"Zie je die kleinste brokjes?" Langs een landweg even ten oosten van Napels wijst Alessandro Cannavacciuolo op een strook aarde die eruitziet als een begroeide berm, zo'n anderhalve meter hoog. "Maar dit is asbest, vermengd met andere soorten industrieel afval. Het ligt er al enkele maanden."

Rustig wandelen is het met Cannavacciuolo bepaald niet. Onafgebroken wordt hij gebeld door media, scholen, buurtbewoners. Enkele weken geleden heeft de activist immers iets voor elkaar gekregen wat niemand nog was gelukt.

In een rechtszaak die hij was begonnen oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat Italië in deze regio jarenlang het recht op leven van zo'n drie miljoen burgers heeft geschonden. "Eindelijk", verzucht hij. Zijn strijd tegen de staat duurt al jaren.

Land van vuur

Cannavacciuolo, de 36-jarige zoon uit een lokale boerenfamilie, groeide op met de vervuiling. Al sinds de jaren 90 verdient de camorra, de Napolitaanse maffia, goud geld aan afval.

Bedrijven betalen hen om het te verwerken, maar eigenlijk dumpen ze het gewoon her en der op braakliggend terrein om het later te verbranden. Terra dei fuochi heet de regio in de Italiaanse volksmond: land van vuur.

Cannavacciuolo laat tijdens een wandeling zien wat er zoal wordt gedumpt:

De schadelijke gevolgen van de afvalverbrandingen voor bewoners zijn de afgelopen jaren uitgebreid vastgesteld. Onder de ruwweg drie miljoen inwoners van de regio komen verschillende vormen van kanker significant vaker voor dan in de rest van Italië, sommige wel 30 procent meer. Borstkanker bijvoorbeeld, maar ook hersentumoren bij kinderen.

"Vorige maand zijn er acht kinderen overleden", vertelt Marzia Caccioppoli (49). "Ik begeleid op dit moment nog verschillende andere gezinnen." Zelf verloor ze twaalf jaar geleden haar 9-jarige zoon Antonio aan een agressieve hersentumor. Sindsdien zet ze zich in voor families die hetzelfde meemaken.

Van de overheid verwacht ze daarbij geen hulp. "Door de jaren heen zijn wij moeders uitgelachen", vertelt Caccioppoli. "We werden voor gek verklaard. Een minister suggereerde zelfs dat we onze kinderen ongezond te eten gaven, terwijl deze regio juist de bakermat is van het gezonde, mediterrane dieet."

Staat wist ervan

Toch weet de Italiaanse staat al lang welk gevaar inwoners van het 'land van vuur' lopen, stelt het Hof in Straatsburg in zijn uitspraak. Al eind jaren 90 had een spijtoptant van de camorra het Openbaar Ministerie over de afvaldumpingen verteld. Maar omdat de verslagen van die gesprekken onder het staatsgeheim vielen, kregen inwoners pas veel later te horen wat er speelde.

"De staat heeft ons niet de mogelijkheid gegeven om onze kinderen te redden", verzucht Caccioppoli. De muren van haar piepkleine appartement hangen vol met foto's van haar overleden zoon, haar enige kind. In de hoek van de kamer staat nog steeds zijn elektrische kindergitaar.

Op zoek naar gerechtigheid was Caccioppoli een van de tientallen burgers en organisaties die zich aansloten bij de zaak die Cannavacciuolo in Straatsburg aanspande.

"Het proces daar heeft lang geduurd, maar de uitspraak is glashelder", stelt advocaat Valeria Centonze. Niet alleen moet precies in kaart worden gebracht welke gebieden zijn vervuild, zodat inwoners weten welk risico ze lopen door er te wonen, ook moet de Italiaanse staat met een plan komen om de illegale afvaldumpingen aan banden te leggen.

Gebeurt dat niet, dan volgen er herstelbetalingen aan slachtoffers. "Het Hof wil de regering stimuleren om het geld uit te geven aan structurele verbetering, in plaats van aan individuele betalingen", legt Centonze uit.

Bestuur te zwak

Kan zo'n uitspraak uit Straatsburg een einde maken aan een praktijk die al 30 jaar bekend is? "Alleen als de staat echt de wil gaat tonen om het op te lossen", denkt Caccioppoli. Tot nu toe heeft ze daar nog weinig van gemerkt.

Ook toen er steeds meer bewijs kwam van de misstanden in de regio, bleef de regering in Rome voor een oplossing wijzen naar het lokale bestuur, dat formeel over afvalverwerking gaat. Dat bestuur bleek echter te zwak, en in sommige gevallen te nauw verweven met de camorra, om iets aan de situatie te kunnen veranderen.

"Alleen de regering in Rome heeft de bevoegdheden en de middelen om dit te doen", stelt activist Cannavacciuolo. Een overwinning wil hij de uitspraak niet noemen. "We krijgen er de doden niet mee terug."

Maar, zegt hij, een duwtje in de rug is het wel voor iedereen die in deze regio vecht tegen de maffiose afvaldumpingen. "We willen hier ook in de toekomst blijven wonen."

In Zeeland zijn vandaag meerdere natuurbranden uitgebroken. In een natuurgebied tussen de dorpen Clinge en Kapellebrug, nabij de Belgische grens begon het met een stuk bos van zo'n honderd vierkante meter, zegt de veiligheidsregio. Voor zover bekend waren er geen gewonden.

De brandweer kreeg de melding rond 14.00 uur. In eerste instantie ging het dus om een stuk van honderd vierkante meter, maar in het gebied waren meerdere brandhaarden, dus het vuur heeft zich uitgebreid. De brandweer kon er lastig bij komen, zegt de veiligheidsregio, omdat de brandhaarden midden in het bos lagen .

Om 16.30 uur waren de meeste brandhaarden op deze locatie geblust.

Akker in Biervliet

Zo'n 40 kilometer verderop in de stad Biervliet, bij Terneuzen, is ook een brand uitgebroken. Daar greep het vuur om zich heen op een stuk akker van 10.000 vierkante meter aan de Zachariasweg, schrijft Omroep Zeeland. Er staat olifantsgras van 3 meter hoog in brand.

Een nabijgelegen boerderij is ontruimd en de veiligheidsregio heeft opgeschaald naar zeer grote brand. Door de droogte en wind kon het vuur zich snel uitbreiden. De brandweer rukte met vier blusvoertuigen uit, ook vanuit België kwamen twee waterwagens te hulp.

In diverse regio's in het land geldt momenteel een verhoogd risico op natuurbranden door de langdurige droogte.

Gisteren woedde er ook een bosbrand op de Sallandse Heuvelrug bij Haarle. Volgens de brandweer is toen een gebied van zo'n 2500 vierkante meter getroffen. Ook in Naarden vatte een stuk natuur vlam.

Veiligheidsregio's in het midden, zuiden en (noord)westen van het land hebben opgeschaald naar de hoogste alarmfase, wat betekent dat mensen "extra alert" moeten zijn. Bij de hoogste alarmfase rukt de brandweer bij een brand met meer wagens en mensen uit.

Door een nieuwe richtlijn van het Openbaar Ministerie zal er volgens critici minder vaak een gevangenisstraf worden geëist. Er klinken in de rechtspraak en in de politiek veel bezwaren tegen koerswijziging van het OM en nu laten ook agenten van zich horen. "Dit past niet meer bij ons rechtvaardigheidsgevoel", zegt Ramon Meijerink, voorzitter van politievakbond ACP.

Meestal gaat het zo dat het OM een straf eist en dat de rechter vervolgens beslist of die een straf oplegt en wat voor straf dan. Maar het OM kan ook zelf een straf opleggen, via een zogenoemde strafbeschikking. Dat gebeurt al, het gaat sneller dan een gang naar de rechter en het kost de strafrechtketen minder werk. Ten minste, als de verdachte geen bezwaar maakt tegen de opgelegde straf en niet alsnog naar de rechter stapt.

Zo'n strafbeschikking heeft dus voordelen, maar kent ook een belangrijke beperking: het OM mag niet zelf een gevangenisstraf opleggen, hoogstens een boete of een taakstraf. En omdat het OM meer wil inzetten op die strafbeschikkingen, vrezen critici dat er te weinig gevangenisstraffen geëist zullen worden.

'Voelt zuur'

Het OM heeft namelijk een nieuwe richtlijn waarin het zegt dat het de mogelijkheid voor strafbeschikkingen meer wil benutten. Bij zaken waar een rechter maximaal 6 jaar gevangenis voor zou kunnen geven, wil het OM het zo veel mogelijk op deze manier doen. Dat kan bijvoorbeeld bij diefstal of bedreiging gebeuren. Het OM wil deze koerswijziging mede omdat het nu erg lang duurt voor een strafzaak voor de rechter komt, als die door alle drukte daar al komt.

Bij politievakbond ACP zien ze dat agenten zich zorgen maken omdat 'hun' zaken na hard werk dan worden afgedaan met een boete of taakstraf. "Dat geeft niet de voldoening die je zou willen hebben uit een strafonderzoek", zegt vakbondsvoorzitter Meijerink. "Dit voelt zuur voor de benadeelden", zegt hij over slachtoffers, "maar dit voelt ook zuur voor agenten die keihard hebben gewerkt om een steentje bij te dragen."

Volgens de voorzitter van de politievakbond is het wrang voor agenten om te horen dat het OM met deze richtlijn komt vanwege de tekorten in de strafrechtketen en het tekort aan cellen. Meijerink hoopt dat er hieruit geleerd wordt dat er meer geïnvesteerd moet worden in de strafrechtketen.

Volgens het OM is de richtlijn niet alleen ingevoerd vanwege het cellentekort. "We dienen de belangen van slachtoffer en verdachten door zelf snel(ler) te straffen", schreef voorzitter Rinus Otte van het college van procureurs-generaal in een toelichting. Daarin benadrukte hij ook dat een taakstraf niet per se als lichter wordt ervaren dan een celstraf.

Niet lichter maar meer

Justitieminister Van Weel (VVD) verdedigt de nieuwe richtlijn in gesprek met de NOS. "Mits je dit goed toepast, kan ik me er zeker in vinden." Hij denkt dat er niet lichter gestraft zal worden door het gebruik van de nieuwe richtlijn, maar meer gestraft. De VVD'er ziet namelijk dat er nu veel zaken helemaal niet worden opgepakt door bijvoorbeeld het OM vanwege capaciteitstekorten, dus die komen al niet voor de rechter en krijgen nu geen strafbeschikking.

Van Weel ziet in de strafbeschikkingen een kans om met relatief weinig werk in elk geval wel een straf op te leggen voor die delicten, ook al is dat dan geen gevangenisstraf. "Dat zorgt ervoor dat je dan toch gerechtigheid hebt." Hij benadrukt bovendien dat als het OM denkt dat het verstandig is, het nog steeds naar de rechter zal gaan.

Taakstrafverbod

In de Tweede Kamer klinkt het verzet tegen de richtlijn inmiddels steeds luider. Vooral de regeringspartijen, die samen juist hebben ingezet op strenger straffen, laten flink van zich horen. De PVV ging er in debat al tegen tekeer en Pieter Omtzigt van NSC stelde er meerdere vragen over. "Dit moet niet kunnen in onze rechtsstaat", zegt Omtzigt over de plannen.

Volgens hem gaat dit betekenen dat het OM voor "relatief zware delicten" geen gevangenisstraf zal eisen. Hij noemt voorbeelden als bezit van kinderporno en mishandeling. Hij vreest dat het OM bovendien taakstraffen zal eisen in zaken waarvan de politiek heeft gezegd dat er een taakstrafverbod moet gelden.

Rechters ook kritisch

De Tweede Kamer gaat komende weken praten over deze nieuwe richtlijn. Aanstaande woensdag staat er eerst een rondetafelgesprek met experts op de agenda. De korpsleiding van de politie gaat daar juist een redelijk positief verhaal houden en zit dus niet op een lijn met de politievakbond. De korpsleiding snapt het idee van het OM omdat het in veel zaken nu lang duurt voor er een strafzaak komt door alle wachtlijsten.

De Raad voor de Rechtspraak is juist heel kritisch en heeft "principiële bezwaren". Bijvoorbeeld omdat de korte gevangenisstraf tot 6 maanden in de praktijk gaat verdwijnen volgens de Raad en die straf voelt voor veel mensen als een betere vergelding dan bijvoorbeeld een taakstraf.