De Venezolaanse president Maduro zal zijn macht verliezen, of dat nu gebeurt door een onderhandelde machtswisseling of niet. Dat zei de Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinnares Maria Corina Machado vandaag tijdens een persconferentie in Oslo. "Ik richt me op een vreedzame overgang."

Machado verscheen woensdagavond voor het eerst in een jaar weer in het openbaar op een Noors balkon. Ze had vanaf haar onderduikadres in Venezuela een lange, riskante reis afgelegd om die dag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst te nemen. Voor die ceremonie was ze te laat; haar dochter nam de prijs voor haar in ontvangst.

Operatie Golden Dynamite

Inmiddels is meer bekend over Machado's reis naar Noorwegen. Ze was in totaal drie dagen onderweg, meldt The Wall Street Journal op basis van bekeken berichten en video's. Operatie Golden Dynamite, vernoemd naar de uitvinding van chemicus Alfred Nobel, had volgens de betrokken Amerikaanse oud-militair Bryan Stern op talloze momenten rampzalig kunnen aflopen.

Stern en zijn organisatie Grey Bull, gespecialiseerd in risicovolle ontsnappingen, hielpen de oppositieleider vanuit haar schuilplaats in hoofdstad Caracas naar de Venezolaanse kust. Daar lag een oude vissersboot klaar, bewust een andere boot dan die van vermeende drugskoeriers die de VS nu regelmatig voor de kust van Venezuela bombardeert.

Op het geplande vertrekmoment sloeg de motor niet aan. Pas twaalf uur later kon Machado vertrekken. Op zee zorgden hoge golven voor nog meer vertraging. Ook raakte Stern, die zelf niet op de vissersboot zat, urenlang het contact met Machado kwijt. Een grotere boot zou haar op open zee oppikken, maar ze verscheen niet door een overboord gevallen gps. Haar bootje bleek 40 kilometer afgedreven van de afgesproken plek.

Toevluchtsoord Curaçao

Al die tijd was er een reële kans dat Venezuela achter de ontsnappingspoging zou komen of dat het Amerikaanse leger de boten zou beschieten. Om dat te voorkomen was er constant contact met de Amerikanen, stelt Stern. Na pakweg twaalf uur uur op zee kwam Machado uiteindelijk aan in Curaçao.

Correspondent Caribisch Gebied Dick Drayer:

"Curaçao speelt al eeuwen een opvallende rol als vlucht- en tussenstoproute in het Caribisch gebied. Al in de 17de eeuw fungeerde het eiland als vrijhaven waar handelaren, politieke dissidenten en vervolgden uit bijvoorbeeld Venezuela, Colombia en Brazilië onderdak zochten of via zee ontsnapten.

Later vonden ook revolutionairen uit Latijns-Amerika er tijdelijk hun toevlucht; Simón Bolívar verbleef er in 1812 en 1813 toen hij zijn strijd tegen de Spaanse overheersing voortzette. De geografische ligging dicht bij de Venezolaanse kust, maar onder stabiel Nederlands gezag maakte Curaçao langdurig tot een strategisch knooppunt voor illegale overtochten en politieke evacuaties.

Die historische rol duikt opnieuw op in de huidige berichtgeving over de ontsnapping van oppositieleider María Corina Machado. In regionale media en lokale wandelgangen circuleren een reeks niet-bevestigde, maar consistent terugkerende scenario's over wat zich eind vorige week rondom het eiland zou hebben afgespeeld.

Bijzonder is dat premier Pisas expliciet verklaart dat Curaçao niet op de hoogte was van enige operatie rondom Machado. Volgens hem is het eiland volledig buiten eventuele acties gehouden. Die ontkenning voedt op zijn beurt de theorie dat de Amerikaanse luchtmachtbasis FOL op Curaçao mogelijk buiten de formele overheid om is gebruikt voor een geheime operatie.

Ook dat blijft speculatief, maar past in een lange internationale traditie waarin het eiland formeel of informeel wordt ingezet als logistieke en strategische schakel bij operaties die zich aan de openbaarheid onttrekken."

Machado zei in Oslo dat ze wel weer terug wil naar Venezuela, ook als Maduro nog aan de macht is. Volgens Latijns-Amerika-expert Ernesto Rodriguez Amari is ze ervan overtuigd dat ze een belangrijke rol te spelen heeft binnen Venezuela. "Andere oppositieleden die in het buitenland zitten, zijn stilletjes hun positie verloren."

Maar de huidige oppositieleider is op dit moment populairder bij Venezolanen buiten het land dan in het land zelf, zegt Rodriguez Amari. "Machado is heel populair bij de middenklasse", maar die heeft het land de afgelopen jaren in groten getale verlaten. "In Venezuela ligt ze onder vuur. De bevolking wil en wenst geen militaire interventie van de Verenigde Staten."

Steun voor aanvallen

De VS voert al maandenlang militaire acties uit in de Caribische Zee en de oostelijke Stille Oceaan om veronderstelde drugsboten tegen te houden; bewijs dat de boten drugs vervoerden heeft de regering-Trump niet geleverd. Inmiddels zijn er meer dan tachtig mensen bij de aanvallen gedood.

Eerder zei Machado dat ze het eens was met de Amerikaanse acties tegen de Venezolaanse boten. Die aanvallen zouden Latijns-Amerikaanse burgers beschermen.

De rechter heeft bepaald dat er zondag toch demonstraties mogen worden gehouden bij het Concertgebouw in Amsterdam, waar de Israëlische voorzanger Shai Abramson zal optreden. Demonstranten hadden een kort geding aangespannen nadat burgemeester Halsema een verbod had opgelegd.

Het Concertgebouw besloot vorige maand om Abramson te weren uit de Amsterdamse concertzaal vanwege zijn banden met het Israëlische leger. Hij was daar commandant en treedt op als zogenoemde Chief Cantor bij officiële gelegenheden van het leger. Later werd bekend dat hij toch zou optreden in het Concertgebouw, maar in besloten kring.

Volgens pro-Palestijnse betogers "is het echt schandalig dat de zanger hier wordt binnengehaald, maar dat protest daartegen wordt verboden". De activisten mochten van de gemeente demonstreren op het nabijgelegen Museumplein, maar dat vonden de demonstranten te ver van het Concertgebouw, en een schending van het demonstratierecht.

Stil en statisch protest

Demonstranten stelden in het kort geding voor om zondagmiddag vanaf 12.45 uur bij de zijingang van het Concertgebouw geruisloos te demonstreren en om 18.00 uur nogmaals met dertig mensen te protesteren. De andere demonstranten zouden dan wel op het Museumplein blijven.

De rechter ging daarin mee. Maximaal twintig demonstranten mogen zondag van 12.45 uur tot 13.30 uur "stil en statisch" protesteren bij de zijingang van het Concertgebouw. Ook moeten ze ordehandhavers meenemen. "U blokkeert de ingang niet en gaat ook niets roepen."

Willem Jebbink, advocaat van de demonstranten, reageert opgetogen op de uitspraak. "De rechter heeft met zijn uitspraak recht gedaan aan het belangrijke principe dat een demonstratie binnen zicht en gehoor van het doelwit moet kunnen plaatsvinden", schrijft hij in een persbericht.

Chanoekaconcert

Abramson zou in het Concertgebouw optreden tijdens het jaarlijkse chanoekaconcert. Eerder vroeg het Concertgebouw de Stichting Chanukah Concert al om de voorzanger te vervangen. De stichting organiseert het concert.

De aanwezigheid van de zanger stond volgens een verklaring van de concertzaal "haaks op de missie van het Concertgebouw om mensen te verbinden met muziek". Toen de stichting weigerde Abramson te vervangen, zegde het podium de banden op.

Uiteindelijk werd er een compromis gesloten: de Israëlische voorzanger zou niet optreden tijdens het chanoekaconcert, maar in plaats daarvan optreden als religieus voorzanger in twee besloten concerten, waar alleen genodigden naartoe kunnen.

De opbrengst daarvan doneert het Concertgebouw aan "een goed doel dat de sociale cohesie in de stad bevordert".

Opnieuw heeft de Slowaakse regering een omstreden stap gezet die volgens critici de rechtsstaat verder ondermijnt. Het bureau dat bescherming moet bieden aan klokkenluiders, die bijvoorbeeld corruptie melden, wordt ontbonden. Het Slowaakse parlement stemde daar vandaag mee in.

Na de ontbinding van het huidige bureau komt er een nieuw bureau, waarvan de leiding door de regering zal worden aangewezen. Volgens de regering beschermt het bureau nu de verkeerde mensen en wordt het politiek misbruikt.

Onder critici zijn er zorgen dat de wetswijziging de bescherming van klokkenluiders vermindert. Het zou bijvoorbeeld mogelijk worden om bescherming die al is toegezegd alsnog in te trekken.

De zaak komt op een moment dat er grote corruptiezaken lopen in Slowakije, onder andere tegen hooggeplaatste leden van de Smer-partij van premier Fico. Zo wordt de huidige vicevoorzitter van het parlement, voorheen president van de Slowaakse politie, ervan verdacht dat hij binnen de politie een crimineel netwerk leidde dat onderzoeken saboteerde en politici en zakenpartners beschermde.

Corruptieverdenkingen

Tegelijk schorste de minister van Binnenlandse Zaken kort na zijn aantreden in 2023 vooraanstaande politiefunctionarissen die als klokkenluiders aan een onderzoek meewerkten naar corruptieverdenkingen rond eerdere Smer-regeringen. Zij mochten niet meer werken en kwamen thuis te zitten.

Omdat de minister zich daarbij niet aan de regels hield, kreeg hij al meermaals boetes opgelegd door het bureau dat klokkenluiders beschermt, hetzelfde bureau dat de regering nu sluit. Onlangs draaide de rechter nog een van de schorsingen terug.

Eerder sloot de regering van Fico al de politieafdeling die onderzoek doet naar georganiseerde misdaad, net als de anticorruptie-afdeling van het openbaar ministerie. Fico zelf is ook verdachte geweest in een onderzoek naar georganiseerde misdaad, maar kon vanwege zijn immuniteit als parlementslid niet worden vervolgd.

Europese kritiek

Vanuit Europa klinkt er kritiek dat de zet mogelijk in strijd is met het Europees recht. Het bureau is juist opgericht na de invoering van een Europese richtlijn in 2021 om klokkenluiders beter te beschermen.

Onder andere het Europees Openbaar Ministerie liet eerder weten dat het vreest dat het opdoeken van het bureau en het inperken van de bescherming de aanpak van corruptie in Slowakije zal schaden. Juristen en ngo's waarschuwen dat Slowakije hiermee op ramkoers ligt met Brussel en mogelijk Europese subsidies kan verliezen.

Volgens de Slowaakse regering zijn er onlangs nog aanpassingen gedaan aan de wetswijziging, waardoor die nu wel aan de Europese wetten zou voldoen.