige organisatie zich voorbereiden op een gewelddadige strijd. In chatgroepen werd over aanslag op Nederlandse politici gesproken en grote rechtsextremistische terreuraanslagen, zoals die in Christchurch in Nieuw-Zeeland in 2019, werden geprezen.

In 2021 zijn in Nederland twee leden van The Base veroordeeld voor deelname aan een terroristische organisatie en opruiing tot een terroristisch misdrijf. De toen 20-jarige Fabio I. had in chatgroepen gezegd dat Joden, "negers", homo's en pedoseksuelen moesten worden neergemaaid.

Ook wilde hij dat nazi's politieke partijen zouden infiltreren en die dan zouden overnemen. Hij kreeg een celstraf van 24 maanden, waarvan 18 maanden voorwaardelijk, en een werkstraf van 240 uur.

De toen 21-jarige Steven V. had in chatgroepen waarin over aanslagen op de politie werd gesproken gezegd dat hij drie fietsroutes kende die toenmalig premier Rutte naar zijn werk nam. Hij kreeg een werkstraf van 240 uur.

Serieus nemen

Kadijk weet niet hoe groot de aanhang van dit soort groepen op dit moment is. Het is lastig om dat vast te stellen omdat deelnemers hun identiteit verborgen houden. De Nationaal Coördinator Terrorismedreiging en Veiligheid (NCTV) zegt dat in Nederland waarschijnlijk een paar honderd mensen actief zijn in het rechts-extremistische online milieu. Dat zijn voornamelijk minderjarige of jongvolwassen mannen."

Bewegingen als The Base, die met terroristisch geweld een rassenoorlog willen bespoedigen, zijn decentraal georganiseerd.

"Elke dag, elke week is er weer een of andere tiener die besluit om weer een nieuwe groep op te zetten, met een nieuwe naam", zegt Kadijk. "Maar we moeten het wel serieus nemen, want dat kan allemaal wel nare gevolgen hebben."

In de VS, het Verenigd Koninkrijk en Canada staat The Base al langer op de terrorismelijst.

Het jubileumfeest is onlangs gevierd. Maar vijftig jaar na de opening van het eerste officiële blijf-van-mijn-lijfhuis in Amsterdam is er weinig reden tot vreugde. De opvang bij huislijk geweld blijft actueel. In Amsterdam opent binnenkort een tweede vestiging van wat tegenwoordig een Oranje Huis wordt genoemd.

"Amsterdam is straks de eerste stad in Nederland met een tweede huis en dit is de eerste uitbreiding in tijden", zegt Leonie Hutten van de Blijf Groep bij AT5. Maar het kan niet anders, stelt ze.

De vraag naar opvang is zo groot dat er meestal alleen 'noodbedden' in de crisisopvang beschikbaar zijn voor iemand die acuut weg moet uit haar of zijn woning. Hutten: "Ondanks dat er met het nieuwe Oranje Huis maar acht plekken bijkomen, hopen we wel dat vrouwen hierdoor eerder een plek kunnen krijgen."

Samen met een groep andere jonge vrouwen was het Anita Aerts die begin jaren 70 met het voorstel kwam om vrouwen bij huiselijk geweld op te vangen in speciale huizen. Aerts had het idee opgepikt op een reis naar Engeland. "Toen wisten we: dat willen we ook", vertelt ze nu.

Samen met een groep 'beroepskrakers' kraakte ze in 1973 een pand midden in de binnenstad en begon met provisorische opvang. Kort daarna wees de gemeente een plek aan voor het eerste officiële blijf-van-mijn-lijfhuis, dat in 1974 openging in de buurt van het Amstelstation.

"Het waren stapelbedden in één grote ruimte, met nog twee of drie andere plekjes", aldus Aerts. "De een kwam binnen met alle nodige documenten, maar de ander rende echt weg uit huis als de nood hoog was en kwam radeloos bij ons aan. Terwijl wij ook maar zelf uitvonden wat we allemaal moesten doen."

Geheime plekken

Jarenlang werd niet bekendgemaakt waar de blijf-van-mijn-lijfhuizen waren gevestigd. Ze zaten op geheime plekken, om te voorkomen dat mannen de plek zouden ontdekken waar de vrouwen en kinderen schuilden.

Om diezelfde reden zaten de blijf-van-mijn-lijfhuizen ook verspreid door de steden. In 2011 ging dat beleid om. Er zijn nog steeds anonieme huizen, maar ook blijfhuizen waarvan de plek juist wel bekend is. Verder zijn er aparte woningen waar volwassenen en kinderen terecht kunnen. Een groot verschil met vroeger is ook dat in alle gevallen direct hulpverlening beschikbaar is.

"Maar huiselijk geweld komt voort uit relaties en een relatie verbreken doe je niet zo maar", zo onderbouwt Hutten de inzet van hulpverleners. Daarbij kan ook de 'pleger' van huiselijk geweld worden betrokken. "We waren van tevoren best wel bang dat de plegers woedend voor de deur zouden staan, maar dat valt heel erg mee", aldus Hutten. Zij benadrukt wel dat slachtoffers ermee moeten instemmen dat de plegers betrokken worden bij de hulp.

Het sluipt erin

Eveline (achternaam bij redactie bekend) woont nu ongeveer een jaar samen met haar kinderen in het Oranje Huis in Amsterdam. Er wonen vrouwen, en soms ook mannen, die slachtoffer zijn van huiselijk geweld, vertelt ze. Zelf is ze zowel mentaal als fysiek mishandeld.

Het begon jaren geleden met het controleren van haar leven. "Zoiets sluipt erin en dat heb je eerst niet door", aldus Eveline. "Het begon met belletjes en appjes dat hij niet wilde dat ik met bepaalde mensen omging; dat hij wilde dat ik ander werk zou zoeken."

Uiteindelijk ging die controle over naar fysiek geweld: "Wat begon als discussie werd een ruzie, daar kwam een klap bij. Een klap werd een trap, en aan het eind lag ik op de grond als hij me aan mijn kraag tegen de muur had gesmeten."

Ze woont dus nu gescheiden van haar partner. Toch vindt ze het belangrijk dat die bij de hulpverlening wordt betrokken, vooral voor haar kinderen: "Mijn kinderen hebben wel door wat er is gebeurd en kregen dingen mee in ruzies. Maar hij heeft de kinderen niets aangedaan en zij houden ook van hun vader. Dus ik denk dat het een hele goede ontwikkeling is om hem erbij te betrekken", zegt ze. "Al vind ik dat soms ook heel moeilijk."

Sociale media

Volgens initiatiefneemster van het eerste uur Anita Aerts is het goed dat er meer plekken bijkomen: "Als dat meer mensen helpt, is het alleen maar positief." De hulpvraag is wel veranderd, ziet ze: "Vroeger was er alleen geweld als de pleger en slachtoffers samen waren. Met alle sociale media van nu zijn er veel meer vormen van geweld. En ondanks dat je niet altijd weet wat je kunt doen, is dat geen reden om niets te doen."