Premier Rutte is blij dat er met de naderende verkiezingswinst van de Britse premier Johnson snel duidelijkheid komt over de brexit. Op de top van de Europese Raad zegt hij dat hij 's avonds laat met een schuin oog naar de BBC heeft gekeken om de exitpoll te volgen.

"Ik voel geen opluchting of verdriet, maar meer een feitelijke constatering om dit af te wikkelen. Ik denk dat iedereen dat goed nieuws vindt, anders blijft het ons nog jaren bezighouden", aldus de premier.

Doordat premier Johnson afstevent op een absolute meerderheid, kan hij het plan om 31 januari de Europese Unie te verlaten in het Lagerhuis doorzetten.

De Europese regeringsleiders hebben afgesproken dat de EU in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Alleen Polen, dat voor elektriciteit sterk afhankelijk is van kolencentrales, doet voorlopig nog niet mee.

Het land onderschrijft het doel, maar moet thuis de politieke discussie nog voeren of de doelen haalbaar zijn. Volgend jaar zomer laten de Polen weten of ze alsnog mee willen doen. "Ze moeten nadenken of het allemaal gaat lukken", vatte premier Rutte het na afloop van de vergadering samen. "Met name Polen moet z'n economie die op kolengestookte centrales is gebaseerd ingrijpend veranderen."

De voorzitter van de Europese Raad, de Belg Michel is blij met het resultaat. Hij vindt de overeenkomst een enorme steun in de rug van de gisteren gepresenteerde Green Deal. Als de nieuwe voorzitter de zaal uitkomt, zegt hij tegen de NOS: "Ik ben erg tevreden."

Bondskanselier Merkel is vooral tevreden dat de EU niet verdeeld is. "We gaan met z'n allen vooruit."

Na een lange avond en nacht vergaderen is de Poolse premier Morawiecki eveneens opgetogen. "We bereiken het doel om klimaatneutraal te worden op onze eigen manier. We kiezen alleen zelfstandig een pad om daar te komen."

De regeringsleiders slaagden er lange tijd niet in om hun verschillen te overbruggen. Het ging niet alleen over de vraag of de Poolse kolenmijnen op korte termijn gesloten moeten worden, maar ook over kernenergie. Premier Rutte snapte de zorgen niet van met name Tsjechië en Hongarije. "Kernenergie mag gewoon. Er is geen enkele regel die dat verbiedt."

Uiteindelijk staat dat ook in de conclusies die de regeringsleiders hebben getrokken, waardoor Tsjechië en Hongarije die zeggen kernenergie nodig te hebben om klimaatneutraal te worden, ook akkoord gingen.

Nederland moet zich bij de aanpak van de stikstofcrisis niet alleen richten op het nemen van stikstofbeperkende maatregelen. Om op lange termijn de bouw en de agrarische sector de ruimte te geven, kan ook aan andere maatregelen worden gedacht, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Dat instituut doet onderzoek naar de gevolgen van beleid op het gebied van milieu, natuur en ruimte.

De reden dat stikstofuitstoot in Nederland moet worden teruggebracht, is dat na een uitspraak van de Raad van State natuurgebieden beter moeten worden beschermd en dat de kwaliteit van de natuur in deze gebieden moet worden verbeterd.

Dat kan door het terugbrengen van stikstof, maar ook door bijvoorbeeld andere maatregelen te nemen, zoals het samenvoegen van kleine stukken natuur tot grotere aaneengesloten gebieden en verbetering van de waterkwaliteit.

Nieuw instituut

Het Planbureau pleit voor een nieuw wetenschappelijk instituut dat per gebied een oordeel velt over de ecologie. Voor de korte termijn is het nemen van stikstofbeperkende maatregelen onvermijdelijk, vooral bij de landbouw, gezien de omvang van de uitstoot in die sector, zegt het PBL.

De boeren trokken dit najaar de betrouwbaarheid van de stikstofmetingen van het RIVM in twijfel, en daarmee ook de noodzaak voor het kabinet om maatregelen te nemen.

Om dit in de toekomst te voorkomen, zou een stikstofakkoord moeten worden gesloten, waarin alle partijen meebeslissen over de te gebruiken meettechnieken, schrijft het PBL.