Griekenland gaat Amerikaans gas leveren aan Oekraïne. President Zelensky zegt dat er voor zo'n 2 miljard euro zal worden geïmporteerd. Dat is volgens hem hard nodig om de verwoesting van Oekraïense energievoorzieningen door Rusland te compenseren.

Zelensky is op staatsbezoek in Athene. Daar heeft hij samen met de Griekse premier Mitsotakis de deal bekendgemaakt. Ook de Amerikaanse ambassadeur in Griekenland, Guilfoyle, was daarbij aanwezig. Het vloeibare gas (lng) is afkomstig uit de Verenigde Staten.

De brandstof zal via een pijpleiding van de Griekse havenstad Alexandroupolis naar Odesa in Zuid-Oekraïne worden vervoerd. De levering begint in januari. Het project wordt volgens Zelensky medegefinancierd door Europese bondgenoten.

Op gevoelig moment

De miljardendeal komt voor Oekraïne op een gevoelig moment. Zelensky en zijn partij liggen onder vuur vanwege een omkoopschandaal in de energiesector. Volgens Oekraïense corruptieonderzoekers is voor zo'n 100 miljoen dollar gefraudeerd bij het afsluiten van contracten bij onder meer staatsenergiebedrijf Energoatom. De ministers van Justitie en Energie zijn afgetreden vanwege het schandaal.

De affaire leidt tot boze reacties onder burgers. "Terwijl Oekraïners zestien uur per dag zonder stroom zitten, wassen zij geld wit", zegt een student over de verdachte functionarissen tegen krant The Kyiv Independent.

Toevoer dagelijks onderbroken

Door Russische aanvallen was de elektriciteitscapaciteit vorig weekend tijdelijk terugbracht tot nul. In de meeste regio's wordt de energievoorziening dagelijks acht tot zestien uur onderbroken voor herstelwerk.

Naast elektriciteitscentrales heeft het Russische leger ook massaal gasinstallaties gebombardeerd. Zo'n zestig procent van de aanvoerlijnen van staatsgasbedrijf Naftogaz is inmiddels verwoest, schrijft The New York Times.

De eerste drie jaar van de oorlog liet Rusland de gassector in Oekraïne grotendeels met rust, maar sinds 1 januari stroomt er geen Russische gas meer via pijpleidingen in Oekraïne naar de rest van Europa. Kort daarna begon het Russische leger met de systematische vernietiging van de gasinfrastructuur.

Vele miljoenen Oekraïners staat een koude winter te wachten. Zo'n tachtig procent van de huishoudens is voor koken en verwarming afhankelijk van gas. De aanvoer van Grieks gas noemt Zelensky "een nieuwe toevoerroute om zo veel mogelijk te importeren voor de winter".

'Geen wapenstilstand dit jaar'

Het wordt afzien voor Oekraïne komende winter, onderschrijft ook de Finse president Stubb in een interview met persbureau AP. Volgens hem is het onwaarschijnlijk dat er voor de lente een wapenstilstand komt tussen Kyiv en Moskou.

"Ik ben niet optimistisch dat er een staakt-het-vuren komt of zelfs een begin van vredesonderhandelingen, althans dit jaar." Finland deelt een grens met Rusland, werd onlangs lid van de NAVO en premier Stubb wordt gezien als iemand die invloed heeft op Trump.

Het Oekraïense leger houdt de Russische invasiemacht voorlopig tegen bij Pokrovsk, maar de val van de stad in Donetsk lijkt een kwestie van tijd. Stubb roept Europese bondgenoten op om Oekraïne zo veel mogelijk te blijven steunen. Tegelijkertijd moet Zelensky wat hem betreft het corruptieschandaal zo snel en correct mogelijk afhandelen.

Op de klimaattop in het Braziliaanse Belém gaat het niet alleen over het tegengaan van klimaatverandering. Landen onderhandelen ook over bescherming tegen de zeespiegelstijging, grotere plensbuien en andere gevolgen van klimaatverandering die niet meer zijn tegen te houden.

Als land in een rivierdelta is Nederland hier al jaren mee bezig en ons land komt nog altijd met vernieuwende plannen om weerbaarder te worden. In het Groningse Lauwersmeergebied werkte de hele watersector samen aan een opvallend project. Daar is een gat in de dijk gemaakt, juist om het gebied op natuurlijke manier voor te bereiden op een hogere zeespiegel.

Door dat gat kan de zee met eb en vloed in- en uitstromen in een soort binnenmeertje. Elke keer blijven een beetje slib en sediment achter. Die ophopingen dienen als een soort stootkussens tegen de zee en zullen uiteindelijk de gevolgen van rampen of dijkdoorbraken verminderen.

Natuurlijke stootkussens

Volgens Alex Hekman, directeur Water bij ingenieursbureau Sweco, is er meer winst te behalen door het grootschalig op deze manier te doen. "In Nederland werkten we vroeger voor de bescherming tegen overstromingen veel samen met de natuur. Daarna kwamen de harde technologische oplossingen zoals de Deltawerken. In deze nieuwe strategie doen we een beetje van beide", zegt hij.

Als je Nederland op z'n zij ziet, wordt goed duidelijk dat het een Deltagebied is:

Zo dreigt de Waddenzee te 'verdrinken' door de zeespiegelstijging. Delen die soms wel en soms niet onder water staan, zoals schorren, slikken, kwelders en platen, komen steeds vaker permanent onder water te staan. Juist in die ondiepe delen leven veel vissen en andere dieren en planten; het zijn onmisbare rust- en voedingsplekken voor trekvogels.

Stukjes land op natuurlijke wijze verhogen, zodat de bijzondere ecosystemen en vogelvoederplekken blijven bestaan, dat is winst één.

Winst twee zijn de 'stootkussens'. Bij het Verdronken Land van Saeftinghe, een stuk verdronken landschap in Zeeland, is er door eb en vloed in de afgelopen eeuwen al zo'n twee á drie meter slib afgezet. Het land rijst ongeveer twee á drie keer zo snel als de zeespiegel stijgt. Bij hoog opkomend water zal dat de polders erachter beschermen.

Blauwalg en dode vissen

Ook zal de waterkwaliteit verbeteren. Hekman: "Bij het IJsselmeer en de Grevelingen is er door de Afsluitdijk en Deltawerken zo'n harde scheiding gemaakt tussen de zee en de rivier die in de zee uitmondt (de zeearm), dat de waterkwaliteit enorm achteruit is gegaan. In de Grevelingen zijn al decennialang problemen met zuurstofarm water en dode vissen, en dat kost ook veel geld. Door de natuurlijke verbinding met de zee te herstellen, voorkom je dat en gaat de waterkwaliteit omhoog."

Om de natuur haar gang laten gaan, maar die wel een handje te helpen, heb je ruimte nodig, zegt Hekman: "Je geeft echt een stukje land terug aan de natuur. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat je de dijk een paar honderd meter landinwaarts bouwt en dat het stuk land daarbuiten mag overstromen voor die slibvorming. Dat moeten bestuurders wel durven."

Meters zeespiegelstijging

Dat kan voor beleidsmakers ingewikkeld zijn, snapt Hekman, maar niks doen is volgens hem geen optie. "Volgens de nieuwste onderzoeken kan de zeespiegel de komende 200 jaar wel zo'n twee tot vijf meter stijgen, dus dat heeft hoe dan ook impact op ons. Niet alleen vanwege het risico op overstromingen, maar ook op verzilting en hogere grondwaterstanden." In Groningen zijn ze in ieder geval enthousiast.

Niet alleen in Nederland is men hiermee bezig. Hekman: "In Nederland hebben we zowel vergevorderde technologie als kennis. Er wordt al met interesse gekeken naar deze manier van adaptatie aan de noordkust van Java en we zien ook mogelijkheden in andere delta's zoals bij de Mekong of in Bangladesh."

Omdat zoveel landen zich moeten aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering wordt er ook over gepraat op de klimaattop in Belém. Onderhandelaars bekijken bijvoorbeeld hoe je objectief kunt meten of landen goed zijn voorbereid. Zoals zo vaak, steggelen ze vooral over geld. Arme landen willen de kosten om zich te beschermen niet alleen dragen en dringen aan op een grotere bijdrage van rijke landen.

Martin Bosma wil nog een periode door als voorzitter van de Tweede Kamer. Hij hoopt dinsdag te worden herkozen "omdat onze Kamerorganisatie een bron van rust en continuïteit moet zijn".

Bosma werd in december 2023 gekozen als voorzitter en vindt het belangrijk dat er in deze "onstuimige politieke tijden" ook rust is. De PVV'er van het eerste uur is sinds 2006 Tweede Kamerlid en was lange tijd ook ondervoorzitter. Die "senioriteit" is in zijn ogen "in een onstuimige periode met veel doorstroming in de Kamer van doorslaggevend belang".

Bosma stelt in zijn sollicitatiebrief dat zijn manier van voorzitten breed wordt gewaardeerd. "Ik laat debatten niet onnodig lang duren. De interrupties en de antwoorden zijn korter geworden. En vrijwel altijd is om 23.00 uur het licht in de plenaire zaal uit."

Wat doet een Kamervoorzitter?

De voorzitter van de Tweede Kamer leidt niet alleen plenaire debatten in de grote zaal, maar is ook hoofd van het dagelijks bestuur (het presidium). Daarnaast is hij of zij het 'gezicht' van de Tweede Kamer bij grote nationale gebeurtenissen of bijvoorbeeld het bezoek van buitenlandse staatshoofden.

De voorzitter van de Tweede Kamer moet "boven de partijen staan", staat in de profielschets. Hij moet met andere woorden neutraal zijn, al blijft hij wel lid van zijn fractie en mag hij ook meedoen aan de stemmingen.

De kandidaat-voorzitters solliciteren bij hun collega's in de Tweede Kamer. Die zullen hen dinsdag in een debat ondervragen. Aan het einde van de middag is er een geheime, schriftelijke stemming. De nieuwe voorzitter moet, in maximaal vier rondes, een absolute meerderheid achter zich krijgen.

Bosma leest aan het begin van elke vergaderweek een gedicht voor en had vorige week, bij het afscheid van 70 Kamerleden voor iedereen een hartelijk woord. Hij kan, als hoofd van het presidium, ook goed met het personeel van de Tweede Kamer overweg.

'Slavernijgedram'

Toch klinkt er ook kritiek. Hij zou te veel laten passeren. Zo zei oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet vorige week tegen de Telegraaf dat hij had moeten optreden tegen de twee PVV-Kamerleden die AI-plaatjes van Frans Timmermans op sociale media hadden geplaatst en daarmee de veiligheid van de afgetreden GroenLinks-PvdA-voorman in gevaar hadden gebracht.

Bovendien is hij niet welkom bij de Nationale Herdenking Slavernijverleden wegens uitspraken die hij in het verleden als PVV-Kamerlid heeft gedaan. Hij had het toen over "slavernijgedram" en "anti-blank racisme" en heeft dat niet niet teruggenomen.

Jongste Kamervoorzitter

Bosma neemt het dinsdag op tegen twee tegenkandidaten. VVD-Kamerlid Thom van Campen meldde zich donderdag, een dag na de installatie van de nieuwe Tweede Kamer. Als hij het wordt, wordt hij met zijn 35 jaar de jongste Kamervoorzitter ooit.

Van Campen is 4,5 jaar Tweede Kamerlid en leidde als ondervoorzitter al debatten. Hij koos al jong voor de politiek, schrijft hij in zijn sollicitatiebrief, "om te strijden voor vrijheid. Om te mogen zijn wie je bent, te houden van wie je wilt." Op zijn 21ste werd hij het jongste gemeenteraadslid, en een paar jaar later ook fractievoorzitter van de VVD in Zwolle.

Als Kamervoorzitter wil hij zorgen dat "alle geluiden in ons huis dat onze samenleving vertegenwoordigt, worden gehoord". Ook wil hij bewaken dat Kamerleden met respect met elkaar omgaan. "Niet met een opgeheven vinger, maar met een vaste hand en, waar passend, met humor."

Tweede poging

Vanmiddag stelde ook GroenLinks-PvdA Kamerlid Tom van der Lee zich beschikbaar. Hij deed in 2023 ook een poging om Kamervoorzitter te worden, maar legde het toen af tegen Bosma. In zijn brief zegt hij "betekenisvol" te willen bijdragen aan het verbeteren van de politieke cultuur. "Ik ken de Kamer als mijn broekzak."

Van der Lee kwam in 2017 voor GroenLinks in de Tweede Kamer en hij was daarvoor al actief voor de partij. Hij was onder meer campagneleider. Hij is als ondervoorzitter al acht jaar lid van het presidium en hij leidde de parlementaire-enquêtecommissie die onderzoek deed naar de gaswinning in Groningen.

Van der Lee zou er dinsdag last van kunnen krijgen dat zijn partijgenoot Mei Li Vos net voorzitter is geworden van de Eerste Kamer. Het heeft de voorkeur dat de twee voorzitters een andere politieke kleur hebben.

Andere kandidaten kunnen zich nog tot tot maandag 12.00 uur melden.