Goedemorgen! De Amerikaanse onderhandelaar Witkoff gaat weer om de tafel met Oekraïense en Russische delegaties en in Amsterdam is de ontknoping van Wie is de Mol?.

Eerst het weer: Het is vandaag grijs, met in de ochtend lokaal nog hardnekkige mist. Vanmiddag volgt vanuit het zuiden wat regen. Bij een zwakke tot matige zuidoostenwind is het een graad of 8. De komende dagen is het droog en veelal bewolkt. Bij een koude oostenwind daalt de temperatuur geleidelijk.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten?

Wat heb je gemist?

Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft documenten vrijgegeven over de overleden zedendelinquent Jeffrey Epstein. Bij de eerste documenten zitten veel bestanden met foto's. Daarop zijn interieurs van een of meer huizen te zien. Ook zijn er foto's van onder anderen oud-president Bill Clinton.

Honderden pagina's zijn weggelakt. Dat is volgens het ministerie gedaan om persoonlijke informatie van slachtoffers en van privépersonen te beschermen.

Ander nieuws uit de nacht:

En dan nog even dit:

Bij Those Vegan Cowboys hebben ze een manier gevonden om caseïne te maken zonder koeien. Caseïne is het belangrijkste eiwit in kaas. Er wordt 6 miljoen euro geïnvesteerd om plantaardige kaas te maken. In de Verenigde Staten is al toestemming om de markt te betreden. Volgend jaar zijn er proeverijen in Nederland.

Fijne dag!

Een vader en een zoon schoten afgelopen zondag in Sydney vijftien mensen dood bij een Chanoeka-viering. In hun auto werden twee zwarte IS-vlaggen gevonden. Het bloedbad op het populaire Bondi Beach onderstreept het gevaar van de jihadistische ideologie van terreurbeweging Islamitische Staat.

De beweging is volgens de Global Terror Index nog altijd de dodelijkste terroristische organisatie wereldwijd. Maar er zijn enorme regionale verschillen. Geradicaliseerde eenlingen voeren aanslagen uit onder dezelfde IS-vlag waarmee op andere plekken in de wereld steden of regio's worden bezet.

Opmars in Afrika

Gisteravond nog voerde de VS in Syrië een aanval uit op meerdere IS-doelen. Maar over het algemeen is de gewapende groep in Syrië en Irak nog maar een schim van wat ze was in de hoogtijdagen van het zogenoemde kalifaat, zo'n tien jaar geleden. In delen van Afrika hebben andere IS-afdelingen de laatste jaren een opmars gemaakt. In samenwerking met lokale milities weet Islamitische Staat daar te profiteren van chaos en zwak lokaal bestuur.

"De meeste aanslagen die IS pleegt, gebeuren in de Sahel-regio in Afrika", zegt Pieter Nanninga, jihadisme-onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook in Syrië zijn de laatste jaren fors meer aanslagen gepleegd. Nanninga verwijst onder meer naar de dood van drie Amerikanen in Centraal-Syrië afgelopen weekend. "IS lijkt te willen profiteren van de onrust in Syrië onder de nieuwe machthebbers."

In 2014 en 2015 hield IS grote delen van Irak en Syrië bezet. Aangespoord door het kalifaat werden grootschalige aanslagen gepleegd in onder meer Parijs, Brussel en Nice. Maar de terreurbeweging werd in 2019 grotendeels verslagen en sindsdien is de organisatie getransformeerd.

Volgens experts lijkt er nauwelijks nog sprake van centrale aansturing. "De nadruk is verschoven naar IS-franchises in verschillende delen van de wereld", zegt Bart Schuurman, hoogleraar terrorisme en politiek geweld van de Universiteit Leiden. "Zij varen grotendeels een eigen koers die inspeelt op lokale conflicten."

In bijvoorbeeld Afrika, maar ook in delen van Zuid- en Centraal-Azië proberen IS'ers zichzelf te presenteren als alternatief voor lokale bestuurders. Schuurman: "Ze pretenderen oplossingen te hebben voor langslepende maatschappelijke problemen, proberen effectiever te regeren dan de overheden en spelen in op de vaak grote onvrede met de centrale regering." Desondanks hebben burgers vaak het meest te lijden onder aanvallen door IS.

Grote aanslagen door ISIS-K

De Afrikaanse IS-vertakkingen zijn vooral bezig om hun machtsbasis op de grond te vergroten. ISIS-K daarentegen, de afdeling die actief is in Centraal- en Zuid-Azië, pleegt ook duizenden kilometers verderop grote aanslagen.

Islamitische Staat Provincie Khorasan is onder meer verantwoordelijk voor het bloedbad in een concertzaal in een voorstad van Moskou, waarbij vorig jaar ruim 130 mensen werden gedood. "De afgelopen tijd waren er minder aanslagen, maar het is lastig in te schatten of ISIS-K nu zwakker is geworden of daartoe zelf heeft besloten", zegt Nanninga.

Op het hoogtepunt had IS zo'n 80.000 strijders wereldwijd, tegenwoordig zijn dat er minder:

De aanslag in Sydney werd uitgevoerd door Naveed Akram en zijn vader Sajid Akram. Naveed is opgedoken in foto's met aan IS gelinkte mannen in Australië. De veiligheidsdiensten hadden hem in de gaten gehouden, maar concludeerden dat er destijds geen aanwijzingen waren dat hij een aanslag zou gaan plegen.

IS heeft geen provincie uitgeroepen op het Australische continent. Er is wel een mogelijke link tussen de aanslagplegers en het IS-netwerk in de Filipijnen.

'Militaire training'

Volgens een anonieme bron binnen de Australische anti-terreurdienst hebben de twee mannen militaire training gehad op het eiland Mindanao. Het staat vast dat ze daar geweest zijn, maar de Filipijnse autoriteiten zeggen dat er geen enkel bewijs is dat het tweetal daar is getraind door terroristen.

In 2017 hadden IS-strijders de Filipijnse stad Marawi bezet. Na een maandenlange strijd tegen het leger werden de jihadisten verslagen. Experts schatten dat er nog een kleine groep (voormalige) IS'ers actief is.

Er is ook geen direct contact met IS nodig om een aanslag te plegen. Het is een strategie van de terreurbeweging om individuen aan te sporen bommen te maken of met een mes burgers te lijf te gaan. Hoewel de stroom propaganda vanuit IS is afgenomen, blijkt het nog altijd genoeg om met name jongeren te inspireren tot geweld.

"Ik denk dat IS voor ons in het Westen veel minder gevaarlijk is dan tien jaar geleden, en ook zelfs minder gevaarlijk dan de afgelopen jaren", zegt Nanninga.

Minder aanslagen in Europa

Zo concludeerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) vorige week dat er minder jihadistische aanslagen zijn gepleegd in de tweede helft van 2025 dan in de vijf jaren ervoor. Desondanks blijft IS volgens het rapport de grootste jihadistische dreiging voor Europa.

Recente arrestaties in onder meer Nederland, Duitsland en Polen laten volgens Schuurman zien dat de politie "veel weet te voorkomen". Hij benadrukt daarbij dat er in vergelijking met het vorige decennium in Europa fors minder dodelijke aanslagen zijn gepleegd.

Toch lijkt er nu wel sprake van een opleving in de bereidheid om een aanslag te plegen. "We zijn in het Westen IS wellicht grotendeels uit het oog verloren, maar dat geldt niet andersom."

Het aantal sportblessures in Nederland is in 2024 met zo'n 300.000 gevallen gestegen. Dat meldt kenniscentrum VeiligheidNL. Naar schatting 4,6 miljoen mensen liepen gezamenlijk 5,6 miljoen blessures op.

De toename is gedeeltelijk te verklaren door het feit dat meer mensen de laatste jaren zijn gaan sporten. "Dat is natuurlijk heel goed, maar het leidt ook tot meer blessures", zegt Victor Zuidema, expert blessurepreventie bij VeiligheidNL. "Gelukkig zijn lang niet alle letsels ernstig. En je kunt veel blessures uiteraard voorkomen door bewuster met je sport bezig te zijn."

Spoedeisende hulp

Het aantal bezoeken aan een spoedeisende hulp als gevolg van een sportblessure neemt juist af. "Dat komt ook doordat we andere sporten zijn gaan doen, zoals sportief wandelen, fitness of fietsen", zegt Zuidema. "We zijn dus wel meer gaan sporten, maar de risico's verschillen."

Dat er minder mensen naar de spoedeisende hulp gaan, vindt hij een goed teken. "Dat is ook positief voor de ontlasting van het zorgsysteem. We zien dat bij blessures tegenwoordig vaker een andere behandeling wordt ingezet."

Volgens de expert blessurepreventie is het in bepaalde gevallen bijvoorbeeld verstandiger om naar de fysiotherapeut te gaan in plaats van naar het ziekenhuis. "Enkelbandletsel moet je zeker behandelen, maar een behandeling op de spoedeisende hulp heeft dan niet altijd zin." Bij zwaardere kwetsuren, zoals botbreuken, is dat uiteraard anders.

De meeste sporters die op de spoedeisende hulp terechtkomen zijn onder de 18 jaar. "Als ouder ga je met een geblesseerd kind vaak sneller naar het ziekenhuis dan wanneer je zelf iets mankeert", zegt Zuidema. "Daar komt bij dat jongeren motorisch nog in ontwikkeling zijn en meer risico nemen."

Mountainbike

Het grootste risico op een bezoek aan de spoedeisende hulp door een blessure lopen sporters tijdens het mountainbiken. Volgens Zuidema komt dat gedeeltelijk doordat dat "een heel technische sport is".

Dat herkent mountainbiker Troy Corsen, van de Nederlandse toerfietsbond NTFU. "Dat zit hem bijvoorbeeld in de obstakels die je tijdens het mountainbiken kan tegenkomen. Maar dat maakt het juist interessant."

Toch levert een val tijdens het mountainbiken soms behoorlijk letsel op. "De gevolgen kunnen best groot zijn als je met een hoge snelheid ten val komt. Maar als je goed geïnformeerd en getraind bent, is het ook een sport die heel veilig kan."

Kleurcodes

Corsen wijst erop dat het aantal mountainbikers in tien jaar tijd is verdubbeld. Daar zijn ongetwijfeld mensen bij die het mountainbiken onderschatten, zegt hij. "We leven in een fietsland en we geloven dat alles goed geregeld is. Maar op een mountainbikeroute kom je obstakels tegen die het je bewust moeilijker maken."

Om mensen beter voorbereid op de fiets te zetten, werkt Corsen met collega's aan een kleurcodesysteem dat de moeilijkheidsgraad van mountainbikeroutes weergeeft. "Dat is vergelijkbaar met het systeem bij skipistes. Groen is een makkelijke route, blauw gemiddeld, rood is behoorlijk uitdagend en zwart voor ver gevorderden." Veruit de meeste routes in Nederland hebben de blauwe kleurcode, zegt Corsen.

Aan iets meer dan de helft van de 280 mountainbikeroutes in Nederland is inmiddels een kleurcode toegekend. "We roepen de beheerders van de overige routes ook op om mee te doen", zegt Corsen. "De kans op valpartijen en letsel wordt daarmee kleiner."