Het is de derde dinsdag van september, het kabinet presenteert zijn Miljoenennota en de koning leest als vanouds de Troonrede voor. Tot zover niets nieuws onder de zon. Toch zijn de omstandigheden rond deze Prinsjesdag aanzienlijk anders dan 'normaal'.

Het inmiddels demissionaire kabinet-Schoof had vorig jaar zijn eerste Prinsjesdag. Het zat er toen net twee maanden. Intussen is het kabinet min of meer gehalveerd: in juni vertrok de PVV en in augustus keerde ook NSC de ploeg de rug toe.

Het was voor het eerst dat een hele partij uit een al gevallen kabinet stapte. Met als gevolg dat er nog maar twee van de vier regeringspartijen over zijn: VVD en BBB. Die hebben samen 32 van de 150 zetels in de Tweede Kamer en kunnen er niet voetstoots van uitgaan dat hun plannen erdoorheen komen.

'Toch belangrijk werkstuk'

De Miljoenennota is dan ook "beleidsarm", zei premier Schoof al. Hij bedoelde daarmee dat er geen al te scherpe keuzes gemaakt kunnen worden. "Maar het blijft altijd nog een belangrijk werkstuk."

De inmiddels uitgelekte plannen zijn inderdaad niet radicaal te noemen. Er is duidelijk rekening gehouden met het feit dat er voor elk voorstel voldoende steun moet worden gevonden bij de oppositiepartijen.

Lees hier wat er al is uitgelekt:

Mede door die instabiele politieke situatie blijven grote problemen als de stikstof- en wooncrisis liggen. Aan de andere kant draait de economie gewoon door.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde in augustus dat de economie in het tweede kwartaal uitzonderlijk sterk groeide. En uit de cijfers die vrijdag naar buiten kwamen, bleek dat huishoudens volgend jaar gemiddeld 1,3 procent meer te besteden hebben.

Naderende verkiezingen

Het is verder niet voor het eerst dat de Rijksbegroting is opgesteld door een demissionair kabinet, dat in principe enkel nog lopende zaken afhandelt. Sterker: dat kwam sinds 2006 zes keer voor. Er zijn in die negentien jaar zeven kabinetten geweest en er was maar één die de hele rit uitzat: Rutte II (VVD en PvdA) .

Wat wel anders is dan bij veel vorige demissionaire Prinsjesdagen, zijn de rap naderende verkiezingen. Over anderhalve maand, op 29 oktober, wordt er een nieuwe Tweede Kamer gekozen. Twee jaar geleden was er een soortgelijke situatie, maar toen waren de verkiezingen een kleine maand later, op 22 november.

Toen bleek ook al dat de Algemene Politieke Beschouwingen, het tweedaagse debat over de Prinsjesdagstukken, in het teken stonden van de aankomende stembusgang. Het zal er morgen en donderdag vast niet anders aan toegaan in de Kamer, waarmee de verkiezingscampagne écht is afgetrapt.

Prinsjesdag bij de NOS

De Amerikaanse president Trump stuurt opnieuw militairen naar een stad, naar eigen zeggen om de misdaad te bestrijden. Na Los Angeles en hoofdstad Washington is nu Memphis aan de beurt.

In het Witte Huis tekende Trump een bevel om de Nationale Garde naar de stad in Tennessee te sturen. Hij zei er niet bij wanneer de militairen gaan en ook niet hoeveel het er zullen zijn.

Naast de Nationale Garde worden ook leden van onder meer de binnenlandse veiligheidsdienst, de FBI en de immigratiedienst ICE naar Memphis gestuurd.

Memphis kent een van de hoogste misdaadcijfers van het land. De stad kampt met vuurwapengeweld. In 2023 werden 390 moorden gepleegd in Memphis: het bloedigste jaar ooit voor de stad. Sindsdien nemen de criminaliteitscijfers overigens af.

De stap kan op goedkeuring rekenen van de Republikeinse gouverneur van Tennessee en van de Republikeinse senatoren, maar de Democratische burgemeester van Memphis is minder enthousiast. Hij denkt niet dat de criminaliteit erdoor zal afnemen.

Democratische steden

Trump zei dat Chicago de volgende stad is die militairen kan verwachten. "En daarna gaan we naar St. Louis en ook in New Orleans willen we aanwezig zijn", zei de president.

Alle steden waar Trump het leger naartoe stuurt worden bestuurd door een Democratische burgemeester. Met de legerinzet wil Trump zijn politieke tegenstanders afschilderen als zwak op het gebied van veiligheid, stelt persbureau Reuters.

Vorige week waren er protesten in Washington tegen de inzet van de militairen. Demonstranten liepen met spandoeken met teksten als "Stop de bezetting".

De inzet van de Nationale Garde ligt in de Verenigde Staten zeer gevoelig. Doorgaans worden de militairen ingezet op verzoek van de gouverneur, bijvoorbeeld bij rampenbestrijding. Het gebeurde voor het laatst in 1965 dat een president de Nationale Garde 'opdrong' aan een staat.

De Duitse bondskanselier Merz is tijdens een toespraak bij de heropening van een synagoge in München zichtbaar geëmotioneerd geraakt. Dat gebeurde toen hij sprak over gruweldaden van de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook sprak hij over het toenemend antisemitisme in Duitsland.

In zijn toespraak richtte hij zich rechtstreeks tot een vrouw in de zaal, dochter van overlevenden van de Holocaust.

"U hebt in een van uw boeken geschreven dat u als kind steeds weer die ene vraag stelde: waarom had niemand de Joden geholpen?", sprak de bondskanselier met overslaande stem.

Bekijk hier dat moment:

In zijn toespraak uitte Merz zijn zorgen over het toenemende antisemitisme in Duitsland. "Ik wil u zeggen hoezeer dit me schaamt: als bondskanselier, maar ook als Duitser, als kind van de naoorlogse generatie. Als kind dat is opgegroeid met het 'nooit meer' als opdracht, als plicht, als belofte."

"Antisemitisme is nooit verdwenen uit de Bondsrepubliek", citeert Tagesschau de christendemocraat. "In de Bondsrepubliek werden het nationaalsocialisme en de verschrikkelijke misdaden ervan grotendeels verzwegen. Jarenlang was er geen confrontatie met de eigen schuld."

Merz zei toe dat de regering er alles aan zal doen dat Joden in heel Duitsland zonder angst kunnen leven.

Migratie

Ook legde Merz een verband met migratie. Volgens hem hebben politiek en samenleving te lang de ogen gesloten "voor het feit dat een aanzienlijk deel van de mensen die in de afgelopen tientallen jaren naar Duitsland zijn gekomen, is opgegroeid in landen waar antisemitisme bijna staatsdoctrine is en haat tegen Israël al aan kinderen wordt meegegeven".

Chiem Balduk, correspondent Duitsland:

"De toename van het aantal gemelde incidenten van antisemitisme is juist in Duitsland met het Holocaustverleden natuurlijk een pijnlijke ontwikkeling. Sinds de aanslagen van 7 oktober 2023 in Israël worstelt de Duitse politiek met de vraag hoe daar iets tegen te doen, behalve door Joodse instellingen extra te beveiligen.

Tegelijk klinkt er een kanttekening bij de cijfers: kritiek op Israël wordt in Duitsland vaak gelijkgesteld aan antisemitisme, wat het debat over Israël en Gaza deels verlamt.

Merz benadrukt geregeld zijn onvoorwaardelijke steun aan Israël. Maar toen hij onlangs de wapenexport naar Israël deels beperkte, klonk vanuit Joodse kring én zijn eigen partij felle kritiek.

Merz zou Israël in de steek laten en breken met de Duitse Staatsräson, de historische verantwoordelijkheid om Israël en het Joodse volk te beschermen. Met de emotionele toespraak van vanavond laat Merz zien dat hij juist veel belang hecht aan die historische opgave."