Litouwen heeft de noodtoestand uitgeroepen wegens herhaalde verstoringen van het vliegverkeer door weerballonnen uit buurland Belarus. Door de hogere alarmfase heeft het leger meer mogelijkheden om in te grijpen. Ook krijgt de politie meer opsporingsbevoegdheden.

Het land, lid van de NAVO en de EU, wordt al maandenlang getergd door de grote ballonnen. Smokkelaars zouden die gebruiken om sigaretten het land binnen te krijgen. Doordat de met helium of waterstof gevulde ballonnen op 3 tot 4 kilometer hoogte het luchtruim doorkruisen, kunnen ze in aanvliegroutes terechtkomen. De luchthaven van hoofdstad Vilnius ligt maar zo'n 30 kilometer van de grens.

In de afgelopen maanden moest het vliegverkeer rond Vilnius meerdere keren urenlang worden stilgelegd vanwege de ballonnen. Honderden vluchten werden uitgesteld, met vertraging voor tienduizenden passagiers.

'Hybride aanval'

Litouwen beschouwt de ballonnen als een hybride aanval door een bondgenoot van Rusland. "We roepen de noodtoestand niet alleen uit vanwege de verstoringen voor de burgerluchtvaart, maar ook vanwege de nationale veiligheid", zei de minister van Binnenlandse Zaken bij de aankondiging. Het is nog niet bekend hoelang de maatregel zal gelden.

Voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie gebruikte ook de term hybride aanval en noemde de situatie compleet onacceptabel. De EU is volgens haar van plan de sancties tegen Belarus aan te scherpen. Ook werd de Belarussische vertegenwoordiger op het matje geroepen.

De ballonnen passen volgens Litouwen in een patroon van schendingen van het Europese luchtruim door Rusland. Eerder dit jaar schoten Nederlandse F-35's Russische drones boven Polen uit de lucht en drongen straaljagers het luchtruim van Estland kort binnen. Ook worden Europese landen al geruime tijd geplaagd door mysterieuze dronemeldingen.

Verwijten over en weer

Dit jaar sloot Litouwen al wekenlang de grens met Belarus als vergelding voor de ballonnen. Belarus reageerde door honderden buitenlandse vrachtwagens aan de grens tegen te houden.

Het regime in Minsk houdt vol niets met de ballonnen te maken te hebben. Dictator Loekasjenko wees juist met de vinger naar Litouwen zelf: "Ze vliegen niet zomaar ergens heen, iemand moet ze daar ontvangen." Ook beschuldigt Belarus juist Litouwen ervan propaganda met drones de grens over te sturen, wat het land ontkent.

Litouwen heeft verschillende bedrijven opdracht gegeven om afweersystemen tegen de ballonnen te ontwikkelen. Probleem daarbij is de zware lading van de ballonnen, die kan oplopen tot 50 kilo. Omdat dat gewicht schade of slachtoffers zou kunnen aanrichten, is Litouwen tot nu toe huiverig om de ballonnen uit de lucht te schieten.

Gebrek aan privacy, gedwongen verhuizingen en ontoereikende faciliteiten. De menswaardigheid in de opvang voor Oekraïners in Nederland is in gevaar. Daarvoor waarschuwen de Nationale Ombudsman en de Kinderombudsman.

Volgens ombudsman Reinier van Zutphen en kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer is onmiddellijke actie nodig. "Zonder directe maatregelen komt de menswaardige opvang van 130.000 Oekraïners in Nederland verder onder druk te staan", schrijven ze in een brief aan alle gemeenten en aan asielminister Keijzer.

Al geruime tijd zit de opvang voor Oekraïners vol. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten sprak begin september van een "zeer kritieke situatie" en riep het Rijk op actie te ondernemen. In een reactie liet demissionair minister Keijzer toen weten dat ze wil dat Oekraïense mannen hun eigen huisvesting verzorgen.

Nog dagelijks komen er nieuwe vluchtelingen vanuit Oekraïne naar Nederland. Dat betekent dat mensen (slaap)kamers moeten delen, vaak met vreemden. Ook zien de instanties veel klachten binnenkomen over slechte sanitaire voorzieningen en het ontbreken van een keuken.

Volgens de ombudsmannen lopen opvangcentra bijvoorbeeld al maanden vast bij het plaatsen van keukens door complexe regelgeving. Recentelijk gaan de klachten ook veel over het gedwongen moeten verhuizen omdat bestaande locaties hun deuren sluiten.

'Piept en kraakt'

Al eerder deden de twee ombudsmannen een oproep aan gemeenten om de voorzieningen voor Oekraïners te verbeteren. Het piept en kraakt nog altijd in de Oekraïne-opvang, concluderen zij nu. "Inmiddels hebben wij meer dan 110 klachten over ruim zeventig gemeenten ontvangen", staat in de brief aan asielminister Keijzer.

Het aantal klachten blijft hoog, schrijven de ombudsmannen. Bezoeken aan de opvanglocaties bevestigen die klachten. "Bewoners hebben het zwaar door het langdurig verblijf in locaties die daarvoor niet geschikt zijn. Er is - zeker in omgebouwde kantoorpanden - onvoldoende privacy en ook het gedeeld gebruik van sanitaire en kookvoorzieningen begint de mensen op te breken", beschrijven ze de problemen.

Impact op kinderen

Een medewerker van de opvang maakt zich zorgen. "De situatie duurt te lang. Bewoners zitten aan de limiet van wat je als mens aankan", citeren de ombudsmannen.

Op meerdere opvangplekken spraken ze medewerkers die zich zorgen maken. Ook over de impact op gevluchte Oekraïense kinderen. "Kinderen verblijven op locaties die voor hen ongeschikt zijn, zijn onzeker over hun toekomst en krijgen onvoldoende mentale ondersteuning", schrijven ombudsman Van Zutphen en kinderombudsvrouw Kalverboer. Van kinderen zelf kregen ze te horen dat het onderwijs dat ze krijgen niet aansluit bij hun niveau.

De gevechten die zondag tussen Cambodja en Thailand zijn begonnen in betwist grensgebied breiden zich uit. Volgens Cambodja hebben Thaise troepen het vuur geopend op de grensprovincie Banteay Meanchey, waarbij twee burgers omkwamen.

Thailand beschuldigt Cambodja er op zijn beurt van raketaanvallen in burgergebieden te hebben uitgevoerd. "Thaise operaties richten zich uitsluitend op militaire doelen. Terwijl Cambodja nog steeds wapens inzet die gericht zijn op onschuldige burgers, burgerlocaties en medische voorzieningen, met het kennelijke doel om chaos en paniek onder de bevolking te veroorzaken", zegt een hoge Thaise militair.

De voormalige premier van Cambodja, Hun Sen, zegt dat Cambodja wraak heeft genomen op de aanvallen van Thailand gisteravond en vanochtend. Volgens Hun Sen heeft Cambodja meer dan 24 uur gewacht tot Thailand het staakt-het-vuren zou respecteren, voor het in actie kwam.

Sinds de start van het conflict in de nacht van zondag op maandag zijn volgens Cambodja zeven doden en twintig gewonden gevallen. Aan de Thaise zijde kwamen volgens het Thaise leger drie militairen om.

Staakt-het-vuren

Het staakt-het-vuren tussen de twee landen werd in juli na bemiddeling van de Amerikaanse president Trump gesloten, nadat er weer hevige gevechten waren uitgebroken in het grensgebied.

Thailand en Cambodja betwisten al meer dan een eeuw lang de 800 kilometer lange landsgrens tussen de landen. De grens werd getrokken na de Franse bezetting van Cambodja. Centraal in het conflict staat de Preah Vihear Tempel die beide landen claimen.

De afgelopen dagen laaide het oude conflict tussen beide landen plotseling weer op. Het Thaise leger voerde luchtaanvallen uit op Cambodja en Cambodjaanse troepen vuurden schoten af op Thais grondgebied.

Wie begonnen is met de vijandelijkheden is onduidelijk. Beide landen beschuldigen elkaar daarvan. Wel duidelijk is dat Thailand niet van plan is te stoppen. Het land zegt het Cambodjaanse leger voor langere tijd te willen verlammen.

Duizenden mensen geëvacueerd

Beide landen hebben mensen in het grensgebied opgeroepen te evacueren. In Cambodja brachten duizenden mensen de nacht door in tenten in een opvangcentrum.

De Amerikaanse president Trump heeft zowel Thailand als Cambodja opgeroepen om de wapenstilstand die in juli werd gesloten, volledig te respecteren.