Bij het plaatsen van een herdenkingssteen voor de in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Groninger Kees Robertus waren vandaag nabestaanden van zowel het slachtoffer als de dader aanwezig. De 'Stolperstein' (struikelsteen) werd gelegd aan de Oostersingel in Groningen.

Robertus werd in de Tweede Wereldoorlog gedood door SS'er Gerrit de Zwart, als vergelding voor een mislukte overval van het verzet op het gemeentehuis van Grootegast. Een nazaat van De Zwart, die niet bij naam genoemd wil worden, deed de aanvraag voor de vandaag onthulde struikelsteen.

Oom

De moordenaar was een broer van zijn moeder, zijn oom dus. "Hij meldde zich in 1940 vrijwillig bij de Duitsers voor een opleiding en hij dacht sportinstructeur te worden, maar hij kwam bij de SS terecht", vertelt hij aan RTV Noord. "In 1943 werd hij min of meer gedwongen om bij het Sonderkommando Feldmeijer te gaan." Dat was een groep Nederlandse SS'ers die belast was met het plegen van moorden.

In de nacht van 11 juli 1944 kreeg De Zwart samen met een handlanger de opdracht twee onschuldige Groningers vermoorden als vergelding voor een actie van het verzet, schrijft de regionale omroep. Robertus stond op de slachtofferlijst omdat hij directeur was van een transportbedrijf en bekend stond als anti-Duits.

Na de oorlog verklaarde de weduwe van Robertus dat hij door twee mannen uit huis werd meegenomen. Op de hoek van de straat werd hij neergeschoten. Drie dagen later overleed hij in een ziekenhuis.

Afsluiting

De nazaat van de moordenaar zocht het verhaal de afgelopen jaren uit en noemt het vreselijk: "Rationeel begrijp ik wel dat ik hier niet verantwoordelijk voor ben, maar ik heb me de hele geschiedenis wel eigen gemaakt. Maar met deze Stolperstein wil ik het voor mezelf ook afsluiten", aldus de man.

De geschiedenis van zijn oom noemt hij confronterend: "Hij heeft drie mensen vermoord. Aan de andere kant, hij is in 1944 gedeserteerd en ondergedoken omdat hij dit niet wilde. Dat heeft bij zijn veroordeling meegespeeld, hij kreeg twintig jaar cel en geen levenslang of de doodstraf."

Later ging De Zwart in Duitsland wonen, waar zijn nazaat hem weleens opzocht: "Maar er werd thuis niet veel over gepraat. Mijn moeder had er heel veel verdriet van dat haar broer dit allemaal had gedaan."

Ook bij de familie van Robertus werd thuis niet gepraat over zijn dood, zegt een kleinzoon. "Het was voor mijn oma en de kinderen een heel pijnlijke zaak. Zo ging dat na de oorlog, ze moesten door. Maar later pas hoorden we meer over opa Kees. Dat het een hele sociale man was die in allerlei organisaties zat."

'Het is goed'

Tijdens de onthulling van de struikelsteen werden vandaag bloemen gelegd en foto's gemaakt. Ook ging de familie van Kees Robertus in gesprek met de nazaat van De Zwart.

Tot zijn opluchting bleek niemand boos op hem en werden geen verwijten gemaakt. "Het is goed, dank je wel dat je dit gedaan hebt", zei een nabestaande van Robertus terwijl hij de man de hand schudde.

Buschauffeurs in de regio Twente mogen maandag niet staken. Dat heeft de rechtbank Midden-Nederland bepaald in een kort geding dat vervoersbedrijf Arriva had aangespannen tegen vakbond FNV.

Hoe de rechter tot de uitspraak is gekomen, is nog onduidelijk. Omdat het vanwege de benodigde haast gaat om een zogeheten kop-staartvonnis, ontvangen beide partijen pas volgende week een uitgewerkte versie van het vonnis.

Onvrede

Werknemers van streekvervoerder Arriva in Twente zijn niet te spreken over de hoge werkdruk. Omdat overleg over andere rij- en rusttijden geen concrete resultaten opleverde, riep FNV de buschauffeurs op om maandag voor 24 uur het werk neer te leggen.

De vakbond had al in februari gedreigd met stakingen, maar toen beloofde Arriva om de roosters van chauffeurs aan te passen. Volgens de vakbond is dat na twee maanden nog altijd niet volledig gebeurd.

De onvrede bij de chauffeurs ontstond eind vorig jaar toen Arriva het busvervoer overnam van Keolis. Volgens de bonden werden oude werkafspraken tussen de chauffeurs en Keolis over rij- en rusttijden niet volledig overgenomen. De rusttijden, die buiten de cao vielen, werden door Arriva volledig geschrapt. Hierdoor is volgens de FNV het ziekteverzuim enorm toegenomen, naar ongeveer 30 procent.

FNV: 'Balen'

FNV zegt te balen van de uitspraak. "Werknemers zitten in een benarde positie en rijden rond met zeer ongezonde werkroosters. Er is meerdere keren beloofd door de werkgever om de situatie te verbeteren. Maar het wordt telkens uitgesteld", stelt vakbondsbestuurder Marijn van der Gaag.

De vakbond zegt nu in gesprek te gaan met de buschauffeurs over andere maatregelen. "We zullen ons aan de uitspraak van de rechter houden en maandag niet gaan staken."

Arriva: 'Blik vooruit'

"We zijn blij met deze uitspraak", laat Arriva weten in een reactie aan de NOS. "Vooral omdat onze reizigers nu niet geconfronteerd worden met deze staking. Vanaf nu kunnen we met de blik vooruit zo snel mogelijk verder toewerken naar een passend dienstenpakket voor na de zomervakantie."

De vervoerder zegt te hopen dat met de uitspraak "rust op de werkvloer komt".

De hoogste baas van de Amerikaanse luchtmacht, Frank Kendall, heeft succesvol een vlucht gemaakt in een F-16 die door kunstmatige intelligentie (AI) werd bestuurd.

Kendall vloog gisteren in een aangepaste F-16 die zelfstandig kan vliegen. Het nieuws werd pas na afloop gedeeld om de vlucht niet in gevaar te brengen.

Vorig jaar maakte het Pentagon bekend dat sinds enige tijd tests werden gedaan met het vliegtuig, dat de naam Vista (Variable Stability In-flight Simulator Test Aircraft) heeft gekregen. Bij testvluchten voerde AI op hoge snelheid defensieve en offensieve manoeuvres uit tegen andere, door mensen gevlogen F-16's. Aan boord van het AI-toestel waren wel twee piloten die konden ingrijpen als dat nodig was.

Gevechten

Het gebruik van AI gaat verder dan de automatische piloot die al jaren gebruikt wordt in de burger- en militaire luchtvaart. Die kan functies overnemen, zoals naar geprogrammeerde plekken vliegen of in bepaalde gevallen een vliegtuig aan de grond zetten. Maar de Vista kan zonder ingrijpen van piloten in gevechtssituaties vliegen.

Persbureau AP was bij de test aanwezig. Die werd gehouden boven Edwards Air Force Base, een luchtmachtbasis in de Mojave-woestijn in de staat Californië. Volgens het persbureau voerde het toestel met Kendall erin ongeveer een uur lang manoeuvres uit met snelheden van meer dan 880 kilometer per uur.

Daarbij werd ook een door piloten gevlogen F-16 ingezet. Volgens AP raceten en draaiden de toestellen binnen een straal van 300 meter om elkaar heen "in een poging om hun tegenstander in kwetsbare posities te dwingen".

Bekijk hier beelden van vier maanden geleden van het toestel dat zelfstandig vliegt (met twee piloten aan boord om te kunnen ingrijpen):

Na het landen stapte de luchtmachtbaas volgens het persbureau grijnzend uit. Hij zei dat hij tijdens de vlucht genoeg had gezien om het nog in ontwikkeling zijnde AI-systeem te vertrouwen om beslissingen te nemen over het lanceren van wapens tijdens gevechten.

Kendall is een uitgesproken voorstander van het gebruik van AI in het leger. Hij kondigde vorige maand al aan dat hij een vlucht wilde maken in een F-16 die met AI gevechtsmanoeuvres uitvoerde. "Het is een veiligheidsrisico om het niet in te zetten. We moeten het op dit moment wel hebben", zei hij gisteren nadat het toestel weer was geland.

Leven en dood

Tegenstanders wijzen vooral op de risico's van gebruik van AI. Zo stelt het Internationale Rode Kruis dat het belangrijkste argument tegen gebruik is "dat er wijdverbreide en ernstige zorgen bestaan over het overlaten van beslissingen over leven en dood aan sensoren en software".

Volgens het Rode Kruis hebben mensen "morele keuzevrijheid die hun beslissingen en acties stuurt, zelfs in conflicten waarin beslissingen om te doden enigszins genormaliseerd zijn". Het gebruik van autonome wapens is "een onmiddellijke reden tot zorg die om een urgent antwoord vraagt van de internationale politiek", zegt de hulporganisatie.

Uitschakelen

Vorig jaar waarschuwde een Amerikaanse expert voor onvoorziene omstandigheden bij gebruik van kunstmatige intelligentie op het slagveld. Hij stelde als gedachte-experiment dat het zou kunnen dat een AI-drone er om de eindoverwinning te halen voor kiest om aarzelende opdrachtgevers uit te schakelen.

Desondanks zet de Amerikaanse luchtmacht groots in op het gebruik van kunstmatige intelligentie voor oorlogsvoering. Kendall verwacht dat de toestellen lichter en goedkoper kunnen zijn dan de huidige dure bemande gevechtsvliegtuigen en stelt dat niet meegaan met de ontwikkeling van AI-oorlogsvoering achteruitgang betekent. "We moeten blijven rennen en we moeten snel rennen", stelt hij.

De luchtmacht wil een door AI gedreven vloot hebben van meer dan duizend onbemande gevechtstoestellen. De eerste moeten in 2028 in gebruik zijn.

'China loopt achter'

Volgens de ontwikkelaars van Vista is er geen enkel ander land ter wereld met een gevechtsvliegtuig dat op dergelijke wijze van AI gebruikmaakt.

De software leert van miljoenen vluchten die in simulators gemaakt zijn, past die kennis dan toe in de lucht en na de vlucht wordt die kennis vervolgens weer door kunstmatige intelligentie verwerkt om er meer van te leren. Volgens de ontwikkelaars heeft een land als China bijvoorbeeld wel al simulatoren met AI, maar is er geen indicatie dat dat land al tests uitvoert buiten de simulator.