Nederlandse nieuwsmedia slaan alarm over de invloed van grote internationale techbedrijven. In een gezamenlijke brief aan informateur Buma stellen publieke omroepen waaronder de NOS, commerciële omroepen, kranten, tijdschriften, online media, persbureau ANP en journalistenvakbond NVJ dat deze bedrijven een ernstige bedreiging vormen voor de democratie en de informatievoorziening in Nederland.

Volgens de organisaties staat Nederland op een kruispunt: wordt de informatievoorziening gedomineerd door algoritmes van Amerikaanse en Chinese techreuzen, of kiest de politiek voor een eigen, door democratische waarden gedreven digitaal ecosysteem?

AI als belangrijkste informatiebron

De media vragen de formerende partijen om de veiligheid van informatievoorziening een urgent onderwerp te maken. "Mediaproductie, -presentatie en -consumptie zijn immers gedreven door technologie; de twee beleidsterreinen zijn niet langer te scheiden."

Gepleit wordt voor één coördinerend bewindspersoon die zowel media- als technologiebeleid onder zijn hoede heeft. De scheidslijn tussen journalistiek en technologie vervaagt steeds verder, schrijven de media, en beleid moet daarop worden aangepast.

De opkomst van kunstmatige intelligentie baart de sector grote zorgen. Steeds meer burgers, en vooral jongeren, krijgen hun informatie via AI-toepassingen zoals chatbots en virtuele assistenten, in plaats van via journalistieke bronnen. "Eén op de negen kinderen gebruikt uitsluitend generatieve AI voor hun informatievoorziening", aldus de brief.

Eerste grote oproep

De media willen nauw betrokken worden bij het AI-beleid van de overheid. Daarnaast roepen ze op tot snelle implementatie van Europese regelgeving en beter toezicht op de pluriformiteit van het Nederlandse medialandschap.

Het is voor het eerst dat vrijwel alle grote Nederlandse nieuwsorganisaties waaronder NPO, Talpa, DPG, Mediahuis, Het Financieele Dagblad, De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, Follow the Money en De Correspondent gezamenlijk zo'n oproep aan de politiek doen.

Stichting Democratie en Media

De brandbrief is een initiatief van de Stichting Democratie en Media (SDM). Deze stichting ondersteunt projecten die onafhankelijke journalistiek, media-diversiteit en democratische waarden versterken.

De Verenigde Staten werken samen met Rusland aan een nieuw plan dat moet leiden tot een wapenstilstand in Oekraïne. Dat melden Amerikaanse media.

Een Amerikaanse delegatie is op dit moment in Oekraïne om het plan te bespreken. Het plan is opgesteld zonder Oekraïense betrokkenheid, maar het land zou wel op de hoogte zijn gesteld van de gesprekken tussen Rusland en de VS.

In het voorstel, dat zou bestaan uit 28 punten en ingegeven is door het plan dat leidde tot het staakt-het-vuren in Gaza, zou staan dat Oekraïne zeer grote concessies moet doen. Volgens The New York Times moet Oekraïne grondgebied opgeven, het leger inkrimpen en bepaalde langeafstandswapens inleveren. Oekraïne zou de hele oostelijke Donbas moeten afstaan, ook de gebieden die op dit moment niet door Rusland bezet zijn.

Ook mogen er geen buitenlandse troepen worden toegelaten in Oekraïne die een eventueel staakt-het-vuren moeten handhaven. Daartegenover zouden Amerikaanse veiligheidsgaranties komen te staan, meldt Axios.

De Britse krant Financial Times schrijft daarnaast dat de Amerikaanse militaire steun moet worden teruggedraaid en dat Russisch wordt erkend als officiële taal in Oekraïne.

Onderhandelingen

Het plan is opgesteld door Trumps gezant Steve Witkoff en zijn Russische tegenhanger Kirill Dmitriev. Volgens NBC News zijn ook vicepresident JD Vance, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en Trumps schoonzoon Jared Kushner betrokken geweest bij het voorstel. President Trump zou het al hebben goedgekeurd.

Zowel Washington als Moskou heeft het bestaan van het plan niet officieel bevestigd. Witkoff had gisteren een ontmoeting met Zelensky in Turkije. Hooggeplaatste ambtenaren zijn op dit moment in Oekraïne om het plan te bespreken.

Correspondent Midden-Europa Christiaan Paauwe:

"De regering-Trump lijkt weer met de eisen van de Russen mee te willen gaan. In het plan staan vergaande concessies die Oekraïne zou moeten doen. In ruil daarvoor zouden er veiligheidsgaranties komen, maar het is nog onduidelijk welke dat dan zijn.

Het zijn eisen die Oekraïne niet zomaar zal kunnen accepteren. Voor veel Oekraïners zal het een soort capitulatie zijn. Het opgeven van de Donbas is door Zelensky altijd uitgesloten, daar wordt al elf jaar om gevochten. Bovendien is het stuk dat ze nog in handen hebben een belangrijke verdedigingslinie om de rest van het land te beschermen.

De zorg is wel dat Rusland straks samen met de VS de heel lastige situatie waar Oekraïne zich in bevindt, zal gebruiken om Kyiv tot een slechte deal te dwingen. Want het gaat niet goed aan het front, grote delen van het land zitten regelmatig zonder stroom en Oekraïne gaat vermoedelijk de moeilijkste winter tot nu toe tegemoet, vanwege de aanhoudende aanvallen. En dan is er nu ook nog het grootschalige corruptieschandaal in de energiesector, dat tot veel boosheid leidt in het land."

Een Amerikaans team, geleid door topdiplomaat Dan Driscoll, is in Oekraïne en zal vandaag Zelensky ontmoeten als die terug is van een bezoek aan Turkije.

Intussen gaan de Russische luchtaanvallen op Oekraïense infrastructuur en burgerdoelen door. Gisteren vielen er volgens Oekraïne 26 doden en 93 gewonden bij een aanval op een flatgebouw in Ternopil, in het westen van het land.

Veel Black Friday-kortingen zijn misleidend, ziet de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De toezichthouder onderzocht 24 grote online en fysieke retailers. Driekwart houdt zich niet aan de regels.

Meerdere winkels bieden nepkortingen aan. De ACM ziet het vooral misgaan bij het vermelden van de 'van-prijs'. De regel is dat de van-prijs de laagste prijs van de laatste 30 dagen moet zijn. Toch is het vaak onduidelijk op welke prijs de korting is gebaseerd, en wordt de korting soms op een adviesprijs gebaseerd die niet hetzelfde was als de verkoopprijs.

Verkopers laten kortingen zo groter lijken dan ze zijn. "Dat is niet alleen misleiding van consumenten, maar ook oneerlijke concurrentie met bedrijven die zich wel aan de regels houden. Daarom treden wij hiertegen op", zegt Fleur Severijns van de ACM.

Boetes

Een aantal bedrijven werd vorig jaar al op de vingers getikt. Vijf bedrijven, waaronder Leen Bakker en Jysk, kregen voor hun nepkortingen een boete meer dan 100.000 euro.

De ACM zette later alle gevonden voorbeelden van gesjoemel in een zogenoemde leidraad, die moest voorkomen dat winkeliers consumenten blijven misleiden. Winkeliers die worden betrapt op nepkortingen kunnen daardoor niet meer aanvoeren dat ze niet wisten dat hun aanbieding niet mag. De leidraad geldt voor zowel fysieke winkels als onlineshops.

Toch blijken nu 18 van de 24 onderzochte winkels zich niet aan de regels te houden. De winkeliers kregen een brief waarin ze op de overtredingen worden gewezen. Omdat ze zich nog mogen verweren, blijven de merknamen onvermeld. Als blijkt dat deze winkels de wet daadwerkelijk hebben overtreden, kunnen zij ook een boete van de ACM verwachten.

Prijzen komen niet overeen

Ook de Consumentenbond deed de afgelopen tijd onderzoek naar nepaanbiedingen en concludeert dat onder meer Amazon, Wehkamp en Bol zich hieraan schuldig maken.

Amazon adverteert volgens de bond met doorgestreepte adviesprijzen die doorgaans hoger zijn dan de verkoopprijzen. Het Amerikaanse bedrijf reageert niet op vragen van de NOS.

Wehkamp zou adverteren met bijvoorbeeld een aanbieding op een spel, dat in de periode voor de aanbieding 30,99 euro kostte. Tijdens de aanbieding gold een korting van 30 procent en een verkoopprijs op 35,69 euro. Wehkamp laat weten de afgelopen tijd aanpassingen te hebben gedaan om zich aan de wet te houden.

Bol zegt zich niet te herkennen in het beeld dat de Consumentenbond schetst. Omdat prijzen op een platform snel kunnen schommelen en soms maar kort gelden, zegt Bol dat de 'laagste prijs in 30 dagen' geen representatieve vergelijking voor consumenten is. Bol zegt om die reden uit te gaan van een 'meestal-prijs'.

Prijsconcurrentie als wapen

Universitair docent Marketing aan de Maastricht Universiteit Niels Holtrop denkt dat nog veel meer winkels de regels overtreden, omdat het voor de ACM lastig is álle winkels te controleren. "Het assortiment is zo groot, dat de ACM niet de hele markt kan overzien. Veel winkels komen er dus mee weg."

Vooral de kleinere winkels komen volgens Holtrop weg met nepkortingen, omdat grote ketens meer aandacht van toezichthouders trekken. Tegelijk hebben kleinere winkels meer noodzaak om kortingen te gebruiken om zich te kunnen meten met grotere concurrenten. "Prijsconcurrentie is een wapen waar consumenten gevoelig voor zijn. Klanten gaan heel snel ergens anders heen."

Creatief met kortingen

Volgens de ACM worden winkeliers steeds creatiever met hun kortingen, waardoor consumenten niet doorhebben dat het nepaanbiedingen zijn. Holtrop zegt dat het aantrekkelijk is voor winkels om creatief om te gaan met kortingen, omdat ze weten dat consumenten daar gevoelig voor zijn.

"We weten vaak niet wat de oorspronkelijke prijs is, en omdat een korting maar tijdelijk geldt, wil je de aanbieding niet missen. Daarom trappen veel mensen er in", ziet Holtrop. Zijn advies: "Vaar niet op de prijs die de webshop laat zien, maar vergelijk het met de rest van het jaar. Dan kun je pas zien of het echt een goede prijs is."