Nederlandse activisten die in oktober met een flotilla richting Gaza voeren, weigeren de rekening te betalen die zij van het Ministerie van Buitenlandse Zaken hebben gekregen voor hun vlucht uit Israël. De groep werd door de Israëlische autoriteiten aangehouden en vier dagen later het land uitgezet.

Een van hen, Roos Ykema, werd op een vlucht van Tel Aviv naar Madrid gezet en kreeg later een factuur van 526 euro. Zij noemt de uitzetting "een gedwongen deportatie" en zegt tegen de NOS dat ze niet zal betalen. "Ik ben gekidnapt door Israël. Ik ga daar niet aan meebetalen", zegt ze.

In haar antwoord aan het ministerie schreef ze: "Ik zie geen grondslag voor deze vordering."

Advocaat: 'Geen contract, geen onrechtmatige daad'

Volgens haar advocaat Adem Çatbaş ontbreekt een juridische basis om de kosten op Ykema te verhalen. "Juridisch gezien zijn er maar twee smaken voor een vordering: ofwel op basis van een contract, ofwel op basis van een onrechtmatige daad. Van beide is hier geen sprake", zegt hij.

De stelling van het ministerie dat familie of vrienden hebben aangegeven dat Ykema graag terug wilde naar Nederland, kan volgens hem niet als contract gelden. "Als activisten die het recht hebben om te protesteren door Israël als ongewenst worden aangemerkt, dan is het aan de Nederlandse staat om aan haar zorgplicht te voldoen."

Çatbaş spreekt van "nieuw dieptepunt in de discussie rondom de genocide", en ook van "een juridisch dieptepunt". "Op welke basis wordt deze vordering gemaakt? Het geeft een beeld van onzorgvuldigheid van de staat."

Ook andere activist weigert te betalen

Ook flotilla-deelnemer Osman Tastan kreeg een factuur van Buitenlandse Zaken voor dezelfde vlucht naar Madrid. Hij zegt eveneens niet te zullen betalen. "Wij worden gekidnapt vanuit internationale wateren en gedeporteerd. Ik heb daar niet om gevraagd en dus is het absurd dat wij hiervoor moeten opdraaien."

In de facturen van Buitenlandse Zaken aan Ykema en Tastan, ingezien door de NOS, staat dat zij tijdens hun detentie consulair zijn bijgestaan en dat zij in contacten met de ambassade hebben aangegeven "zo snel mogelijk terug te willen keren naar Nederland".

"Bij hoge uitzondering heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken ten behoeve van een zo spoedig mogelijke terugkeer naar Nederland een vliegticket naar Madrid voorgeschoten. Het ministerie heeft in het contact met uw familieleden/vrienden aangegeven dat deze kosten terugbetaald dienen te worden, aangezien het ministerie van Buitenlandse Zaken geen financiële bijstand verleent als onderdeel van de consulaire bijstandverlening", stelt het ministerie in de facturen.

Ministerie: Veiligheid deelnemers stond voorop

In een reactie aan de NOS zegt het ministerie dat de veiligheid en het welzijn van de activisten prioriteit had. Volgens Buitenlandse Zaken heeft Nederland ook diplomatieke druk op Israël uitgeoefend om vertrek mogelijk te maken. Medewerkers van de Nederlandse ambassade hebben de activisten vervolgens opgevangen en geholpen bij hun doorreis naar Nederland.

Het ministerie benadrukt aan de NOS dat financiële hulp geen onderdeel is van reguliere consulaire bijstand. "Dat is eerder aan de Tweede Kamer gemeld. Daarom dienen deze kosten door de betrokkenen te worden vergoed."

Dat de kosten niet op Israël worden verhaald, staat volgens het ministerie los van het handelen van de Israëlische autoriteiten. "De kosten zijn gebaseerd op tickets die door ons zijn geboekt en voorgeschoten om een spoedig vertrek mogelijk te maken."

Gewaarschuwd voor risico's

Het ministerie wijst er verder op dat het reisadvies voor Gaza al lange tijd rood is: "Wat uw situatie ook is, reis er niet heen." De risico's waren aan de activisten gecommuniceerd, stelt Buitenlandse Zaken. "Die kleurcode betekent dat hulp van onze diplomatieke posten niet of nauwelijks mogelijk is."

De flotilla-activisten die meededen aan de Global Sumud Flotilla wilden met hun tocht hulp bieden aan Gaza en aandacht vragen voor de humanitaire situatie van de Palestijnen. Israël stelt dat de blokkade rond Gaza noodzakelijk is om wapenleveringen aan Hamas te stoppen en houdt daarom sinds 2007 de grenzen zo goed als gesloten. Ook alle maritiem verkeer wordt tegengehouden.

De grootste luchtvaartmaatschappij van India, IndiGo, heeft haar excuses aangeboden voor de vele verstoringen in haar vliegschema. In vier dagen zijn honderden vluchten geannuleerd. Daardoor zijn duizenden reizigers op luchthavens in India gestrand.

De problemen zijn ontstaan door nieuwe, ruimere regels voor verplichte rusttijden voor piloten. Ze moeten minimaal 48 uur rust per week houden in plaats van 36 uur. Ook mogen piloten voortaan twee nachtlandingen per week maken in plaats van zes.

Het bedrijf had moeite om het vliegschema op tijd aan te passen aan de nieuwe regels. Het Indiase ministerie voor de Burgerluchtvaart zei eerder dat de annuleringen bij IndiGo het gevolg waren van misrekeningen en gaten in de planning.

In een interne mail die is ingezien door persbureau AP, noemt de CEO van IndiGo, de Nederlander Pieter Elbers, technische storingen, ongunstige weersomstandigheden en de invoering van de nieuwe regels als oorzaken van de verstoringen. De voormalige KLM-topman biedt in de interne mail ook aan alle medewerkers van het bedrijf zijn excuses aan.

Ministerie grijpt in

Het ministerie heeft vanwege de chaos bij IndiGo de invoering van de nieuwe regels tijdelijk opgeschort. Het ministerie zegt dat dit besluit is genomen "in het belang van de passagiers, met name senioren, studenten, patiënten en anderen die afhankelijk zijn van vluchten voor essentiële behoeften".

Indigo schrapte vandaag zo'n 500 vluchten. Alle vertrekkende vluchten vanaf de luchthaven van de Indiase hoofdstad New Delhi zijn geannuleerd. Ook zijn honderden vluchten vanaf de luchthavens van Mumbai, Bengaluru en Hyderabad niet doorgegaan.

De luchtvaartmaatschappij had eerder aangegeven vanaf 10 februari alle vluchten te kunnen hervatten. Nu meldt IndiGo vanaf zaterdag "geleidelijke verbetering" te verwachten.

Nog altijd is het merendeel van de ruim 300 ontvoerde Nigeriaanse kinderen spoorloos. Ze werden twee weken geleden samen met twaalf leraren van een katholieke kostschool meegenomen door gewapende mannen. Het is één van de grootste ontvoeringen ooit in het West-Afrikaanse land.

In de eerste uren na de ontvoering wisten nog 50 kinderen te ontsnappen. Sindsdien is het stil. Het is onduidelijk waar de andere kinderen zijn.

De ouders van de ontvoerde kinderen zitten in grote onzekerheid. "Ik mis ze. Ik kan niet slapen of eten", zegt een vader. "Ze zitten in de wildernis. We weten niet hoe het met hen gaat. Wat eten of drinken ze?" zegt een ander tegen persbureau Reuters.

Geld verdienen

De massa-ontvoering op de kostschool vond plaats op 21 november in het dorpje Papiri, aan de oevers van de Niger-rivier, in de deelstaat Niger in het westen van het land. In de deelstaat zijn gewapende bandieten actief, die ontvoeringen zien als een snelle manier om geld te verdienen.

Sunday Gbazali's 14-jarige zoon werd meegenomen tijdens de ontvoering. "De politie vertelt ons alleen maar dat we geduld moeten hebben, dat ze de kinderen proberen te redden. We zijn niet blij met wat er gebeurt, we hebben weinig hoop."

'Kebbigirls'

Het aantal ontvoeringen in Nigeria is recent weer toegenomen. Volgens de VN-mensenrechtorganisatie OHCHR zijn sinds half november naast de 300 schoolkinderen nog eens 100 mensen ontvoerd, voornamelijk meisjes. Zij werden ontvoerd in vier verschillende deelstaten verspreid over het land: Borno, Niger, Kebbi en Kwara.

Een paar dagen voor de massa-ontvoering in Niger werden 25 meisjes meegenomen van een andere kostschool in de noordwestelijke deelstaat Kebbi. Onder de hashtag #bringbackkebbigirls werd online opgeroepen tot de vrijlating van de schoolmeisjes.

Inmiddels zijn ze inderdaad vrijgelaten. Twee personeelsleden van de school werden gedood toen ze de meisjes probeerden te beschermen.

Volgens de BBC werden de meisjes ontvoerd vlak bij veekampen waar bandieten zich schuilhouden. De bandieten zijn volgens de omroep etnische Fulani, die van oudsher nomadische veehouders zijn. Het is niet bekend of er losgeld is betaald.

Een week eerder werden in de noordoostelijke deelstaat Borno twaalf tienermeisjes ontvoerd. In dat deel van het land zijn al jaren jihadistische groepen actief, zoals Boko Haram en een afsplitsing van Islamitische Staat (IS) Ook deze meisjes zijn inmiddels vrijgelaten.

'Groot gevaar'

De vele ontvoeringen in Nigeria hebben internationaal tot grote verontwaardiging geleid. Er wordt gevreesd dat de ontvoerde katholieke kinderen eindigen zoals de Chibok-meisjes, die in 2014 werden ontvoerd door moslimextremisten van Boko Haram en pas jaren later werden vrijgelaten. Van die 300 meiden zitten nog altijd 82 vast, meldt Amnesty International.

"Hoewel dit probleem na de Chibok-meisjes uit de internationale krantenkoppen is verdwenen, gaan de ontvoeringen van kinderen in of op weg naar school in Nigeria door. Uit analyses blijkt dat de situatie verslechtert", schrijft Save the Children. "Het leven en welzijn van studenten wordt in groot gevaar gebracht."

Noodtoestand

Intussen neemt de kritiek op de Nigeriaanse president Tinubu toe. Ouders van de ontvoerde kinderen uiten hun onvrede over de trage reactie van Nigeriaanse autoriteiten en hun onvermogen om de ontvoeringen te stoppen. De overheid stelt dat jihadistische groeperingen verantwoordelijk zijn voor de golf van ontvoeringen.

Door de kritieke situatie in het land zijn meer dan 20.000 scholen gesloten, waardoor miljoenen kinderen thuis zitten. Volgens de VN heeft Nigeria met 20 miljoen een van de hoogste aantallen ongeschoolde kinderen ter wereld.

Vorige week riep president Tinubu vanwege de vele ontvoeringen de noodtoestand uit. Kort daarna trad zijn defensieminister af, naar eigen zeggen om gezondheidsredenen, maar waarschijnlijk als gevolg van het falende veiligheidsbeleid.

De Nigeriaanse bevolking maakt zich zorgen over de ontvoerde kinderen en leraren:

De ontvoeringen hebben de aanhoudende onveiligheid in Nigeria opnieuw onder de aandacht gebracht. Zelfs president Trump sprak zich daarover uit. Hij kondigde woensdag aan de visa te beperken voor Nigerianen en hun families "die betrokken zijn bij het geweld tegen christenen". Volgens hem zijn "radicale islamisten verantwoordelijk voor deze massaslachting".

Volgens Nigeriaanse veiligheidsdeskundigen die de NOS heeft gesproken ligt dat verhaal een stuk genuanceerder. In Nigeria zijn sinds 2009 tienduizenden mensen omgekomen door jihadistisch terreurgeweld, maar dat zijn vooral mensen met een islamitische achtergrond.

Tinubu heeft opgeroepen 50.000 extra politieagenten te rekruteren. Daarnaast zijn boswachters en vrijwilligers ingezet in de strijd tegen de gewapende bendes.

Het is de vraag of dat genoeg is. Het indammen van de ontvoeringen in Nigeria vraagt volgens experts om meer dan alleen extra personeel. De regering moet volgens Nigeria-onderzoeker Anietie Ewang bij Human Rights Watch investeren in veiligheid, maar vooral ook de onderliggende oorzaken aanpakken: de economie, werkgelegenheid en onderwijs.