"Ik baal er gewoon van", zei NS-topman Wouter Koolmees vanmorgen. Hij herhaalde daarmee een veelgehoorde uitspraak onder de miljoen dagelijkse treinreizigers over de stakingen bij NS. Een poging met alle vakbonden weer aan tafel te gaan mislukte vandaag. Daarom volgt morgen een nieuwe staking in Noord-Holland en Oost-Nederland.

Er zit een fors gat tussen wat de bonden vragen en de NS wil of kan bieden. "De vakbonden eisen 7 tot 8 procent meer loon per jaar, wij bieden nu 3,25 en 2,75 procent voor 2025 en 2026", zei Koolmees.

De voormalig minister van Sociale Zaken wijst naar de financiële positie van het spoorbedrijf: "NS draait sinds corona al vijf jaar op rij verlies. En we willen ook de treinkaartjes betaalbaar houden."

Gaat het echt zó slecht met de NS?

Officieel: ja. Met de NS ging het financieel altijd prima, tot Nederland in 2020 in lockdown moest door de uitbraak van het coronavirus. In dat jaar maakte de NS een verlies van bijna 2,5 miljard euro.

Om kosten te besparen dacht NS met 2000 mensen minder te kunnen. Aangenomen werd dat na de coronatijd meer mensen zouden gaan thuiswerken. Dat efficiënter werken pakte nog niet goed uit. In 2023 leed NS 427 miljoen euro verlies, vorig jaar 148 miljoen euro.

Er nemen nu dus veel minder mensen de trein?

Vorig jaar legden reizigers 15,5 miljard kilometer af met de treinen van NS. Dat zijn er 2 miljard minder dan voor corona. Door het thuiswerken zitten op sommige dagen veel minder mensen in de trein, terwijl de treinen op andere dagen juist vol zijn.

Daarom moest NS de afgelopen jaren naarstig op zoek naar nieuwe conducteurs en machinisten. "Wij willen natuurlijk ook een aantrekkelijke werkgever zijn", zei Koolmees vanmorgen, die daarmee de financiële spagaat waar de NS in zit illustreerde.

Welke financiële spagaat is dat?

Door het grote personeelstekort jaagt elk bedrijf op nieuwe medewerkers, en dus ook NS. En ook het NS-personeel wil een hoger loon omdat de prijzen maar blijven stijgen. In 2022 leverde een staking een loonstijging van 9,25 procent op. Om dat te betalen wilde NS toen de treinkaartjes fors duurder maken. Dat ging van tafel toen het kabinet eenmalig 120 miljoen euro overmaakte.

Dit jaar legde de overheid opnieuw geld bij en bezuinigde de NS elders in het bedrijf. Maar zonder "structurele oplossing" zegt de NS in het laatste jaarverslag dat de tarieven volgend jaar alsnog flink omhoog gaan. "Het moet uit de lengte of uit de breedte komen", aldus Koolmees.

Maar hoe slecht gaat het nu écht met NS?

Koolmees verwijst met de "vijf jaar verlies op rij" niet naar de nettowinst van NS, maar naar de zogenoemde onderliggende winst. Dat is de winst zonder eenmalige en bijzondere boekhoudkundige posten. De NS Groep is namelijk een wirwar van bedrijven: van NS Reizigers, NS Stations, treinonderhoudsbedrijf NedTrain tot NS Vastgoed. De NS verdient zijn geld niet alleen met treinkaartjes, maar hoeveel wel is lastig vast te stellen. Dat is niet te zien in de jaarrekening waar alle onderdelen op één grote hoop gaan.

Waar verdient NS nog meer aan dan?

NS bezit ook alle treinstations in het land. Daar worden bijvoorbeeld winkelruimtes verhuurd, waarbij NS met eigen winkels zoals Julia's of de Broodzaak zelf ook broodjes en koffie verkoopt. Ook is fietsverhuurder OV-fiets van NS.

In de jaarcijfers staat dat bijna 3,2 miljard euro aan "treingerelateerd vervoer" en 520 miljoen euro aan "stationsontwikkeling en -exploitatie" wordt verdiend. Onduidelijk is waaronder de OV-fiets en Julia's vallen.

Ook reed de NS met dochterbedrijf Abellio treinen in Engeland en Duitsland. Beide divisies werden de afgelopen jaren voor een niet bekendgemaakte winst of verlies de deur uit gedaan. Al dit soort onderdelen zitten jaarlijks verwerkt in die "onderliggende winst" van NS.

Dus, wat weten we nu wél over de financiën van NS?

Dat de NS twee jaar op rij onder aan de streep verlies maakt. Dat de inkomsten en de schulden van de NS tot aan de coronacrisis in 2020 in balans waren, maar daarna niet meer.

De NS mag tot en met 2033 op het landelijke spoornetwerk blijven rijden. Maar in plaats van dat de NS hiervoor moet betalen, krijgt het door de slechte financiën elk jaar subsidie van 13 miljoen euro.

Desondanks liep in 2024 is de schuld van NS op tot bijna 1,1 miljard euro, waarbij er 246 miljoen euro in de kas van de NS lag. Links- of rechtsom moet NS de komende jaren dus meer gaan verdienen. Tenzij de overheid als eigenaar van NS meer geld gaat bijleggen.

Afgestudeerde docenten die aan de slag willen in Almere, krijgen naast een baan ook direct een huurwoning in de stad. De gemeente en scholen willen zo het lokale lerarentekort aanpakken. In Almere is het lerarentekort al jaren zeer groot.

Met de maatregel hopen de gemeente en scholen zo'n vijftig tot zestig docenten extra per jaar aan de stad te binden. De gemeente en de schoolbesturen werken samen met woningcorporaties en een makelaar.

De regeling geldt vanaf 1 september voor alle afgestudeerde pabostudenten van Windesheim Almere. Voorwaarde is wel dat ze fulltime aan de slag gaan in het onderwijs in de stad. "Het tekort vraagt om vergaande maatregelen", zegt Windesheim-directeur Hasib Moukaddim.

Volgens Moukaddim reageren de studenten enthousiast. "Ze hadden zo'n mooi plan niet verwacht, het is een aanbod dat heel positief is ontvangen."

Doorstroomwoning

De nieuwe docenten krijgen niet alleen een huurwoning, maar ook recht op een zogenoemde doorstroomwoning voor later, schrijft Omroep Flevoland. Als ze gaan samenwonen of kinderen krijgen, mogen ze groter gaan wonen.

"Het moet duurzaam en langdurig zijn, want zo lossen we het lerarentekort het snelst op", aldus de directeur.

Inwoners van Iran maken zich grote zorgen over hun veiligheid door de aanvallen van Israël. Sommigen proberen hoofdstad Teheran te ontvluchten, maar dat is lastig.

"We horen de aanvallen en explosies, maar er is geen alarm om ons te waarschuwen", zegt een 35-jarige vrouw uit Teheran die de NOS sprak. Ook de 62-jarige Roya uit Teheran maakt zich zorgen, zegt ze tegen Al Jazeera. Ze schrok midden in de nacht wakker van explosies. "Mijn hart klopte in mijn keel. Ik zag rook aan de horizon en dacht dat de aanvallen ver weg waren. Maar toen ik 's ochtends de beelden zag, kwam ik erachter dat er ook een huis was geraakt dat slechts een paar blokken van ons was verwijderd."

Op beelden die mondjesmaat uit Iran komen, zijn lange rijen auto's te zien bij benzinestations. "Mensen willen de stad uit, maar de wegen worden afgesloten of er worden checkpoints opgezet", zegt de 35-jarige vrouw. Ze zegt dat het regime vooral op zoek is naar Israëlische spionnen. "De benzine is ook heel schaars, mensen zijn heel zuinig op hun brandstof. Dus hoe kunnen we dan weg?"

Uit veiligheidsoverwegingen wil ze haar naam niet zeggen. "Eigenlijk mogen we geen interviews geven van de overheid, we worden erover gewaarschuwd op het nieuws en krijgen er berichten over op onze telefoons. We mogen van de overheid ook geen foto's delen van aanvallen. De overheid denkt dan dat we spionnen zijn."

Uit angst voor het regime, willen ook Iraniërs die andere nieuwsmedia spraken niet bij naam genoemd worden. Aan BBC News zegt een inwoner van Teheran dat de stad door de luchtaanvallen "duidelijk niet veilig is". Deze inwoner wist de stad wel te ontvluchten. "Ik heb nog niet kunnen verwerken dat ik nu in een oorlogsgebied woon." Hij of zij zegt geen kant te willen kiezen in het conflict tussen Israël en Iran. "Ik wil dit gewoon met mijn familie overleven."

In Israël zijn onder veel woningen schuilkelders gebouwd en klinkt het luchtalarm als er aanvallen komen. Schuilkelders heeft Iran niet, zegt Mehdi Chamran, voorzitter van de gemeenteraad in Teheran tegen The Guardian.

Inwoners van Iran klagen vooral over de gebrekkige communicatie over de Israëlische aanvallen. "We krijgen het advies om te schuilen in de moskee of in de metro's, maar gisteravond schenen de metrostations dicht te zijn. We hebben daar niet veel vertrouwen in", zegt de 35-jarige vrouw. Ook de inwoners die BBC sprak, hebben die zorgen. "We horen explosies en hopen dat ons huis niet is geraakt", zegt een vrouw. "Maar waar kunnen we naartoe? Het voelt nergens veilig."

Chamran roept inwoners op om tunnels en kelders te gebruiken als geïmproviseerde schuilkelders. Een inwoner van de stad zegt tegen The Guardian geen vertrouwen te hebben dat moskeeën, scholen, metrostations en andere plekken veilig zullen zijn bij een bominslag. "Wat als ik er onder begraven raak?", zegt hij.

'Aanvallen bij markten en parken'

Onder anderen leden van de Iraanse Revolutionaire Garde zijn doelwit van de aanvallen. De 35-jarige vrouw uit Teheran zegt niet te weten waar die zich verstoppen en of zij daardoor risico loopt. "Ook zijn er in de buurt van parken en markten aanvallen geweest. Volgens Israël zijn daar dan schuilplaatsen van de Revolutionaire Garde."

Hoeveel mensen er bij de aanvallen zijn gedood, is lastig te bepalen. Het Iraanse ministerie van Volksgezondheid spreekt over zeker 220 doden. Israël stelt dat het gerichte aanvallen uitvoert. Daarbij zijn meerdere kopstukken van onder meer de Revolutionaire Garde gedood en wetenschappers die zich bezighielden met het Iraanse atoomprogramma, maar duidelijk is dat ook burgers die daar niets mee te maken hebben om het leven zijn gekomen.

Tegen het Iraanse staatspersbureau IRNA zegt een dokter dat de slachtoffers "veelal vrouwen en kinderen zijn" die aan het slapen waren. Dat is lastig onafhankelijk te controleren, maar meerdere inwoners melden in internationale media dat in hun buurt slachtoffers zijn gevallen.

Gisteren sprak persbureau Reuters ook met Iraniërs in Teheran. Die zeggen de aanvallen op Israël te steunen, al is niet duidelijk hoe vrij ze kunnen spreken: