De slachtoffers van het schandaal waarbij een gynaecoloog in het Rijnstate-ziekenhuis in Arnhem sperma dat was afgegeven voor ivf gebruikte als donorzaad, hebben met het ziekenhuis en de arts een schikking getroffen. Dat meldt de advocaat van de slachtoffers in radioprogramma Pointer.

De schikking betekent het einde van een langslopend juridisch conflict, waarin de slachtoffers meerdere keren naar de rechter stapten.

Geen toestemming

De misstanden kwamen aan het licht toen een donorkind in de zoektocht naar haar anonieme vader via DNA-stamboomonderzoek terechtkwam bij een man die nooit donor was geweest. Wel had de man in de jaren tachtig zijn zaad afgegeven voor een ivf-traject in het Rijnstate-ziekenhuis.

Dat werd zonder zijn toestemming gebruikt als donorzaad, waardoor de man zonder zijn weten een kind kreeg. Daar komt bij dat de man drager is van een erfelijke ziekte, die is overgedragen aan het donorkind en haar zoontje.

Omdat alles erop wees dat er opzettelijk was gehandeld, dwongen de slachtoffers de gynaecoloog om voor de rechtbank onder ede te verklaren over de gebeurtenissen. De arts beweerde dat hij zich niets kon herinneren en ontkende ooit zijn eigen zaad bij donorbehandelingen te hebben gebruikt.

Dat laatste bleek aantoonbaar onjuist, zo werd later bevestigd in de documentaire Spoorloos onderzoekt: Sporen van een spermabank van KRO-NCRV. De gynaecoloog is inmiddels gepensioneerd, schrijft Omroep Gelderland.

Schikking

De gedupeerden startten een aansprakelijkheidsprocedure om de schade die door deze fouten was ontstaan te verhalen op het ziekenhuis. Er is nu een schikkingsregeling getroffen tussen het ivf-stel, de moeder en het donorkind, het Rijnstate-ziekenhuis en de gynaecoloog. Rijnstate doet geen uitspraken over de inhoud van de schikking.

"Het is fijn dat het ziekenhuis en de arts uiteindelijk hun verantwoordelijkheid hebben genomen en bereid bleken tot een schikking", zegt de advocaat van de slachtoffers.

"Wel willen we stellen dat we samen mede dankzij goed contact met de familie die het betreft tot een oplossing zijn gekomen die naar tevredenheid is van alle betrokkenen", zegt het ziekenhuis in een reactie.

Rijnstate benadrukt dat de wet- en regelgeving op het gebied van kunstmatige inseminatie is veranderd en aangescherpt. "Met onze huidige manier van werken zal zich een dergelijke situatie als in de schikkingszaak niet meer voordoen."

Het Openbaar Ministerie eist een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 25 jaar tegen Khaled al N. Hij wordt verdacht van de moord op zijn 18-jarige dochter Ryan uit Joure. Tegen haar broers, Mohamed en Muhanad, eist de officier van justitie twintig jaar voor het medeplegen van de moord.

Ryans lichaam werd op 28 mei vorig jaar gevonden in een moeras bij de Oostvaardersplassen. Het OM acht bewezen dat haar vader en broers met een vooropgezet plan Ryan hebben vermoord. Zij zou zich volgens haar familie "te westers" hebben gedragen.

Broers Mohamed en Muhanad zitten vast in Nederland, hun vader is gevlucht naar Syrië. Vanuit Syrië schreef hij vorig jaar in een brief in De Telegraaf dat hij zijn dochter heeft gedood. Gisteren liet hij dat ook zijn advocaat herhalen.

Het OM zegt dat het zeer aannemelijk is dat zowel de vader als de broers op de plek waren waar Ryan is gevonden. Dat blijkt onder meer uit hun stappentellers. Justitie gaat ervan uit dat Ryan slachtoffer is geworden van "eermoord, een vorm van femicide". Daarvoor is geen plek in Nederland, zegt de officier van justitie.

Appen over doden Ryan

Ook de berichten die de familieleden al langere tijd uitwisselden over het doden van Ryan wijzen op hun schuld, zegt het OM. Zo stuurde de vader berichten naar de broers over manieren waarop Ryan kon worden gedood.

"Uit de gesprekken blijkt dat er in de familie openlijk wordt gesproken over hoe Ryan gedood kan worden", zegt de officier van Justitie. Daar doet ook Mohamed aan mee. "Het is Mohamed die met het plan komt om haar te doden met een giftige plant."

Tijdens de inhoudelijke zitting gisteren in de rechtbank van Lelystad werd duidelijk dat er zes meter tape is gebruikt om Ryan te knevelen. Op de tape zat haar vaders DNA, evenals onder de nagels van Ryan, waarschijnlijk van een worsteling. Ze werd gevonden met haar handen op haar rug gebonden, haar neus en mond waren afgeplakt met tape.

Beide broers zeggen dat hun vader hun zus heeft vermoord en houden zelf vol onschuldig te zijn. Op de zitting gisteren noemden zij hem een "psychopaat" en een "monster".

De officier van justitie zegt dat de broers zich zes maanden lang beriepen op hun zwijgrecht en vraagt zich af waarom ze niet "van de daken" schreeuwden onschuldig te zijn. Wel zegt het OM rekening te houden met de invloed van de vader op de broers. Ze zijn volgens justitie echter zelf verantwoordelijk voor hun aandeel in de dood van hun zusje.

Opgehaald door broers

Op de dag van de moord was Ryan bij een vriend en werd ze opgehaald door haar broers. In de gesprekken schreven de twee dat Ryan niet wilde meekomen uit Rotterdam. Daarop antwoordde vader Khaled: "Teef. Bind haar mond en sleep haar naar de auto."

Ook berichtte Khaled zijn zoons dat ze hun zus in een meer moesten dumpen. "Het moet diep zijn. Verzwaar haar bij haar benen. Laat de vissen haar opeten zodat er geen sporen van haar te vinden zijn", schreef hij. En ook: "Al deze meren en konden jullie niet van haar afkomen? Oké, stop maar totdat ik kom en het afhandel."

Beide broers verklaren dat ze samen met Ryan bespraken wat ze hun vader zouden antwoorden. Ze zeggen dat ze hem probeerden te misleiden. Ook zeggen ze dat ze dachten dat hun vader slechts dreigende taal uitsprak en niet echt tot moord in staat was.

Het OM acht dit niet geloofwaardig, omdat Ryan zich voor haar vertrek zou hebben opgesloten en zichzelf iets dreigde aan te doen. Die paniek bij haar duidt niet op vertrouwen in haar broers, zegt de officier van justitie.

'Dat meisje is klaar'

In december vorig jaar presenteerde het OM geluidsfragmenten, waarin Mohamad zich ook uitlaat over zijn zus. "Ik zweer het, zij wil ons vernederen", zegt hij in het geluidsbestand over haar. "Ik ben eerlijk, als we weten waar dat meisje is, is dat meisje klaar."

Ryan verklaarde zelf al eens bij de politie dat haar vader haar en meerdere familieleden mishandelde en bedreigde. Een van haar broers liet toen aan de politie weten dat hij vond dat Ryan de eer van de familie had aangetast door zichzelf live op TikTok in westerse kleding en met make-up te tonen.

Na het weekend is een derde dag uitgetrokken voor de strafzaak. Dan komen de advocaten van de broers en vader aan het woord. De uitspraak staat gepland op 5 januari.

De gemeente Amsterdam komt met aanvullende maatregelen om de druk van toerisme op de binnenstad terug te dringen. De toeristenbelasting is nu al de hoogste in Europa, maar gaat mogelijk nog verder omhoog, schrijft het college in een brief aan de gemeenteraad.

Ook komt er meer geld beschikbaar voor een vastgoedfonds waarmee panden kunnen worden aangekocht. En het college wil een vergunningsplicht invoeren voor nieuwe toeristische winkels.

Verhoging toeristenbelasting

In de brief schrijft het college dat het aantal overnachtingen voor het derde jaar op rij boven het gestelde maximum van twintig miljoen is gekomen. De toeristenbelasting van 12,5 procent is blijkbaar niet genoeg geweest om onder die twintig miljoen te blijven.

Vanaf 1 januari 2026 gaat de belasting op overnachtingen naar 33,5 procent. Die verhoging is puur het gevolg van de btw-verhoging voor hotels van 9 naar 21 procent door het kabinet. Als die btw-verhoging er niet voor zorgt dat het aantal overnachtingen onder de twintig miljoen zakt, kan dat voor het college aanleiding zijn om de toeristenbelasting vanaf 1 januari 2027 verder te verhogen, aldus de brief.

Vermakelijkheidsbelasting

De gemeente wil ook grip krijgen op dagjesmensen. Daarbij wordt gedacht aan de uitbreiding van een vermakelijkheidsbelasting naar meer sectoren. Zo'n belasting is er nu al voor rondvaarten en evenementen. Waar het college precies aan denkt, wordt niet toegelicht. Die belasting mag in ieder geval niet ten koste gaan van het cultuuraanbod, aldus de brief.

Onderzocht wordt nog of de gemeente nieuwe commerciële attracties in en rond het centrum kan beperken.

Vastgoedfonds en vergunningsplicht

Amsterdam heeft een vastgoedfonds waarmee panden kunnen worden aangekocht. De stad heeft daardoor zeggenschap over wat er met die panden gebeurt.

In dat vastgoedfonds zit nu 5 miljoen euro, maar dat is niet genoeg om de leefbaarheid van de binnenstad op lange termijn te verbeteren, aldus de raad. Extra inkomsten uit een verhoging van de toeristenbelasting kunnen deels worden gebruikt om het vastgoedfonds te vullen en dus meer panden aan te kopen.

Een andere maatregel is een vergunningsplicht voor toeristische detailhandel in de binnenstad. Het college constateert dat in de binnenstad ondernemers actief zijn die belastingregels en werknemersrechten omzeilen en zich niet houden aan regels van de voedsel- en warenautoriteiten, terwijl bonafide ondernemers door oneerlijke concurrentie uit de binnenstad worden verdrongen. Dat gaat ten koste van de leefbaarheid. Een vergunningenstelsel biedt de gemeente de mogelijkheid om te onderzoeken of een ondernemer die een winkel wil openen bonafide is.