"We zijn allemaal hier om onze onafhankelijkheid en ons land te beschermen." Dat zegt de Oekraïense president Zelensky in een beroemd geworden video, die hij maakte kort na de Russische inval op 22 februari 2022. Het is donker en om hem heen staat een aantal leden van zijn regering. De lange man schuin achter hem was tot vandaag met afstand de belangrijkste, stafchef Andri Jermak.

De vertrouweling van Zelensky raakte in opspraak vanwege een omkoopschandaal bij het Oekraïense staatsenergiebedrijf en vertrekt, werd vandaag bekend. Met het ontslag wil de president "geruchten en speculaties" vermijden, zei Zelensky in een toelichting.

Hiermee komt ook een innige, jarenlange samenwerking tot een einde. De paden van Jermak en Zelenksy kruisen elkaar rond 2010. Zelensky is dan nog acteur en heeft een televisieproductiebedrijf. Jermak is op dat moment advocaat en zijn bedrijf doet zaken met dat van Zelensky.

Vertrouweling

Als Zelensky in 2019 besluit om een gooi te doen naar het presidentschap, stapt Jermak in zijn campagneteam. Na de verkiezingen wordt hij eerst buitenlandadviseur en later stafchef. Tot grote verbazing van velen schrijft de Financial Times deze zomer in een profiel: Jermak valt op als een outsider in een politiek team dat vooral bestaat uit mensen die Zelensky al kent vanaf zijn jeugd.

Het contact van Zelensky en Jermak beperkt zich niet tot de werkvloer. Aan Politico vertelt een oud-perschef van Zelenksy eerder dit jaar hoe de band tussen Zelensky en Jermak inniger wordt door samen te sporten. En minister van Buitenlandse Zaken Andi Sybiha vertelt aan de Financial Times dat de twee vlak bij elkaar in de bunker slapen, waar ze na een lange werkdag ontspannen met tafeltennis en oude films.

In zijn functie van stafchef en adviseur heeft Jermak (54) veel invloed. Hij begeleidt Zelenksy op zijn reizen, bijvoorbeeld in het Witte Huis tijdens de desastreuze ontmoeting met president Trump afgelopen februari. En hij beheert de agenda van president Zelensky, bepaalt wie toegang tot hem krijgt en wie niet. Onder Oekraïners gaat de grap rond dat buitenlandse officials vooral naar Kyiv moeten komen om Zelensky te ontmoeten. Hij kan hen dan misschien introduceren aan Jermak.

Op die manier, schrijft de Kyiv Independent, groeit Jermak uit tot de machtigste man in Oekraïne achter president Zelensky. Een rol waarin hij er alles aan doet om de wensen van president Zelensky te vervullen, ook als hij het daar zelf niet mee eens is.

Een rol ook waarin Jermak van Zelenksy veel vertrouwen krijgt: het is Jermak die vorig weekend in Genève namens Oekraïne gesprekken voert over het 28-puntenplan van Trump dat moet leiden naar een einde van de oorlog. Al die invloed heeft Jermak in Oekraïne de bijnaam 'de groene kardinaal' opgeleverd: hij is de machtige man in de schaduw van de leider, en zoals een kardinaal altijd zijn soutane draagt, zo draagt Jermak altijd zijn militaire uniform.

Corruptieonderzoek

Sinds enige tijd viel de naam van Jermak in het Oekraïense corruptieonderzoek naar omkoping bij het staatsenergiebedrijf. Onderaannemers zouden daar gedwongen zijn om smeergeld te betalen in ruil voor contracten. In opnames van de anticorruptiediensten is de naam 'Alibaba' te horen. Mogelijk is dat een verwijzing naar Andri Borisovitsj, de voornaam én vadersnaam van Jermak.

Vanmorgen deden de anticorruptiediensten huiszoeking bij Jermak en vanmiddag maakte Zelensky het aftreden van zijn rechterhand bekend. Zo had Jermak zich zijn politieke einde niet voorgesteld. Eerder zei hij daarover tegen Politico: "Samen met Zelenksy ben ik in de politiek gestapt, en samen met hem zal ik op een dag vertrekken."

Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:

"Met de druk vanuit Amerika om een deal te sluiten met Rusland die voor Oekraïne heel erg slecht zou zijn werd het corruptieschandaal even naar de achtergrond gedrukt. Maar de huiszoekingen bij Jermak laten zien dat de kous verre van af is.

Oekraïners zijn woedend over deze corruptie in de energiesector, al helemaal omdat ze door de Russische aanvallen op infrastructuur regelmatig in het donker zitten. Veel mensen wilden dat Jermak zou vertrekken. Vooralsnog is er geen hard bewijs dat hij zelf ook direct betrokken was bij de fraude, maar de kans is groot dat er straks aanklachten tegen Jermak zullen volgen."

De rechtbank in Utrecht heeft een 44-jarige man uit Amersfoort zes weken cel opgelegd voor het doen van een valse bommelding in een trein bij Hilversum. Door de actie van de man werd een trein bij Hilversum Sportpark vorige week vrijdag stilgezet en ontruimd.

De politierechter vindt het "zeer kwalijk" wat de man heeft gedaan. Door de bommelding ontstond paniek onder de treinreizigers. Behalve een celstraf moet de man ook een straf van drie weken uitzitten die eerder voorwaardelijk was opgelegd, schrijft regionale omroep NH.

Bij de oplegging van de straf hield de rechter er rekening mee dat de verdachte kwetsbaar is. De man heeft een lange geschiedenis van strafbare feiten en hulpverlening. Ook was hij eerder psychotisch, verslaafd en heeft hij een licht verstandelijke beperking.

Geen explosief aangetroffen

De verdachte zelf ontkende, maar de rechter veroordeelde hem onder meer op basis van de verklaring van een vrouw in de trein. Tegen haar zou hij hebben gezegd: "Er zit een bom in deze trein. Heel gauw wegwezen en niet meer terugkomen".

De vrouw zocht hulp via een alarmnummer van de NS. De verdachte kon op haar aanwijzing worden aangehouden door de Dienst Speciale Interventies (DSI). In de trein werd geen explosief aangetroffen.

In totaal werden drie mensen aangehouden. Een bleek niets met het voorval te maken te hebben. Een ander kreeg eerder al een boete voor bedreiging.

Informateur Buma heeft op de laatste werkdag van zijn tweede formatieweek voor enige reuring gezorgd. Bij het naar huis gaan zei hij tegen wachtende journalisten dat de optie van een kabinet van D66, CDA, VVD en GroenLinks "is afgevallen". Want, zo voegde hij er aan toe, verwijzend naar de VVD: "Die blokkade blijft en die is er".

In een formatieproces waar woorden op een goudschaaltje worden gewogen, was het een stellige en opvallende opmerking van de informateur. Het zou ook een streep zetten door de voorkeur van D66-leider Jetten. Die wil zo'n zogenoemd middenkabinet, ook omdat het met 86 zetels brede steun heeft in de Tweede Kamer.

Een paar uur later kwam Buma terug op zijn woorden, via de woordvoerder van de kabinetsformatie. Uit de media had hij vernomen dat zijn woorden waren opgevat als een uitsluiting van een kabinet met VVD én GroenLinks-PvdA. Dat was niet zijn bedoeling, staat in die verklaring. Die conclusie zegt hij nog niet te hebben getrokken.

Geen reden

Buma meldt dat hij zijn uitspraken had gebaseerd op het verslag van zijn voorganger Koolmees die concludeerde dat de VVD samenwerking met GroenLinks-PvdA in een coalitie uitsluit. "Ik heb tot op heden geen reden om aan te nemen dat dat is veranderd."

Het was een kleine rimpeling in een op het oog soepel lopend formatieproces. De belangrijkste boodschap vandaag was dat er "meters" zijn gemaakt. Bontenbal van het CDA, Jetten van D66 en Buma namen deze woorden in hun mond.

Groot

Maar na de tweede week formeren tussen D66 en CDA blijft het nog onduidelijk welke kant het opgaat en of het lukt om een meerderheidskabinet te vormen. D66 ziet namelijk samenwerking met JA21 echt niet zitten, zo zei Jetten vandaag nog een keer. "De verschillen zijn heel groot."

Al enige tijd, ook vorige week, is het gezelschap in de tijdelijke werkkamer van Buma, burgemeester van Leeuwarden, bezig met de totstandkoming van een basisdocument. Daarin moeten oplossingen staan voor de grote problemen in Nederland, zoals asiel en migratie, het woningtekort, stikstof, defensie en de economie. "Een positieve agenda" moet het worden, waar andere partijen zo enthousiast over kunnen worden dat de vorming van een kabinet sneller mogelijk wordt.

"We zijn aan het stoeien met teksten", zei Jetten deze week voorafgaand van een van zijn vele gesprekken. Bontenbal sprak vandaag van "geel gearceerde teksten", waar nog een oplossing voor gevonden moet worden. Dit weekend gaan ze daar vanuit huis mee verder.

Richting

Eigenlijk was het de bedoeling om deze week al te praten met andere partijen om te kijken of ze al wat voelen voor de richting van het basisdocument. Dat is er niet van gekomen. Dat komt volgens Jetten omdat de week al snel vol liep met nieuwe gesprekken met experts over thema's als economie, financiële houdbaarheid en de uitvoerbaarheid van wetgeving. Vorige week passeerden al zo'n dertig deskundigen de revue.

De partijleiders en de informateur wilden geen voorspelling doen over de gang van zaken volgende week. Buma hoopt er wel op dat hij een "beeld" krijgt van andere partijen of ze met het basisdocument van D66 en CDA uit de voeten kunnen en verder willen praten.

Buma kan die reacties dan weer verwerken in zijn eindverslag dat dinsdag 9 december klaar moet zijn.