Op Madagaskar is een hoge militair geïnstalleerd als nieuwe president. Het is Michael Randrianirina, kolonel van een elite-eenheid van de strijdkrachten. De machtsovername volgt op wekenlange jongerenprotesten tegen onder meer de politieke elite.

De vorige president, Rajoelina, vluchtte maandag het land uit en spreekt van een couppoging. Een dag later stemde het Lagerhuis bijna unaniem in met de afzetting van de president. Daarna nam het leger de macht op het eiland over en droeg het hooggerechtshof de militaire leider voor als nieuwe president.

De Verenigde Naties hebben de militaire machtsovername veroordeeld als "ongrondwettelijk" en roept op tot herstel van de rechtsstaat. Het land is ook geschorst als lid van de Afrikaanse Unie.

Afrika-correspondent Elles van Gelder:

"Randrianirina is een heel onbekende man. We weten dat zijn eenheid CAPSAT heet en dat hij langzaamaan een tegenstander is geworden van de gevluchte president van Madagaskar. In 2023 is hij al eens gevangengezet wegens plannen voor muiterij.

Eigenlijk heeft hij gebruikgemaakt van de protesten van Gen Z-jongeren die we in veel Afrikaanse landen zien. Randrianirina zegt dat hij er is voor het volk en dat hij de macht alleen heeft gegrepen om een beter Madagaskar te bewerkstelligen. Hij heeft aangekondigd twee jaar te zullen regeren, waarna verkiezingen volgen.

Tegelijkertijd heeft hij wel direct belangrijke instellingen ontbonden, zoals het Hooggerechtshof en de kiescommissie. Ook heeft hij gezegd dat er een referendum moet komen over een nieuwe grondwet. Wat hij precies met het land voor ogen heeft, blijft daarmee onduidelijk.

Er is ook nog discussie of dit een staatsgreep was of niet. De president is immers zelf het land ontvlucht, daarna heeft het parlement pas gezegd dat ze hem gingen afzetten en namen militairen het stokje over. Wel hebben we de afgelopen jaren vooral in West-Afrikaanse landen gezien dat militairen na een staatsgreep gewoon hun eigen gang gaan."

Randrianirina's troepen werden toegejuicht door de menigte terwijl ze door de straten van de hoofdstad Antananarivo marcheerden.

In een interview met AP zei Randrianirina dat de militaire machtsovername een stap was om "verantwoordelijkheid te nemen als burger" en dat vanaf nu "het land in oude glorie zal worden hersteld."

Onder de armoedegrens

Madagaskar is een voormalige Franse kolonie en een van de armste landen ter wereld. Op het eiland leeft 3 op de 4 mensen onder de armoedegrens. Ook is bijna de helft van de kinderen jonger dan 5 jaar ondervoed.

Op het eiland, op zo'n 400 kilometer van de oostkust van Afrika, wordt al drie weken geprotesteerd. Het zijn de grootste protesten in Madagaskar in decennia.

De demonstraties begonnen uit onvrede over de gebrekkige water- en elektriciteitsvoorziening, maar richtten zich daarna op de zittende macht. Vooral jongeren protesteerden tegen de stijgende kosten, gebrek aan kansen, armoede en corruptie.

Betogers eisten het vertrek van president Rajoelina, die sinds 2019 aan de macht was en in 2009 ook als overgangsleider aan de macht kwam na een coup.

Hard neergeslagen

De protesten werden aanvankelijk hard neergeslagen door het leger, waarbij ook doden vielen, totdat afgelopen weekend de elite-eenheid van de strijdkrachten onder leiding van Randrianirina zich aansloot bij de jongerenprotesten. Hij drong er bij militairen op aan om de bevelen van de president te negeren.

Daarmee kregen de jongeren de wind in de zeilen. Op de korte termijn heeft de jeugd daarmee bereikt wat ze willen.

De protesten zijn geïnspireerd door andere landen waar Gen Z massaal de straat op gaat. Onder meer in Kenia, Nepal en Marokko hebben een corrupte overheid, werkloosheid en bezuinigingen geleid tot grote onrust.

Door een defect spoor rijden er sinds vanochtend minder treinen van en naar Rotterdam, zegt de NS. Herstel gaat het hele weekend duren, meldt Prorail.

Het gaat om het spoor tussen Delft Campus en Schiedam. Bij de Poldervaartbrug is een spoorstaaf gebroken, zegt een Prorail-woordvoerder tegen RTV Rijnmond. Om die te repareren, is veel werk nodig, omdat de rails in beton zijn gegoten.

De storing treft vooral reizigers vanuit Den Haag, Leiden en Delft. Zij moeten rekening houden met een aangepaste dienstregeling.

Het Fries Film en Audio Archief (FFAA) heeft honderden Friese volksverhalen gedigitaliseerd. Daardoor kunnen mensen nu voor het eerst de verhalen beluisteren die hun grootouders of anderen vanaf de jaren 70 hebben verteld.

De verhalen zijn jarenlang verzameld door schrijver Ype Poortinga. Hij ging langs bij mensen, nam hun verhalen op en schreef ze vervolgens met de hand uit. Hij bracht ze daarna uit in boekvorm. Het FFAA besloot alle originele audio te digitaliseren.

"Naast dat we deze stemmen niet mogen vergeten, is het ook belangrijk dat volksverhalen uit het eerste stadium blijven bestaan", zegt Syds Wiersma van het archief tegen Omrop Fryslân. "Ook zijn zaken op papier anders dan wanneer je het hoort. Dat we nu beide hebben, is dan wel geweldig."

Syds Wiersma van het FFAA:

Germ Poortinga, zoon van Ype, was zich als kind al bewust van de passie van zijn vader. "Ik woonde toen nog thuis, dus ik zag alles wel gebeuren. Ik begon het ook mooi te vinden en kan me herinneren dat ik zelf een paar keer mee ben geweest naar een opname. Dat was mooi om te zien", vertelt hij.

Traditie van verhalen vertellen

Wiersma vindt het belangrijk dat de volksverhalen blijven voortbestaan voor de jongere generaties. "De mensen uit die tijd zijn opgegroeid met verhalen en zonder media. Ze vertelden elkaar altijd verhalen en die mensen leven vaak niet meer, dus dat deze traditie van verhalen vertellen op deze manier is doorgezet, is prachtig."

Wiersma's eigen oma is ook een van de verhalenvertellers. "Toen ik het gesprek met mijn oma hoorde, werd ik wel emotioneel. Het raakt je toch en je hoort een heel andere stem van je oma dan dat je zelf gewend bent, dat is heel bijzonder."

Vanaf 2 november zijn alle verhalen te beluisteren. Het Friese archief hoopt dat mensen op zoek gaan naar de stemmen van hun overleden familieleden. "Het zijn stemmen die misschien zijn vergeten, maar nu weer kunnen worden beluisterd."