De Berlijnse filmmaker en schrijver Rosa von Praunheim is op 83-jarige leeftijd overleden. Dat meldt persbureau DPA op basis van zijn naasten. Von Praunheim, die werd geboren als Holger Radtke, is ook internationaal bekend vanwege zijn prominente rol in de lhbti-beweging in Duitsland.

De regisseur koos in de jaren 60 voor de artiestennaam Rosa von Praunheim. "Rosa" verwijst naar de roze driehoek die homoseksuelen moesten dragen in de concentratiekampen in nazi-Duitsland.

Von Praunheim overleed afgelopen nacht, meldt DPA. Zijn dood kwam volgens zijn naasten als een verrassing. De filmmaker heeft een lange lijst van films op zijn naam staan, waarvan de laatste dit jaar uitkwam. In totaal maakte hij 150 korte en langere films.

Doorbraak homorechtenbeweging

Met zijn films droeg hij bij aan de acceptatie van homoseksualiteit in Duitsland. Zo verscheen in 1971 Nicht der Homosexuelle ist pervers, sondern die Situation, in der er lebt (Niet de homoseksueel is pervers, maar de maatschappij waarin hij leeft). De film veroorzaakte grote opschudding, maar leidde ook tot de oprichting van tientallen homorechtenbewegingen.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd lange tijd gezwegen over de vervolging van homoseksuelen door het naziregime. Mannen die de kampen overleefden, moesten soms na de oorlog alsnog een straf uitzitten.

Tot 1969 was seksueel contact tussen mannen namelijk strafbaar. Tussen 1945 en 1969 werden nog tienduizenden mannen in West-Duitsland veroordeeld voor hun (veronderstelde) homoseksualiteit. In 2016 kwam er eerherstel voor 50.000 Duitse mannen die waren veroordeeld op basis van hun seksualiteit.

In een interview met Der Spiegel zei Von Praunheim dat hij spijt had dat hij in de jaren zestig geen portretten had gemaakt van homoseksuelen die de concentratiekampen hadden overleefd, zoals filmmaker Steven Spielberg Joodse overlevenden had geportretteerd. "Het zou zo belangrijk zijn geweest voor de archieven en musea om die ooggetuigen te interviewen."

Controversieel televisieoptreden

Von Praunheim veroorzaakte vaker opschudding. In 1991 onthulde hij live op televisie dat talkshowpresentator Alfred Biolek en komiek Hape Kerkeling homoseksueel waren. Later bestempelde hij die actie als een wanhoopskreet.

De filmmaker wilde solidariteit opeisen van andere beroemdheden om aandacht te vragen voor de aidscrisis. Hij vond dat bekende mensen hun verantwoordelijkheid moesten nemen. In 1985 had hij Een virus kent geen moraal, gemaakt, een van de eerste speelfilms over aids.

Zijn activisme en het 'outen' van anderen stuitten ook op weerstand. "Sommigen noemen mij de populairste en sommigen de minst populaire homoseksuele filmregisseur van Duitsland", schreef Von Praunheim op zijn eigen website. "En daarvoor heb ik heel wat gedaan. Al meer dan 30 jaar irriteer ik de natie met mijn meer dan 140 films, eindeloze talkshows, vele boeken, hoorspelen en toneelstukken."

Geboren in gevangenis Riga

Von Praunheim werd in 1942 geboren in de gevangenis van de Letse hoofdstad Riga, tijdens de Duitse bezetting. Zijn moeder, Edith Radtke, overleed in 1946 in een psychiatrisch ziekenhuis in Berlijn. Holger Radtke werd geadopteerd en bracht zijn eerste levensjaren door in Oost-Berlijn. Na zijn adoptie ging hij als Holger Mischwitzky door het leven.

Pas in 2000 kwam Von Praunheim de omstandigheden van zijn geboorte te weten, toen zijn adoptiemoeder hem vertelde dat ze niet zijn biologische moeder was en dat hij uit een weeshuis in Letland was geadopteerd. De filmmaker ging op zoek naar zijn verleden en maakte daarna de documentairefilm Mijn moeders - Op zoek naar sporen in Riga.

Huwelijken

Von Praunheim was van 1969 tot 1971 getrouwd met actrice Carla Egerer, met wie hij enkele films maakte. In 2018 vertelde hij het Duitse tijdschrijft Schwulissimo dat het een verstandshuwelijk was. "We hadden een huwelijkslening gekregen die we gebruikten voor opnames: dat was de hele reden dat we trouwden".

Enkele dagen geleden trouwde hij met acteur en regisseur Oliver Sechting, met wie hij sinds 2008 een relatie had. Von Praunheim deelde foto's van het huwelijk op Instagram. "Op vrijdag 12/12 ben ik getrouwd met mijn levenspartner Oliver", schreef hij bij het bericht.

Het personeelsbestand van Defensie groeit door, blijkt uit cijfers die zijn opgevraagd door de NOS. Staatssecretaris Tuinman wil verder groeien naar de gewenste 100.000 medewerkers in 2030. Om dat te bereiken, moet het eerlijke verhaal over werken bij Defensie verteld blijven worden, vindt hoogleraar Tine Molendijk van de Radboud Universiteit. En daarbij mag niet uit het oog worden verloren dat Defensie een geweldsorganisatie is.

Volgens de staatssecretaris is de groei te danken aan de wervingscampagnes, met reclamefilmpjes vol actie. De hoogleraar Morele Dilemma's van Militaire Operaties, die ook lesgeeft aan de Nederlandse Defensie Academie, prijst de verandering in de campagnes van Defensie, maar stelt dat de groei ook te maken heeft met andere factoren.

Zo ziet ze een gegroeide behoefte aan het "willen bijdragen aan het collectief". De Russische invasie in Oekraïne was volgens haar "een kantelpunt voor Defensie".

Ook voor Klaas (achternaam bij redactie bekend) speelde dat een rol. De dertiger is sinds ruim een jaar in opleiding tot officier, na eerder buiten Defensie te hebben gewerkt. Hij wilde zich in leiderschap ontwikkelen, en vond ook dat hij in zijn vorige beroep "maatschappelijk aan de zijlijn" stond. "Ik wilde iets bijdragen, en dan is Defensie het ultieme voorbeeld."

Eerlijk over werken bij Defensie

In eerdere wervingscampagnes werd werken voor Defensie vaak geromantiseerd, en dan weer neergezet als een gewone baan. Ook lag de nadruk vooral op kansen voor zelfontplooiing. Doordat het werk anders werd geschetst dan de realiteit, raakten mensen teleurgesteld, legt Molendijk uit.

"Nu is het een eerlijker verhaal. Defensie is geen zorg- of onderwijsinstelling, of een Artsen Zonder Grenzen, maar een organisatie met het geweldsmonopolie. Je kan infanterist, logistiek medewerker of ICT'er worden, maar dat doe je uiteindelijk ter ondersteuning van gevechtskracht."

Dat herkent officier in opleiding Klaas ook. "Je krijgt in de eerste week al les over hoe je je wapen moet onderhouden, maar ook hoe je het moet gebruiken. En ons wordt geleerd dat het werk niet ophoudt als je werkdag om 17.00 uur klaar is: je bent 24 uur per dag militair."

Gevoelige rol

Het is belangrijk dat Defensie dat benoemt, vindt Molendijk. "Want de rol van Defensie blijft maatschappelijk gevoelig." Dat blijkt bijvoorbeeld als er een ongeluk bij een militaire oefening gebeurt. De hoogleraar ziet op dat soort momenten dat de publieke opinie over Defensie fragiel is. "Het is dan al snel een schandaal. Terwijl het natuurlijk ook zo is dat als er meer oefeningen worden gedaan, er meer ongelukken gebeuren."

Het is volgens de hoogleraar een gedeelde verantwoordelijkheid van politiek, samenleving en Defensie zelf om eerlijk naar de organisatie te kijken. "We bereiden ons voor op heel gevaarlijke omstandigheden, met gewonden en doden. Daar moet je rekening mee houden."

Militairen behouden

Molendijk zegt dat het werk niet altijd is wat mensen ervan hadden verwacht. "Mensen denken soms dat het eindeloze actie is, terwijl Defensie ook een organisatie is waar je je kan vervelen, of veel moet wachten."

Medewerkers moeten voordat ze beginnen, weten wat voor organisatie Defensie is en wat die doet, vindt Molendijk. Ook moet de organisatie niet aarzelen om juist de moeilijkheden van het werken voor Defensie te laten zien. Want, zo vindt de hoogleraar, "ook de moeilijke omstandigheden kunnen zin geven aan het werk."

Ze is positief over het dienjaar, waarin jongeren een jaar vrijwillig werken bij Defensie. Tijdens dat jaar "proeven jongeren echt van het Defensiewerk", zegt ze. Molendijk vindt het goed dat echt gesproken wordt van een 'dienjaar', en niet van een 'traineeship'. "Want je dient wel echt."

Molendijk vertelt over 2011, toen voormalig Commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm een vaak geroemde toespraak hield bij een conferentie. Hij beklom het podium met een geweer in de hand. "Dat gaf ongemak, maar dat is wel waar het werk over gaat", zegt de hoogleraar. "Juist die dubbelheden kunnen het werk zingevend maken."

Bagageafhandelaar Skytanking vertrekt van Eindhoven Airport. Viggo, de andere afhandelaar op de Brabantse luchthaven, neemt vanaf vandaag alle activiteiten weer voor zijn rekening.

Vanaf 2002 tot vorig jaar was Viggo al de enige bagageafhandelaar op de luchthaven in Eindhoven. Maar in 2024 sloot budgetluchtvaartmaatschappij Ryanair een contract met Skytanking.

Dat leidde meteen tot problemen. Door personeelstekorten bij Skytanking vertrokken in de zomer van 2024 honderden passagiers van Ryanair zonder bagage.

Het personeel van Skytanking kampte met hoge werkdruk en was niet altijd op de hoogte van de veiligheidsregels, zo meldde Omroep Brabant. Na onderzoek gaf de Arbeidsinspectie Skytanking een waarschuwing.

Angstcultuur

Dit jaar trok de FNV aan de bel wegens een angstcultuur die zou heersen bij de afhandelaar. Dat Skytanking nu van de luchthaven verdwijnt, laat volgens de vakbond zien dat "bedrijven die proberen te concurreren door zo goedkoop mogelijk te werken, uiteindelijk vastlopen."

Ryanair zou zijn overgestapt naar Skytanking omdat de luchtvaartmaatschappij niet wilde betalen voor cao-loonsverhogingen bij de afhandelaars. Die verhoging zou niet gelden voor Skytanking, veronderstelde Ryanair.

Maar de verhoging bleek voor de hele bedrijfstak te gelden en dus ook voor Skytanking.

Stabiliteit

Nu neemt Viggo alle activiteiten weer over, inclusief het personeel en de apparatuur. "De terugkeer van Ryanair bij Viggo zorgt voor meer stabiliteit, kwaliteit en gezonde werkgelegenheid voor de komende jaren", zegt een woordvoerder.

Viggo neemt de meeste medewerkers over van Skytanking, maar een aantal leidinggevenden en stafmedewerkers verliest zijn baan. "Dat is helaas onvermijdelijk maar het zal maar een klein aantal mensen zijn."