Europese leiders zijn er in Brussel nog niet in geslaagd overeenstemming te bereiken over het financieren van Oekraïne met bevroren Russische tegoeden. Men lijkt ervoor te gaan kiezen Oekraïne te helpen met een gezamenlijke lening zodat de details van het andere plan verder kunnen worden uitgewerkt.

"Er is gesproken over de bevroren tegoeden, maar ook over hoe de ruimte in het EU-budget zou kunnen worden ingezet", zegt een anonieme EU-functionaris na uren vergaderen. "Na lange discussies is het duidelijk dat leningen uit bevroren tegoeden meer werk vergen. De leiders hebben meer tijd nodig om de details te behandelen."

Oekraïne heeft de komende twee jaar 135 miljard euro nodig om het overheidsbudget sluitend te krijgen. De Europese Unie is bereid daar 90 miljard aan bij te dragen, de rest zou van landen als het Verenigd Koninkrijk, Canada en Noorwegen moeten komen. Over hoe de EU dat geld bijeenkrijgt zijn de 27 landen het niet eens.

Voorschot op herstelbetalingen

De afgelopen tijd is er in Europa fel gediscussieerd over de vraag of de bevroren Russische tegoeden in Europa daarvoor aangesproken mogen worden. Voorstanders noemen dat een voorschot op de herstelbetalingen die Rusland zou moeten doen voor de invasie van Oekraïne. Tegenstanders vrezen echter Russische represailles.

Vooral België, waar het merendeel van de tegoeden is ondergebracht, vreest financieel aansprakelijk te worden gehouden voor het verdwijnen van Russisch geld. In aanloop naar de top werd geprobeerd het land met extra gezamenlijke garanties gerust te stellen: andere landen zouden ook willen bijdragen als het land met claims te maken krijgt. Nederland is bijvoorbeeld bereid garant te staan voor 14 miljard.

Sinds gisteravond 21.00 uur waren Europese leiders in Brussel bijeen om hierover overeenstemming te krijgen. Een alternatief plan was zelf geld te lenen om naar Oekraïne door te sluizen, maar dat zagen veel landen als een veel groter financieel risico.

Moreel beroep

De onderhandelingen over dat plan B zijn nog niet afgerond. Vooraf had voorzitter Ursula Von der Leyen gezegd dat niemand de EU-top zou kunnen verlaten voordat er overeenstemming was bereikt. De Poolse premier Tusk zei dat Europa voor een harde keuze stond: "vandaag geld, of morgen bloed".

De Oekraïense president Zelensky had vooraf een moreel beroep gedaan op de EU. "Oekraïne verdedigt de EU, dus moet de EU Oekraïne helpen". Hij zei oog te hebben voor de bezwaren van de Belgen, maar voegde eraan toe dat "je mag best bang zijn voor juridische stappen van Rusland, maar dat is nog altijd minder eng dan als Rusland aan je grenzen staat".

Voor het aangaan van gemeenschappelijke leningen is een unaniem besluit van alle EU-lidstaten nodig. Nederland was traditioneel geen voorstander van dit soort leningen: vorig jaar nog nam de Tweede Kamer de motie-Eerdmans aan, die het kabinet vroeg een dergelijke lening voor defensie-investeringen te blokkeren.

Maar premier Schoof heeft in aanloop naar deze top benadrukt dat Nederland openstaat voor beide oplossingen. Nederland had een voorkeur voor het inzetten van de Russische tegoeden, maar is niet tegen het aangaan van gezamenlijke Europese leningen.

EU-correspondent Chris Ostendorf, vanuit Brussel:

"De inzet op deze top was buitengewoon hoog. Niemand mocht de vergadering verlaten, zonder een akkoord over de miljardensteun voor Oekraïne. Zelensky verhoogde de druk nog, door te stellen dat het gebruiken van de Russische tegoeden de enige manier is om Poetin te dwingen te betalen voor de ravage die hij in Oekraïne heeft aangericht.

Deze uitkomst van de top is een teleurstelling voor de ruime meerderheid van landen die graag een stevig signaal aan Poetin had willen geven. Ook financieel is het een tegenvaller, omdat het nu niet de Russische agressor is die opdraait voor de kosten, maar de Europese Unie. Daarom laten de regeringsleiders het oorspronkelijke plan nog niet los. De Russische tegoeden zijn eerder al permanent bevroren. Dat geeft de EU de gelegenheid de komende maanden alsnog te proberen Rusland de rekening te presenteren voor de agressie-oorlog in Oekraïne."

Eduardo Bolsonaro, de zoon van de Braziliaanse oud-president, is zijn zetel in het parlement kwijtgeraakt. De voorzitter van het lagerhuis zegt dat hij te veel zittingen heeft gemist. Ook een andere medestander verliest zijn zetel.

In februari week Eduardo uit naar de VS, om zich hard te maken voor internationale steun voor zijn vader. Daarbij zal ook een rol hebben gespeeld dat hij in Brazilië zelf vervolgd wordt het tegenwerken van justitie. Daar kan hij een celstraf van vier jaar voor krijgen. Eduardo zelf spreekt van een politieke vervolging.

Eduaro (41) is een vurig aanhanger van zijn vader. Hij verdedigde diens rol in de bestorming van het parlement nadat hij de presidentsverkiezingen had verloren en riep de Amerikaanse president Trump op tot sancties nadat zijn vader was aangeklaagd.

Gevlucht

Behalve Eduardo verloor ook Alexandre Ramagem zijn parlementszetel. Dat was omdat hij als oud-hoofd van de inlichtingendienst 16 jaar cel kreeg voor de couppoging die Jair Bolsonaro aan de macht moest houden. Hij vluchtte naar de VS voordat hij kon worden opgepakt.

Eduardo Bolsonaro noch Alexandre Ramagem heeft gereageerd op het verlies van zijn zetel. Jair Bolsonaro werd eerder dit jaar veroordeeld tot 27 jaar cel vanwege zijn poging aan de macht te blijven en zit nu vast.

TikTok heeft een oplossing gevonden om in de VS te kunnen blijven opereren. Het Amerikaanse deel van het sociale medium komt grotendeels in handen van drie grote investeerders, waardoor bezwaren van de Amerikaanse politiek worden weggenomen.

Tijdens zijn eerste termijn drong president Trump aan op een verbod op TikTok, uit angst dat de persoonlijke gegevens van vele tientallen miljoen Amerikaanse gebruikers in handen van de Chinese overheid terecht zouden kunnen komen. Ook bestond de vrees dat China de Amerikaanse publieke opinie zou kunnen beïnvloeden door het algoritme van de app onwelgevallige boodschappen te laten censureren.

Onder president Biden stemde het Amerikaanse Congres in met een verbod zolang de Amerikaanse tak van het bedrijf nog in Chinese handen was. De app ging ook daadwerkelijk een kleine maand op zwart, maar na zijn aantreden dit jaar gaf Trump moederbedrijf ByteDance extra tijd om tot een vergelijk te komen. De app werd zolang gedoogd, hoewel Trump daar officieel geen wettelijke bevoegdheid voor had.

Amerikaanse servers

In september liet Trump weten dat er in grote lijnen overeenstemming zou zijn over de verkoop, al zweeg China toen nog. Destijds werden Oracle en investeringsmaatschappij Silver Lake al genoemd, daar blijkt nu AI-bedrijf MGX uit Abu Dhabi bij te zijn gekomen. Zij krijgen gezamenlijk bijna de helft van het Amerikaanse TikTok in handen, 19,9 procent blijft eigendom van ByteDance en de rest wordt aangevuld met bestaande investeerders van ByteDance.

De gegevens van Amerikaanse gebruikers worden voortaan opgeslagen op servers in de VS. Ook wordt het algoritme van TikTok opnieuw getraind met Amerikaanse data, om buitenlandse manipulatie te voorkomen. Hoeveel geld de investeerders uittrekken voor de overname is niet bekendgemaakt. De leiding van TikTok USDS Joint Venture LLC komt in handen van een zevenkoppige raad van bestuur met een meerderheid van Amerikanen.

Het Witte Huis heeft nog niet gereageerd op de deal, maar verwijst naar ByteDance. Dat bedrijf zegt dat op deze manier gegarandeerd is dat "170 miljoen Amerikanen een wereld van eindeloze mogelijkheden kunnen blijven ontdekken als onderdeel van een levendige wereldwijde gemeenschap". De deal zou op 22 januari ingaan.