Het gerinkel van glasscherven die opgeveegd worden, echoot tussen de Kyivse flatgebouwen. Aan een kant zijn de ramen eruit geblazen, aan de andere kant is een zwartgeblakerd gat te zien dat een kamikazedrone heeft achtergelaten.

Schoonmakers met oranje vestjes lopen met emmertjes vol puin op en neer naar een stortbak. Een vrouw die aan het werk is, schiet vol. "Het brengt zoveel pijn, al die mensen die omkomen."

Het leed van de aanval eerder deze week op het eilandje Roesanivka in Kyiv is nog vers. Wat daarna komt, is na bijna vier jaar oorlog een ritueel geworden. Oekraïners ruimen, vegen, en plaatsen geperste houten platen voor de kapotte ramen, zodat inwoners zo goed en zo kwaad als het kan hun leven weer kunnen oppakken. Maar wel in de wetenschap dat twee buurtbewoners zijn gedood.

Aanvallen gaan door

Terwijl de afgelopen tien dagen Oekraïne volop in het nieuws was vanwege onderhandelingen over een mogelijk 'vredesplan' en een corruptieschandaal dat de belangrijkste adviseur van president Zelensky dwong tot vertrek, gaan de Russische luchtaanvallen op steden onverminderd hard door. Afgelopen nacht was Kyiv opnieuw doelwit.

Na middernacht konden inwoners de Oekraïense luchtafweer horen, gevolgd door inslagen van kamikazedrones en raketten die tot aan de vroege ochtend bleven komen. Opnieuw kwamen twee mensen om, tientallen raakten gewond. Voor inwoners van de hoofdstad betekende het de zoveelste slapeloze nacht, die veel mensen in schuilkelders of metrostations doorbrachten.

Op beelden van vannacht valt te zien hoe mensen in Kyiv op straat rennen na het afgaan van het luchtalarm:

Oekraïners snakken naar vrede, dat is ook steeds de boodschap van president Zelensky. Maar wel een vrede die ervoor zorgt dat Rusland niet later de oorlog hervat.

Het desastreuze 'vredesplan' dat de Amerikanen met de Russen hadden opgesteld, is inmiddels aangepast na intensieve onderhandelingen met de Oekraïners. Nog altijd is niet duidelijk wat daar in staat over het al dan niet opgeven van grondgebied en over veiligheidsgaranties.

Weinig hoop

Voor de inwoners van Roesanivka voelen al die gesprekken ver weg, abstract en weinig hoopgevend. "Wij snappen niks van wat nu gebeurt", zegt een man die zijn hond uitlaat. Verder praten over 'al die politiek', daar heeft hij geen zin in.

Twee vrouwen die naar de uitgebrande appartementen kijken en analyseren hoe de flat geraakt is, hebben er ook weinig vertrouwen in. "Niemand vertelt ons de waarheid. We hopen dat we winnen, maar ja", zegt de een. "Wij volgen het nieuws op tv en op de radio", vult de ander aan. "Wat kunnen wij gewone mensen weten? Wij leven in angst en onwetendheid."

Binnen op de zevende verdieping zijn Irina en haar man Taras een uitgebrand appartement aan het leegruimen. Zwartgeblakerd keukengerei en andere huisraad verdwijnen in een grote vuilniszak. De buitenmuur is grotendeels verwoest.

Het is hun flat, maar haar 86-jarige oudtante woonde er, zegt Irina die een foto van een glimlachende vrouw laat zien. "Ze was nog gezond, vitaal en hield van wandelen. Ze genoot van het leven."

De oudtante had volgens Irina tijdens de Tweede Wereldoorlog een Duits concentratiekamp overleefd, om nu hier door een Russische kamikazedrone uit haar bed te worden geblazen en waarschijnlijk te stikken in de rook.

Vanwege de begrafenis en alles wat geregeld moest worden, had Irina weinig tijd om het nieuws te volgen. Maar ze had daar eigenlijk ook geen zin in, zegt ze. "Eerlijk gezegd hebben weinig mensen nog hoop. Een vrede in de nabije toekomst is niet realistisch."

De Russische president Poetin maakte gisteren opnieuw duidelijk dat Rusland niet zal stoppen tot het in ieder geval de hele Donbas in handen heeft. "Als Oekraïense troepen zich terugtrekken uit het gebied dat ze 'bezetten', dan stoppen de gevechten. Als ze dat niet doen, zullen we dit met militaire kracht bereiken."

Uit peilingen blijkt dat een meerderheid van de Oekraïeners nog altijd tegen het opgeven van grondgebied is. Maar het pijnlijke gesprek wordt zeker gevoerd, zegt Irina. "Ik durf het bijna niet te zeggen, maar we kunnen de Donbas beter vergeten. Mensen praten erover, en ik ken zelfs Oekraïners uit de Donbas die zeggen dat de regio maar afgestaan moet worden."

Alleen zou dat voor Oekraïne betekenen dat Rusland opnieuw wegkomt met zijn agressie. En de zorg is dat dit Moskou een veel betere positie zou geven om later weer door te gaan, om nog meer van Oekraïne af te nemen. Die zorg erkent Irina ook. "Toch zeg ik: een slechte vrede is beter dan deze vreselijke voortzetting van de oorlog."

De BoerBurgerBeweging (BBB) doet volgend jaar voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen (in 29 gemeenten, verspreid over het land). Dat is bekendgemaakt op een partijbijeenkomst in Apeldoorn. Die stond in het teken van de raadsverkiezingen op woensdag 18 maart.

In Friesland doet BBB in acht gemeenten mee, in Noord-Holland alleen in Amsterdam en in Zeeland alleen in Sluis. In Zuid-Holland, Flevoland en Drenthe is er geen gemeente waar BBB zetels probeert te halen.

Zien

Partijleider Van der Plas noemt deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen "heel erg spannend". Bij de Tweede Kamerverkiezingen vorige maand ging regeringspartij BBB terug van zeven naar vier zetels.

Erkenning

Zes jaar geleden werd BBB opgericht. De partij is inmiddels vertegenwoordigd in het Europees Parlement, de Waterschappen en de Provinciale Staten. In de Eerste Kamer is BBB de grootste. Van der Plas zei in een korte toespraak dat de partij nog jong en in opbouw is.

Er is de afgelopen tijd ook veel gebeurd binnen BBB. In de Eerste Kamer stapte vrijdag nog BBB-senator Arie Griffioen over naar D66, omdat hij zich niet in de partijstandpunten van BBB kan vinden. Ook is er teleurstelling over de Tweede Kamerverkiezingen. Maar de nederlaag stond vandaag niet op de agenda bij BBB..

De EU en kandidaat-lidstaat Georgië zijn een jaar na de opschorting van de toetredingsgesprekken verder van elkaar verwijderd dan ooit. Sinds regeringspartij Georgische Droom (GD) de toetreding stopzette, lijkt de regering geen enkele mogelijkheid onbenut te laten om de democratie verder af te breken.

Oppositieleiders en journalisten worden veroordeeld tot jarenlange celstraffen. en tegen de pro-Europese betogers, die al 365 dagen lang de straat op gaan, wordt steeds gewelddadiger opgetreden.

De EU zit met de kwestie in zijn maag en uit zich steeds feller over de Georgische regering. "Als jullie serieus zijn over de EU, luister dan naar jullie mensen en stop met het gevangenzetten van leiders, journalisten en anderen die anders denken dan jullie", zei onlangs EU-commissaris Uitbreiding Marta Kos.

Lang lag de EU-uitbreiding stil, totdat de grootschalige Russische inval in Oekraïne die nieuw leven inblies, zegt Antoaneta Dimitrova, hoogleraar Vergelijkend Bestuur aan de Universiteit Leiden. De uitbreiding maakt de EU sterker, en voorkomt ook dat de landen een bron van instabiliteit worden, legt ze uit.

Drukmiddelen EU

De EU heeft allerlei middelen om invloed uit te oefenen als een land zich wil aansluiten bij de EU, zegt Dimitrova. "Zelfs bij matig pro-Europese regeringen, kan de EU krachtig reageren als zo'n regering de democratische instellingen probeert te verzwakken."

Men moet de macht van de EU echter niet overschatten, zegt Dimitrova. Van buitenaf kun je geen democratie bewerkstelligen of de afbraak daarvan tegengaan: dat moet van binnenuit komen, zegt Dimitrova. "De EU kan dus maar weinig als de regering niet bij de EU wil, zoals GD duidelijk laat zien."

Oppassen voor ondermijning

"Er is zeker een gevoel van verbondenheid en verplichting ten opzichte van de pro-Europese Georgiërs", zegt Dimitrova. "Maar de EU moet erg voorzichtig zijn om GD niet te ondermijnen." Dan zou de EU juist doen waar GD de EU van beticht: inmenging in binnenlandse aangelegenheden en het aantasten van de Georgische soevereiniteit.

Dimitrova: "Dan krijg je dit soort hartverscheurende protesten: enorme menigten die met EU-vlaggen zwaaien en steeds harder worden onderdrukt."

Ontslagen ambtenaren

Ook ambtenaren moeten het inmiddels ontgelden. Vorige maand zei de EU bezorgd te zijn over de "intimidatie en vergeldingsacties", nadat honderden kritische ambtenaren werden ontslagen.

Erekle Koplatadze is een van hen. In juli werd hij vanwege "herstructureringen" ontslagen als secretaris voor de Georgische delegatie bij EU-orgaan PACE. Koplatadze vermoedt dat zijn kritiek op de regering de echte reden is.

Hij ondertekende namelijk een petitie van ambtenaren die zich uitspraken tegen de EU-opschorting en nam deel aan protesten. Al eerder riep zijn leidinggevende hem hiervoor op het matje.

EU-redacteur Roemer Ockhuijsen:

"Het toetredingsrapport onlangs was vernietigend. De kans dat Georgië zich bij de EU kan aansluiten is momenteel nul. Het toetredingsproces ligt volledig stil.

Achter de schermen klinkt vooral teleurstelling. 'We lost Georgia,' hoor je veel. De Commissie is ervan overtuigd dat er onder de Georgische bevolking voldoende steun is voor toetreding, maar dat het actief verspreiden van desinformatie en anti-EU-retoriek, mede vanuit de overheid, die steun de das omdoet.

Georgië zegt zich wel nog bij de EU aan te willen sluiten, schrijft de Commissie, "maar ondertussen houden de autoriteiten zich bezig met agressieve anti-EU-retoriek, manipulatieve vertelsels en complottheorieën die overeenkomen met Russische desinformatie."

Volgens de voormalig Georgische president Zoerabisjvili gebruikt Rusland Georgië als test. "Deze tactieken kunnen overal in Europa worden toegepast", schrijft ze op X. "Hybride oorlogsvoering heeft geen grenzen nodig, slechts stilte."

Koplatadze hoopt dat Georgiërs blijven protesteren. "We moeten klaarstaan om elke kans op verandering te kunnen aangrijpen." Hij studeerde en werkte eerder al in het buitenland en was van plan na een aantal jaar weer te vertrekken.

Nu twijfelt hij, hoewel het vinden van een nieuwe baan lastig is. "Ik wil niet vertrekken om de verkeerde redenen. Ik wil niet vluchten en deze strijd verlaten."

Ook Dimitrova benadrukt het belang van protest. "Demonstranten geven elkaar hoop. Op het moment dat iedereen opgeeft, krijg je een dictatuur."

Er zijn hoopvolle verhalen voor de Georgiërs. Dimitrova noemt als voorbeeld Slowakije in 1998, waar maatschappelijke organisaties samen met de EU een geweldloze koerswijziging inzetten en zo dichter bij de EU kwamen. "Dat waren wel andere tijden", nuanceert ze. "Het is echt heel anders als iedereen voor EU-aansluiting is."

Arrestaties

Ook wat elders gebeurt speelt een rol, zegt Dimitrova. Bijvoorbeeld hoe de Servische protesten en toetreding verdergaan. Andersom geldt dat ook: de hardhandigheid waarmee de protesten in Belarus in 2020 succesvol werden neergeslagen kan ontmoedigend werken voor Georgiërs.

GD zet voorlopig daarop in door demonstranten steeds harder te straffen. Boetes voor ongeoorloofd demonstreren zijn vertienvoudigd en demonstranten worden sneller gearresteerd.

Enkele dagen na zijn interview circuleert ook Koplatadzes naam als een van de gearresteerde demonstranten. Volgens Georgische media zit hij nog altijd vast.