De gevechten die zondag tussen Cambodja en Thailand zijn begonnen in betwist grensgebied breiden zich uit. Volgens Cambodja hebben Thaise troepen het vuur geopend op de grensprovincie Banteay Meanchey, waarbij twee burgers omkwamen.

Thailand beschuldigt Cambodja er op zijn beurt van raketaanvallen in burgergebieden te hebben uitgevoerd. "Thaise operaties richten zich uitsluitend op militaire doelen. Terwijl Cambodja nog steeds wapens inzet die gericht zijn op onschuldige burgers, burgerlocaties en medische voorzieningen, met het kennelijke doel om chaos en paniek onder de bevolking te veroorzaken", zegt een hoge Thaise militair.

De voormalige premier van Cambodja, Hun Sen, zegt dat Cambodja wraak heeft genomen op de aanvallen van Thailand gisteravond en vanochtend. Volgens Hun Sen heeft Cambodja meer dan 24 uur gewacht tot Thailand het staakt-het-vuren zou respecteren, voor het in actie kwam.

Sinds de start van het conflict in de nacht van zondag op maandag zijn volgens Cambodja zeven doden en twintig gewonden gevallen. Aan de Thaise zijde kwamen volgens het Thaise leger drie militairen om.

Staakt-het-vuren

Het staakt-het-vuren tussen de twee landen werd in juli na bemiddeling van de Amerikaanse president Trump gesloten, nadat er weer hevige gevechten waren uitgebroken in het grensgebied.

Thailand en Cambodja betwisten al meer dan een eeuw lang de 800 kilometer lange landsgrens tussen de landen. De grens werd getrokken na de Franse bezetting van Cambodja. Centraal in het conflict staat de Preah Vihear Tempel die beide landen claimen.

De afgelopen dagen laaide het oude conflict tussen beide landen plotseling weer op. Het Thaise leger voerde luchtaanvallen uit op Cambodja en Cambodjaanse troepen vuurden schoten af op Thais grondgebied.

Wie begonnen is met de vijandelijkheden is onduidelijk. Beide landen beschuldigen elkaar daarvan. Wel duidelijk is dat Thailand niet van plan is te stoppen. Het land zegt het Cambodjaanse leger voor langere tijd te willen verlammen.

Duizenden mensen geëvacueerd

Beide landen hebben mensen in het grensgebied opgeroepen te evacueren. In Cambodja brachten duizenden mensen de nacht door in tenten in een opvangcentrum.

De Amerikaanse president Trump heeft zowel Thailand als Cambodja opgeroepen om de wapenstilstand die in juli werd gesloten, volledig te respecteren.

De twaalf afgelopen maanden zijn 67 journalisten gedood, blijkt uit cijfers van belangenorganisatie Reporters sans frontières (RSF). Het is het hoogste aantal sinds 2018, toen er 88 medewerkers van de media omkwamen. Vorig jaar lag het aantal op 54.

Bijna de helft van de gedode journalisten in de periode van december 2024 tot en met november dit jaar verloor het leven in de Gazastrook, 29. De oorlog daar heeft sinds de aanvallen van Hamas in 2023 aan ruim 200 verslaggevers het leven gekost, met name Palestijnen.

RSF haalt met name de aanval op het Nasser-ziekenhuis aan, waarbij vijf journalisten onder de ruim twintig doden waren. Meerdere mensen die betrokken waren bij de hulpverlening en verslaggeving na de aanval kwamen om toen Israël enkele minuten later een tweede aanval uitvoerde.

"Onder de regering-Netanyahu heeft het Israëlische leger een ongekend bloedbad aangericht onder de Palestijnse pers", schrijft RSF in een analyse. "Om zijn misdaden goed te praten, zet het leger met ongegronde beschuldigingen Palestijnse journalisten weg als terroristen in een wereldwijde propagandacampagne."

De tweede plek op de infame ranglijst wordt ingenomen door Mexico, waar de media vaak het doelwit zijn van drugskartels. "Door de voortdurende straffeloosheid kunnen criminele bendes onafhankelijke geluiden smoren en hun controle over nieuws en informatie aanscherpen", waarschuwt RSF.

Niet alleen vielen er in het land zelf negen doden, door de 'mexicanisering' van de rest van Latijns-Amerika is dat continent goed voor bijna een kwart van de doden.

RSF wijst verder de oorlogsgebieden in Sudan en Oekraïne aan als gevaarlijk voor journalisten. In Sudan kwamen vier mensen om, in Oekraïne jaagt Rusland op oorlogsverslaggevers. Daarbij kwam bijvoorbeeld een van de twee journalisten die in het buitenland werden gedood om, de Franse fotograaf Antoni Lallican.

"Dit waren geen ongelukken, geen nevenschade. Ze waren doelwit vanwege hun werk", zegt RSF-directeur Thibaut Bruttin over de 67 doden. "Journalisten zijn getuigen voor de geschiedenis, maar ook steeds vaker ongewenste pottenkijkers, wisselgeld, pionnen in diplomatieke spelletjes en mannen en vrouwen die uit de weg geruimd moeten worden."

Russische persbreidel

In Rusland werd de persbreidel afgelopen jaar verder uitgebreid door journalisten gevangen te zetten. China is wereldwijd nog altijd koploper met 121 van de 503 opgesloten journalisten in de 47 onderzochte landen, maar Rusland streefde Myanmar, Israël en Belarus voorbij door van 38 naar 48 opgesloten journalisten te gaan.

Het land houdt ook de meeste buitenlanders gevangen: 26 Oekraïners. Israël is hier nummer twee, met twintig gevangen Palestijnen. Zestien van hen werden opgepakt in de afgelopen twee jaar.

RSF spreekt verder zijn verontrusting uit over het feit dat in Syrië nog altijd 37 journalisten worden vermist, hoewel de macht van zowel Islamitische Staat als Bashar al-Assad daar inmiddels is gebroken. Wereldwijd worden 135 mensen uit 37 landen vermist. Nog eens twintig zijn gegijzeld, onder wie een zevental dat dit jaar in handen viel van Houthi-rebellen in Jemen.

De mentale gezondheid van Nederlanders verslechtert. Dat zeggen onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Trimbos Instituut in de nieuwe Monitor Mentale Gezondheid. Niet alleen kampen meer mensen met mentale problemen, ook het aantal mensen met een psychische aandoening neemt toe.

"Het gaat echt om een zorgelijke verslechtering, die al inzette voor corona", zegt Marith Volp, directeur Volksgezondheid en Zorg bij het RIVM. "De mentale gezondheid staat onder druk."

Jongeren

Waar de verslechtering vandaan komt, vinden de instituten moeilijk te zeggen. Wel is er gekeken naar factoren die samenhangen met mentale gezondheid. Bestaanszekerheid wordt daarbij vaak genoemd. "Denk bijvoorbeeld aan mensen die geen woning kunnen vinden."

Vooral met jongeren gaat het niet goed. "We maken ons echt zorgen over jonge mensen", zegt Volp.

Dat het niet goed gaat met de mentale gezondheid van jongeren, kwam ook in andere onderzoeken naar voren. Vooral meisjes hebben veel last van bijvoorbeeld depressiviteit.

Wat zijn de gevolgen van de verslechtering van onze mentale gezondheid?

Problemen met mentale gezondheid leggen druk op de Nederlandse zorg. Zo kwam een kwart van de Nederlanders boven de 16 jaar al eens bij de huisarts voor mentale problemen en is een op de twintig Nederlanders bij de gespecialiseerde GGZ geweest.

"De ziektelast voor mentale problemen is hoger dan voor elke andere ziekte", zegt Volp. Ziektelast wordt berekend door te kijken naar het aantal levensjaren dat iemand door een ziekte verloren heeft, plus het aantal jaren dat iemand met een ziekte geleefd heeft.

Ook financieel kost de verslechterde mentale gezondheid Nederland veel. "Dat komt neer op bijna 500 euro medische zorgkosten per inwoner per jaar. Bovendien kost het ziekteverzuim door mentale problemen Nederland zo'n 5 miljard euro per jaar", zegt de RIVM-directeur.

Het suïcidecijfer is de afgelopen jaren wel stabiel gebleven, zo zeggen de onderzoekers.

Volp doet namens beide instituten een oproep aan de formerende partijen in Den Haag. "Mentale gezondheid moet daar hoog op de agenda staan. We moeten in Nederland vooral volop inzetten op preventie en vroege signalering", zegt ze.

"Die preventie is niet alleen een opdracht voor de zorg maar voor de hele samenleving. Op die manier houden we ook de zorgkosten dragelijk. Bovendien is langetermijnbeleid nodig, dat hebben we de afgelopen jaren niet gehad."

In scholen in Enschede wordt al werk gemaakt van preventie en vroegsignalering. Gideon Sterkenburg is directeur van het Neon College, een middelbare school voor speciaal onderwijs. Op de school is een jeugdhulpverlener aanwezig die nauw samenwerkt met docenten.

"Door de samenwerking tussen jeugdhulp en de docenten ben je veel meer op de hoogte van elkaar. Dat werkt heel goed", zegt Sterkenburg. "Normaal gesproken is er niet echt contact tussen jeugdhulp en de school, maar op deze manier wel. De preventie zit hem er ook in dat we zo sneller van elkaar kunnen leren."

Dat een jeugdhulpverlener in de school aanwezig is, maakt het ook gemakkelijk om snel signalen op te merken bij leerlingen of met ouders in gesprek te gaan over de opvoeding en mogelijke jeugdhulpzorg. "Je kunt de zorgprofessional veel sneller vragen om even aan te schuiven wanneer die verderop in de gang zit."

"Het is ook fijn dat iemand vanuit de school direct kan doorverwijzen naar andere zorgorganisaties. Normaal is de school geen partij in dat soort processen."

Faalangst

Sterkenburg waarschuwt wel dat jeugdhulp inschakelen bij leerlingen met problemen niet altijd de beste optie is. "Op die manier zeg je namelijk tegen de leerling dat hij of zij per se jeugdhulp nodig heeft."

De schooldirecteur zegt dat problemen van jongeren niet altijd meteen gemedicaliseerd hoeven worden. "Is het bijvoorbeeld zo dat een leerling faalangst heeft, of wil hij of zij gewoon consequent niet voor zijn toetsen leren. Door dingen van verschillende kanten te bekijken kan je ook al veel oplossen."

Soms ligt de oplossing voor mentale problemen ook niet bij de zorg, zegt Sterkenburg. "Dat een leerling weinig slaapt, kan ook gewoon door zijn telefoongebruik komen. Dan moet je daar dus aan werken. Onderschat daarbij ook het werk van goede maatschappelijke jongerenwerkers niet."