China heeft het exportverbod van chipfabrikant Nexperia grotendeels opgeheven. Alle chips die China produceert en die voor niet-militaire doeleinden zijn, mogen het land weer uit. Het Chinese ministerie van Handel heeft dat bekendgemaakt.

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken sprak donderdag al de verwachting uit dat de export zou worden hervat. Ook Eurocommissaris Sefcovic voor Handel sprak deze week van "welkome vooruitgang" in de onderhandelingen tussen China en Nederland.

Nexperia heeft zijn hoofdkantoor in Nijmegen, maar de chips worden voornamelijk gemaakt in fabrieken in China. China stopte vorige maand met de export uit woede over Nederlandse ingrepen bij het bedrijf. Zo had een Nederlandse rechter de Chinese directeur uit zijn functie gezet. Verder dreigde volgens het ministerie van Economische Zaken een kennislek en een risico voor de Nederlandse en economische veiligheid.

Auto-industrie

Dat Chinese exportverbod had grote gevolgen, omdat de producten van Nexperia in vrijwel elk elektrisch apparaat nodig zijn. Met name Europese automakers als Volkswagen hebben er last van, omdat zij veel gebruikmaken van de chips van Nexperia.

Fabrieken dreigen vanwege het exportverbod stil te vallen. Afgelopen week zei Sigrid de Vries van de Europese brancheorganisatie ACEA dat sommige autofabrikantennog maar voor een aantal dagen chips hadden.

Het Duitse Aumovio, dat onderdelen maakt voor de auto-industrie, was donderdag de eerste leverancier die bevestigde dat het weer Nexperia-chips geleverd kreeg.

Wanneer andere bedrijven binnenkort weer chips geleverd krijgen, is nog onduidelijk.

Voor het eerst sinds 2020 vertrekt vanavond een NASA-missie naar Mars. Of eigenlijk twee, want de Escapade-missie bestaat uit twee satellieten die om de rode buurplaneet gaan draaien. Voornaamste taak: ze gaan 3D-beelden maken van de zonnewind rond Mars.

Dat is tenminste de bedoeling. Eerst moet de lancering in Florida goed gaan. De Escapade-sondes gaan de ruimte in met de New Glenn, het nieuwe werkpaard van Jeff Bezos' ruimtevaartbedrijf Blue Origin. De raket heeft er pas een enkele vlucht opzitten, in januari dit jaar. Die verliep probleemloos (afgezien van de mislukte landing van de herbruikbare booster na de lancering). Bij deze vlucht staat meer op het spel: er is een belangrijke lading aan boord.

Na de lancering volgt nog een noviteit: de sondes volgen een 'slimme' route naar Mars. Die voert ze niet direct naar de planeet, maar via een plek tussen de zon en de aarde van waaruit ze in 2026 naar Mars gekatapulteerd kunnen worden. Die route is langer, maar maakt missies minder afhankelijk van het tweejaarlijkse lanceerraam waarbinnen de aarde en Mars dicht bij elkaar staan.

Blue en Gold

De twee Marssatellieten heten Blue en Gold. Als de reis goed verloopt, komen ze in september 2027 aan bij Mars. Na een testfase krijgen de twee ESCApe and Plasma Acceleration and Dynamics Explorers - zoals de Escapade-missie voluit heet - verschillende banen. Vandaaruit moeten ze gezamenlijk een 3D-kaart maken van de zonnewind rond de planeet.

NASA maakte een Hollywood-achtige trailer voor de missie:

Al jaren rijden er karretjes over Mars en draaien er satellieten om de planeet. Uit foto's en metingen van die verkenners hebben planeetwetenschappers geconcludeerd dat Mars in een ver verleden rivieren en meren had, en ook een veel dikkere atmosfeer. Dat veranderde zo'n 4 miljard jaar geleden. Het magnetisch veld van de planeet begon te verdwijnen.

Dat onzichtbare schild beschermde Mars tegen de zonnewind, een stroom van geladen deeltjes. Die zonnewind beroofde de planeet langzaam maar zeker van zijn dampkring. Nu heeft die nog maar een dichtheid van 1 procent van die van de aarde.

De Escapade-missie moet vastleggen hoe de zonnewind de ijle Marsatmosfeer tegelijkertijd van energie voorziet en ook kapotmaakt. Het team van wetenschappers wil begrijpen hoe dat proces precies werkt. "Dat is een belangrijk stukje van de puzzel van de klimaatevolutie van Mars", zegt Robert Lillis, hoofdonderzoeker van de missie. "Escapade geeft ons een 'stereoperspectief', twee verschillende gezichtspunten tegelijkertijd."

Magnetische bellen

Het magnetische veld rond Mars is niet helemaal weg. Er zijn magnetische 'bellen' die ontstaan door interactie van de zonnewind met de atmosfeer. De twee sondes kunnen die regio's korte tijd na elkaar bestuderen - van 2 tot 30 minuten - en zo het enorm dynamische systeem in kaart brengen. Met een enkele sonde zit daar uren tussen, te lang om goed te begrijpen wat zich er precies afspeelt.

Kennis over de wisselwerking tussen de zonnewind en de ijle Marsatmosfeer kan ook behulpzaam zijn bij toekomstige missies naar Mars. Radiogolven kunnen op Mars gereflecteerd worden door de ionosfeer, een laag met elektrisch geladen atomen in de dampkring, wat gevolgen heeft voor communicatie en navigatie. Uit de metingen van Blue en Gold is mogelijk zelfs af te leiden of er ergens nog vloeibaar water onder de grond zit. Ook die informatie is belangrijk voor bemenste missies naar de planeet.

De lancering van Escapade, gepland voor vanavond om 20.45 uur (Nederlandse tijd), is hier te volgen.

Mohamed Hassan vluchtte net voordat de massamoorden begonnen uit Al-Fasher in de Sudanese regio Darfur. Met zijn peuters in een kruiwagen wist hij te ontkomen. Twee weken later weet hij nog steeds niet hoe het met zijn vader is die achterbleef. En dat geldt voor veel families.

Hassan zit op een matje op de grond in een buitenwijk van de hoofdstad Khartoem. Samen met zijn drie kinderen en vrouw is hij net aangekomen bij familie. Op zijn telefoon kijkt hij naar de gruwelijke video's die uit zijn stad komen. Hoe levenloze lichamen in een greppel liggen, hoe mannen worden geëxecuteerd en hoe de milities van de RSF in terreinwagens op mensen jagen die proberen te vluchten.

Hassan kijkt niet zomaar, hij speurt. Hij stopt bij de gezichten. Zit zijn oude vader tussen de slachtoffers? Hassan ontvluchtte Al-Fasher zo'n week voordat de stad werd overgenomen door de RSF. Bij een controlepost van de paramilitairen zei hij dat hij zijn land ging bewerken. Ze sloegen hem, maar lieten hem wel in leven toen hij geld betaalde.

Het was een gok, vertelt hij. Vluchten, of onze dood tegemoetzien in Al-Fasher. Zijn kinderen werden steeds magerder en de volledige overname was ophanden. Maar zijn oude vader liet hij noodgedwongen achter. De tocht door de woestijn was voor hem te zwaar.

Tienduizenden vluchtelingen

De Sudanese paramilitairen van de Rapid Support Forces namen Hassans stad twee weken geleden in. Honderdduizenden burgers die in de stad vastzaten, werden overgeleverd aan bruut etnisch geweld. Hoeveel doden er zijn gevallen, weet niemand. Hoeveel achterblijvers er nog zijn ook niet. In de stad zouden zeker een kwart miljoen mensen wonen. Tot nu toe zijn er tienduizenden vluchtelingen geteld. Waar is de rest?

Via de telefoon spreken we ook met de 17-jarige Sudanees Duda Hamid. Hij weet wel wat er met zijn oudere broer is gebeurd. Geëxecuteerd door de RSF. Ooggetuigen die uit Al-Fasher zijn gevlucht, vertelden zijn familie dit nieuws.

Het verhaal van Hamids broer, de 29-jarige Mohamed, is bijzonder. Hij was het afgelopen jaar een van de Sudanezen die vanuit El-Fasher aan de wereld doorgaven wat er gebeurde in de stad. Ook de NOS sprak herhaaldelijk met hem.

Hij beschreef hoe de aanvallen intensiever werden, burgers veevoer aten en dat er Colombiaanse huurlingen bij de oorlog betrokken zijn. En hij riep om hulp. Hij had gezien wat de milities in een vluchtelingenkamp buiten Al-Fasher in april hadden aangericht. Daar staken ze zijn huis in brand en verkrachtten en vermoordden ze mensen. Al-Fasher zou het volgende doelwit zijn. De RSF was bruut. Kon de wereld iets doen?

Bang om de wandaden van de RSF bloot te leggen was de jonge Sudanees niet. Hij wist dat het een risico was. Volgens zijn jongere broer waren milities doelgericht naar Mohamed op zoek toen ze het centrum binnenliepen. "Maar hij wilde bij zijn mensen blijven, voor hen koken bijvoorbeeld. Daar waar hij een verschil kon maken."

Hulp was hard nodig. Want het leven was al heel lang zwaar in de stad, vertelt ook Hassan, op zijn matje in de hoofdstad Khartoem. "Al maandenlang vielen er doden. De afgelopen tijd namen de aanvallen toe. Droneaanvallen, beschietingen. Honderd, tweehonderd projectielen per dag en doelgericht op burgers."

Eten kwam de stad nog nauwelijks binnen. De eerste maanden werd er nog veel gesmokkeld door handelaren, maar dat werd steeds moeilijker. De milities knepen de stad steeds verder af. "Veel mensen stierven, vooral ouderen, door een gebrek aan voedsel en medische hulp. We bleven mensen begraven, tientallen per dag."

Hassan pakt zijn telefoon. Iedere dag probeert hij zijn vader vanuit Khartoem te bellen. Hij pakt zijn telefoon. Geen gehoor. Sinds de stad is overgeleverd aan de RSF is er geen contact meer met mensen in Al-Fasher. "Ik denk dat ze hem zullen vermoorden." Hassan duikt in elkaar en snikt.

Bekijk ook deze special over de moordpartijen gepleegd door de RSF in de stad Al-Fasher: