De beslissing om 2,7 miljard euro uit te trekken om de hogere energierekening van consumenten door de sterk stijgende gasprijs te compenseren, is een overhaaste, menen experts. Ze voorzien dat juist hoge inkomens van deze regeling zullen profiteren.

Met het geld wordt onder meer de energiebelasting verlaagd en een klein deel, 150 miljoen, is bedoeld voor het isoleren van woningen. Het budgetinstituut Nibud is te spreken over de stap van het kabinet. "We vinden het hartstikke goed er zo snel wordt gereageerd", zegt een woordvoerder. "Maar we moeten nog zien of het ook genoeg is voor de mensen die straks 900 euro meer moeten gaan betalen." Het kabinet verwacht dat door de regeling huishoudens gemiddeld zo'n 400 euro besparen.

Ook Peter Mulder, onderzoeker Energy Studies bij TNO, snapt heel goed dat het kabinet met de compensatie komt. "Dit is in deze situatie misschien wel het beste wat het kabinet kan doen. Mensen met betalingsproblemen zijn hiermee op korte termijn geholpen."

Geld bij de verkeerde huishoudens

Maar volgens Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING, is dat juist waar deze maatregel niet in slaagt. De compensatie geldt namelijk voor iedereen, ongeacht het inkomen.

"Dat er nu wordt gekozen voor een generieke maatregel, zal betekenen dat ook huishoudens met hoge inkomens hier vooral van profiteren, terwijl die er juist tijdens de coronacrisis qua spaargeld op vooruit zijn gegaan."

Het kabinet heeft wel nagedacht over compensatieregelingen die vooral bij de huishoudens met lagere inkomens terecht zouden komen. "Juist omdat we hebben gekozen voor een brede maatregel zal een deel ook bij mensen terechtkomen die het niet nodig hebben", zegt demissionair minister Yesilgöz. "Maar het moest goed en snel uitvoerbaar zijn, een ingewikkelder maatregel kost te veel tijd."

Volgens Blom waren er wel mogelijkheden. "95 procent van het geld gaat waar het niet naar toe moet. Als je bijvoorbeeld iets had gedaan voor lagere inkomens was het al beter geweest. Het gaat om zo'n kleine groep ten opzichte van het hele bedrag. Zelfs met hele hoge uitvoeringskosten was het beter terecht gekomen dan als je het generiek doet."

Verduurzamingsprikkel weggenomen

Econoom Pieter Gautier, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, noemt de maatregel "onhandig en geldverspilling", als het geld niet terechtkomt bij de huishoudens die het vooral nodig hebben. Daarbij ziet hij nog een bijeffect. "Met deze compensatiemaatregel wordt de prikkel om energie te besparen weggehaald, door te isoleren en of kleiner te gaan wonen. Als de energieprijs hoog blijft of nog verder stijgt, blijf je als overheid bezig met compenseren."

Mulder van TNO meent ook dat het volledige bedrag beter gestoken had kunnen worden in het isoleren van huizen. "Met dat bedrag had je veel huizen kunnen isoleren, en dus een aanzienlijk deel van de energiearmoede kunnen wegnemen."

'Hou het hoofd koel'

De overheid blijft in de reflex zitten van compensatie en kosten opvangen, zoals tijdens de coronacrisis, observeert Blom. "Als econoom zeg ik daarvan dat je dit type beleid alleen moet doen als het anders een heel groot domino-effect als gevolg heeft. En dat is in dit geval niet zo."

Daarom pleit ze ervoor dat het kabinet de compensatie opnieuw in overweging neemt. "Kijk eerst of die gasprijzen zo hoog blijven, voor april en maart is de verwachte prijs al stukken lager. En neem tot zeker het einde van het jaar de tijd om tot een meer gerichte aanpak te komen. Na 1 januari gaat 44 procent van de huishoudens pas merken wat het voor hen betekent, wanneer ze een nieuw energiecontract moeten afsluiten", zegt Blom.

's Avonds op een station in Nederland op de trein stappen, en de volgende ochtend aankomen in steden als Venetië, Praag, Wenen en Zürich. Toen eind 2016 de allerlaatste slaaptrein vanuit Nederland vertrok, leek het gedaan met deze vorm van treinreizen.

Mede door het trage en ouderwetse imago liepen de reizigersaantallen van de slaaptreinen al jaren terug. De komst van hogesnelheidstreinen en steeds goedkopere vliegtickets hielpen ook niet. Ondanks een geschiedenis van meer dan een eeuw, met bekende verbindingen als de Oriënt-Express en de City Night Line, was het niet meer rendabel.

Maar anno 2021 - nog geen vijf jaar later - is dat beeld totaal anders. De slaaptrein beleeft een heuse revival. Sinds afgelopen mei rijdt de Nederlandse Spoorwegen in samenwerking met de Oostenrijkse spoorvervoerder ÖBB dagelijks met een slaaptrein van Amsterdam naar Wenen, en andersom.

En vandaag kwam daar een nieuwe speler bij. Om 18:06 uur vertrok vanaf station Breda de nieuwste slaaptrein van de onderneming Green City Trip. "We zijn bijna twee jaar bezig geweest om dit voor elkaar te krijgen", zegt mede-eigenaar Hessel Winkelman. "De eerste trein gaat naar Praag, maar er zijn nog vijf andere bestemmingen, zoals Verona en Venetië."

En daar blijft het niet bij, is te zien in onderstaande kaartjes:

Wat is er afgelopen jaren veranderd, waardoor partijen nu toch weer potentie zien in de slaaptrein? NS-woordvoerder Anita Middelkoop wijst vooral naar de reizigers. "Er lijkt veel gebeurd in de kijk van mensen op hoe ze willen reizen. Nachttreinen zijn in heel Europa in opmars, vooral als duurzaam alternatief voor vliegen."

Volgens de eigenaar van Green City Trip gaat het mensen ook om de beleving, waardoor ze nu de slaaptrein weer boeken. "Het begint letterlijk op het perron bij jou in de buurt. Je hebt geen gedoe met bagage en een wachtrij. En dan krijg je ook nog het mooie uitzicht van berglandschappen in de ochtend. Het is echt onderdeel van je vakantie".

600 bedden

De NS ziet de 'revival' ook terug in het aantal boekingen voor hun slaaptrein naar Wenen. "Door corona waren buitenlandse vakanties en zakenreizen even wat minder populair. Maar inmiddels zien we dat de trein soms helemaal is volgeboekt." Ook Winkelman beaamt dat. Van zijn eerste twee ritten, naar Praag en Venetië, zijn de ruim 600 bedden allemaal bezet.

Toch is het financieel een ingewikkelder verhaal rond de slaaptreinen. Doordat de wagons door meerdere landen moeten, met relatief veel personeel aan boord, zijn de ticketprijzen een stuk hoger dan die van normale treinreizen.

En dan is er nog de discussie over subsidie. De NS-slaaptrein tussen Amsterdam en Wenen wordt jaarlijks met een miljoenenbedrag gesponsord, terwijl dat voor andere slaaptrein-initiatieven niet geldt. Mede daarom spanden een aantal vervoersbedrijven een procedure aan tegen de NS. De bedrijven zeiden geen eerlijke kans te hebben gehad om mee te dingen naar de nachttrein-concessie naar Wenen.

De Nederlandse Spoorwegen wil niet veel over de subsidie kwijt. "Het is niet aan ons om te oordelen wie wel of niet subsidie krijgt, dat beslist de overheid." Wel laat de vervoerder weten dat hun volgende slaaptrein, naar Zürich, niet gesubsidieerd wordt.

Nieuwe bestemmingen

Ondanks de subsidiekwestie, staan zowel de NS als Green City Trip positief tegenover nog meer slaaptreinen in de toekomst. Al willen ze nog niet vooruitlopen op welke Europese bestemmingen haalbaar zijn.

Buitenlandse slaaptreinvervoerders zijn namelijk niet altijd zo happig om door te rijden naar Nederland, vanwege de geografische ligging, aldus de NS. "We zijn vrijwel altijd het begin- of eindpunt. Voor een doorreisroute ligt Nederland gewoon niet zo logisch, wat bijvoorbeeld in Duitsland wel zo is."

Het lichaam van een Duitse vrouw die sinds de overstromingen van deze zomer werd vermist, is enkele weken geleden in Rotterdam aangespoeld. Dat bevestigt de Rotterdamse politie na berichten in Duitse media.

Het stoffelijk overschot van de vrouw van ruim 60 jaar uit Bad Neuenahr is vermoedelijk via de rivier de Ahr in de Rijn beland, die het zo'n 300 kilometer heeft meegevoerd. Pas eind september ontdekten onderzoekers na dna-onderzoek van wie de resten waren, schrijft Rijnmond.

Bij de overstromingen kwamen in Rijnland-Palts, waarin ook Bad Neuenahr ligt, 134 mensen om. Twee slachtoffers worden nog vermist.